И мукьвара философиядин илимрин доктор, профессор Насир Гьамидович Мегьамедов рагьметдиз фена лагьай ван атайла, саки заз и дуьнья мичIи хьанай. И хабарди зи рикI пара тIарнай. Дуьз я, уьмуьрдин къанун я: са юкъуз и фана дуьньядал атайди са юкъуз хъфинни ийида. Амма къени, дугъри, рикIиз хуш, гуьгьуьлдиз мукьва инсанар кьейила, рикIиз са шумуд къат гзаф тIар жеда. Инсан дуьньядин вафасузвилин гъавурда анжах гьахьтин чIавуз акьада… Чир жеда дуьньядал садни къацрахъ галаз санал къияматдин йикъалди амукь тийидайди… Инсан и дуьньядал вад йикъан мугьман тирди…
Насир Гьамидовичахъ галаз санал за 12 йисуз са институтда кIвалахнай. 1998-йисуз зун гьа институтда кIвалахал кьабулайдини гьам тир. Алимди а чIавуз ана илимдин рекьяй проректорвилин ва гьакIни педагогикадин факультетдин деканвилин къуллугърал кIвалахзавай. Гуьгъуьнлай гьа институтдай чун кьведни санал экъечIнай…
…Жуван уьмуьрда зун гзаф инсанрихъ галаз таниш хьана, абурухъ галаз санал ацукьна-къарагъна, гьа ксарихъ галаз за яр-дуствал, юлдашвал, сирдашвал авуна, санал са кап фу тIуьна. Абурукай рикIелай алатайбурни ава, рикIел хкиз кIан тийизвайбурни, са чIавузни рикIелай алат тийидайбурни… Абурун арада шаирарни ава, алимарни, гьукуматдин къуллугъчиярни, бизнесменарни, сая инсанарни ава… Руьгьдин михьивилелди, савадлувилелди, инсанвилелди Насир муаллим заз чидай инсанрикай лап вини дережада авай кас тир. 12 йисуз санал кIвалахуни заз ам инсан хьизни, алим хьизни мукьувай чирдай мумкинвал ганай…
Насир Гьамидович гзаф дугъри, бубайри лугьудайвал, къени къул хьтин инсан тир. Ада вичин уьмуьрда саданни руьгь инжиклу авуначир. Алим 1938-йисуз Кьурагь райондин къадим хуьрерикай сад тир КьепIирдал дидедиз хьанай. Уьмуьрди адаз аялвилин бахтаварвал насибначир. Пуд йисавай аял тирла, адан буба Гьамид гуьгьуьллудаказ Ватандин ЧIехи дяведиз фенай ва 1943-йисуз ам Сталинграддин патав кьиле фейи женгера телеф хьана. ГъвечIи чIавалай буба авачиз чIехи хьайи, къуьнерал етимвилин пар аватай гададиз анжах кIелуни, илимдихъ авай гьевесди вичин дердер рикIелай алуддай мумкинвал гузвай. Юкьван мектеб акьалтIарна, ам Дагъустандин госуниверситетдин тарихдинни филологиядин факультетдиз гьахьнай. Анаг куьтягьайдалай кьулухъ кьисметди ам Ростов, Пермь шегьерриз акъуднай ва а шегьерра ада аспирантураяр акьалтIарна, сифте философиядин илимрин кандидатвилин, гуьгъуьнайни докторвилин диссертацияр хвена, профессорвилин тIвар къачуна. 1994-йисалай ам Дагъустандиз хтана ва ада Дербентдин институтра тарсар гана.
Насир Гьамидовичаз «чан алай энциклопедия» лугьун дуьшуьшдин кар тушир. Алимдиз гуманитарный илимар саки вири дериндай чидай. Адалай, гъиле са конспектни авачиз, сятералди студентриз лекцияр кIелиз алакьдай. Ам Дагъустандин алимрикай вичин тIвар философиядин гафарганда гьатнавай сифтегьан ксарикай сад тир. Профессор илимдин алемда социологиядин рекьяй чIехи пешекар хьиз машгьур тир, алай вахтундани машгьур я. Вичи кIвалахай чкайра виринра ада чIехи гьуьрмет къазанмишнай. Пермь шегьердин фармацевтический институтда социологиядин кафедрадин заведующий тир вахтунда адан мажиб Пермский областдин обкомдин 1-секретардин мажибдилай 17 манатдин гзаф тир. (Советрин девирда алимрин зегьметдиз гьахьтин чIехи къимет гузвай).
Гьахьтин чIехи дережаяр авайтIани, анжах ам са чIавузни, вилик акатиз, масадбурулай тафаватлу жез алахъдачир. Ада са чIавузни вичин тарифардачир, вичин алакьунрал, агалкьунрал дамахдачир. Алимди гьамиша ва гьар са чкада вичин рикIин сабурлувал, къилихрин саявал хуьдай.
Са шумуд йис идалай вилик, адан 75 йис тамам хьайила, заз адакай ктаб кхьена, чап ийиз кIан хьанай. ЧIехи са алимдикай, чIехи са инсандикай хьиз… Чахъ галаз санал кIвалахай маса ксаризни и кардик къуьн кутаз кIанзавай. Амма алимди кьетIидаказ и кIвалахдиз аксивалнай ва вичин разивал ганачир. “Закай ктаб кхьин патал себебар авач. Зун ахьтин чIехи кIвалахрин иеси туш”, — лагьанай ада. Профессордин ихьтин крар акурла, зи рикIел бубайрин са мисал къведай: “Бегьер гъидай тара кьил вине кьадач”.
Насир Гьамидовичакай сятералди рахаз жеда. Амма и рахунри ам чи арадай акъатна финихъ галаз алакъалу яз арадал атанвай дерт-гъам, адан ярар-дустарин, мукьва-кьилийрин рикIерин тIал кьезилардач. Ихьтин магьрумвиликай прозадалди рахун четин я. Гьавиляй зун жуван рикIин гьиссер шиирдин цIараралди къалуриз алахъда.
Малаик хьиз хъфена вун…
ЧIехи алим ва инсан, профессор
Насир Гьамидович Мегьамедован
руьгьдиз бахшзава
Малаикдин саягъ уьмуьр кьиле тухвана,
Малаик хьиз хъфена вун деринриз цавун.
Къенивални дуьзвал, гьахъвал пайдах яз
кьуна,
Гьар са кардал михьивилин чешне хьанай
вун.
И дуьньядал тIимил тир ви къадир
чидайбур,
Ви гъавурда акьадайбур, ви “сир” чидайбур.
Намерд ксар гзаф хьанай гьар са пата ви,
Угърийрини чалкечирри чIурнай ви иви.
И дуьньядин инсан тушир саки эсиллагь,
Пак нурдикай халкь авунвай вун
Зулжалалди!
Къенивилин, михьивилин гуьмбет тир,
валлагь,
Жеч дуьньядал вун хьтин кас михьи
хиялрин!..
Пак са инсан тирвиляй вун пак рамазандин
Вацра хкаж хьана аршдиз цаварин кьакьан.
Ажал фад-геж мугьман жеда гьар са
инсандиз,
Амма тIимил я фидайбур гумаз дин-иман.
Гьахъ дуьньядиз куьч хьана вун,
дурнайрин цIиргъер
Зулуз чими тир уьлквейриз куьч жедай
саягъ.
Вун амачиз етим хьанва чи къадим шегьер,
Паквилин кIвал ама саки хкатна даях.
И дуьньядал рикIин динжвал хьанач ваз
кьисмет,
А дуьньяда хьайитIани хьурай ви руьгь шад.
Сабурдалди эхнай вуна зулумни зиллет,
Къуй женнетдин кIвал насиб хьуй ваз,
эй пак устад!
Азиз Мирзебегов,
филологиядин илимрин кандидат
