Махачкъаладин Дуствилин КIвале РФ-дин хуьруьн майишатдин  министрдин сад лагьай заместитель Жамбулат Хатуован  ва РД-дин Гьукуматдин Председатель Артем Здунован  регьбервилик кваз республикада хуьруьн майишат вилик тухунин месэлайриз талукь семинар-совещание кьиле фена.

Мярекат ачухдайла, премьер-министрди къейд авурвал, хуьруьн майишат республикадин экономика виликди тухузвай гужлу къуватрикай сад я. Республикада  АПК-дин суьр­сет къецепатан уьлквейриз маса гунин кIвалах мадни гегьеншарун, мелиорациядин месэлаяр гьялун, прунз гьасилун, хипехъан­вал, малдарвал, уьзуьмчивал вилик тухун патал  хейлин кIвалахар кьиле тухузва.

Ада совещанидин иштиракчийриз са жерге месэлаяр гьялун патал федеральный ва республикадин бюджетрай чара ийизвай фи­нансрин такьатар нетижалудаказ ишлемишунин месэлайриз кьетIен фикир гуниз эвер гана.

“Чна  чIехи программадик кьил кутуна ва майишатрин уртах дигидай цин сетар ремонтун ва цIийикIа туькIуьр хъувун патал республикадин бюджетдай 500 миллион манат чара авуна”, — лагьана А.Здунова.

Жамбулат Хатуова фикир кьилин вад месэладиз гана. Ада совещанидин иштиракчийрин рикIел хкайвал, уьлкведин АПК-дин вилик  мукьвал тир вад йисан вахтунда къецепатан уьлквейриз маса гузвай суьрсетдин кьадар кьве сеферда артухарунин месэла эцигнава. “Россиядин регионри тестикьарзавай планра чна хуьруьн майишатдин производстводин кьадар  кьве сеферда гзафарун патал къулай шартIар ва лазим рекьер туь­кIуьрзава. Гьа ихьтин месэла Дагъустандин виликни акъвазнава”, — лагьана ада.

Министрдин заместителди РД-дин АПК  мукьвал тир 5 йисан вахтунда виликди тухун­ патал хкянавай ва мукьвара РФ-дин хуьруьн майишатдин министр Дмитрий Патрушев Да­гъустандин Кьил Владимир Васильевахъ га­лаз гуьруьшмиш хьайила, веревирд авур асул месэлайриз фикир гана. И месэлаяр ме­лиорациядин къурулуш алай аямдин истемишунрихъ галаз кьадайвал туь­кIуь­ру­нихъ ва виликди тухунихъ, цIийи жуьредин­ технологияр кардик кутунихъ галаз алакъалу я.

Вилик  эцигнавай месэлаяр кьилиз акъудун патал, Жамбулат Хатуова къейд авур­вал,­ неинки государстводин патай еке куьмекдик умуд кутун, гьакIни агропромышленный комплекс  идара авунин  къурулуш  авайдалай хъсанарун, хуьруьн майишатдин кооперация виликди тухун лазим я.

“Чун,  Дагъустандин руководство ва, кьилинди, республикадин аграрияр сад садан гъавурда лап хъсандаказ гьатзава, гьикI ва гьи патахъ виликди фидатIа, вуч авуна кIан­заватIа, гьадан патахъай фикирар сад я. Эгер чаз  жуван суьрсет къенепатан ва къецепатан базарра маса гуз кIанзаватIа, чахъ алай аямдин  гьялдай тадаракар, маса гудай система  ва алай аямдин технологийрал бинеламиш тир производство хьун лазим я. РФ-дин чIехи пай регионра, гьакI Дагъустандани  ихьтин шартIар нетижалудаказ арадал гъиз башламишнава. Производстводин кьадар ар­тухариз жеда, амма чна гьакIни кьиле тухузвай кIвалахди гъизвай къазанжийрин кьадарни артухарна кIанда”, — лагьана ада.

Алай йисуз Россияди  къецепатан  уьлквейриз суьрсет маса гунин жигьетдай кьунвай чкаяр мягькемарунин кIвалах давамарунихъ галаз алакъалу яз ада къейдна: “Чна фикирзавайвал, хуьруьн майишатдин суьрсет къецепатан уьлквейриз къвердавай гзаф маса гунин месэла чи тIем акакьдайди я. Месела, уьлкведилай къерехда маса гузвай лапагрин якIун кьадар  2500 сеферда артух хьанва. Чаз Дагъустанда  гьасилнавай лапагрин як гьам къенепатан, гьам къецепатан базарра бренддиз элкъвена кIандай”.

Ж.Хатуов инанмиш тирвал, кIвалах кьил-кьилеллаз туькIуьрайтIа, хуьруьн майишатдин гьич тахьайтIа 50 кооператив арадал атун лазим я. Ихьтин теш­килатра кIватI жез, фермерривай  гьасилзавай суьрсет дуьз стандартрин сергьятра аваз маса гуз жеда. Къецепатан базарриз акъудзавай суьрсетдин кьадар артухарунин ниятдалди, ада хабар гайивал, гьукуматди  го­сударстводин патай алава куьмек гун фикирда кьунвай махсус программа туькIуьр­нава.

РД-дин Гьукуматдин Председателдин  заместитель — хуьруьн майишатдин ва недай­ суьрсетдин министр Абдулмуслим Абдулмуслимова хабар гайивал, Россиядин субъ­ектрин арада Дагъустан Республикади лапагрин кьадардал гьалтайла — сад лагьай,  гьасилзавай уьзуьмрин кьадардай — кьвед ла­гьай, ири карч алай маларин ва гзаф йисарин тарар цанвай чилерин кьадардай — пуд лагьай ва гьасилзавай емишрин кьадардай  кьуд лагьай чка кьазва, Россиядин чилел гьасилзавай майвайрин  санлай къачур кьадардин 8,3 процент Дагъус­тандал гьалтзава. Малум хьайивал, эхиримжи 10 йисан вахтунда сифте сеферда яз  ци­пицI­рин бегьердин кьадар 178,3 агъзур тонн­див агакьариз алакьнава.  Кьуьгъверрин майданар эхиримжи пуд йисан вахтунда  23 агъзур гектардин гегьенш хьанва ва 367 агъзур гектардив агакьнава, 4,6 агъзур гектардин чилерал багълар арадал гъанва.

Вице-премьерди  къейд авурвал, алатай йисуз  республикадин руководстводин куьмекдалди  хуьруьн майишатдин 230 машин — техника (санлай 316 миллион манатдин къимет авай) маса къачунва. “Къенин юкъуз республикадин агропромышленный комплексдин кар алай хилер мелиорация, прунзчивал ва хипехъанвал я. Алай йисуз­, эхиримжи 20 йисан девирда сифте сеферда яз,  республикадин бюджетдай мелиорациядин хилез 500 миллион манат чара авунва, и такьатри алай аямдин истемишунрив кьадайвал 17 агъзур гектар  чилел мелиорациядин къурулуш арадал хкидай ва  алава 1 миллиард манатдин  къимет авай хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилдай мумкинвал гуда”, — лагьана министрди.

Хуьруьн майишатдин производствода кооперация виликди тухунин месэладай  “Корпорация МСП” АО-дин хуьруьн майишат виликди тухунин дирекциядин советник Алексей Рохлин рахана.

Гуьгъуьнлай республикадин аграрийри РФ-дин хуьруьн майишатдин министрдин  сад лагьай заместителдиз суалар гана, рикIик квай месэлаяр веревирдна.

Совещанида гьакIни РФ-дин хуьруьн ма­йишатдин министерстводин набататчивилин, механизациядин, химизациядин ва набататар хуьнин депортаментдин директор Роман Некрасова, РД-дин Халкьдин Собранидин  аграрный политикадин ва тIебиатдикай менфят къачунин рекьяй Комитетдин председатель Асият Алиевади ва са жерге маса пеше­карри иштиракна.

Амина Муслимова