Бязи вахтара инсандин уьмуьрда гьич бейнидани авачир цIийивилер, дегишвилер арадал къведа. Абуру вири кьисметни, гележегдикай авур фикирарни, рикIин мурадарни маса терефдихъ тухуда. Гьа и жуьредин “дуьшуьшрик” агъамакьави  Шагьабудин  Шабатовни  акатна. Эгер 1994-йисалди ам хуьруьнвийриз, районэгьлийриз механизатор, механик, инженер хьиз чиз­вай­тIа, ахпа ам Дагъустандилай къецени журналист, шаир, писатель хьиз малум хьана.

Аллагьдин патай ганвай яратмишунин тIул адак гъвечIи чIавалай квай, амма кIвалин, хизандин, хуьруьн къайгъуйри, яшайишдин месэлайри, хуьруьн майишатдин пешекар хьуни шаирвилин бажарагъдикай менфят къачудай я вахт, я мумкинвал ганач. “Лезги газетдин” яратмишдай коллективдиз аватайла, адан агалнавай бандар ачух хьана, трактордал алай гьевескар илгьамдин шивцел акьадарна ва ада шииратдин бушлухриз лув гана. Нетижада кIелзавайбурун гъилера Шабатован къадав агакьна ктабар гьатна.

Гила  “Мавел” чапханади гьикаятдин “Эхиримжи сиягьат” ва гьа и йикъа­ра Дагъустандин ктабрин издательстводи шииррин “Аллагьди гайиди” ктабар акъудна.

“Эхиримжи сиягьатда” гьатнавай эсеррин тематика жуьреба-жуьре я. Галат тахьана, лугьудайвал, са нефесдалди кIелдай гьикаяяр, къаравилияр, мезелияр “Рекьерин къейдер”, “Зунни Сайдумов”, “Аялар патал”, “Девир ва инсанар”, “Гьикаят” разделра ава. Алай девирдин аламатрикай, мусибатрикай, амалрикай, инсанрин кьуьруькрикай, фендигарвиликай, дердийрикай, шикаятрикай, наразивилерикай кхьенвай эсерри кIелзавайдаз акьван таъсир ийизва хьи, адаз а гафар, ихтилатар вичин мецелай авунвайбур хьиз жезва. Хъвер акатдайвал, рикIи ахвайш ийидайвал кхьенвай эсеррин критикадин, сатирадин хьелер нин тIварцIихъ ра­къур­навайди ятIа, гьадан гъавурда кIел­­за­вайди гьасятда акьазва.

Ктабдин къиметлувал мадни адакай ибарат я хьи, журналистди, писателди лезги халкьдин медениятдин, яшайишдин, тарихдин ирс квахь тавун патал лезги мехъеррин, суваррин кье­тIенвилерикай, адетрикай, чи халкьдин милли хуьрекрикай кхьенва. Алай ва къвезмай несилар патал абур багьа ядигарар яз амукьда.

* * *

“Аллагьди гайиди” ктаб пара чIа­гай­ди хьанва. Идалай гъейри шииратдин и ктабда Шагьабудин Шабатова лезги дишегьлидин, халкьдин адетар, ягь, намус, вилин нине хьиз хуьзвай, гуьзел, назик ва гьа са вахтунда уьтквем, четинвилериз дурум гудай лигимвал авай такабур таватдин къамат арадал гъанва. КIелна, яб акална тух тежедай кIанивилин гимн теснифнава.

Чи халкьдин сада-садаз гьуьрмет авунин, мугьманар кьабулунин адетар, къуншийрив, инсанрив эгечIунин къайдаяр, михьи муьгьуьббатдин гьиссер чешне къачудайбур, тарифдинбур я. И гуьзел, баркаллу, пак ерияр, кьетIенви­лер, ахлакьдин, марифатдин истемишунар уьмуьрдин бине, макьсад, гьар йи­къан яшайиш яз кьунвай инсанар чида шаирдиз. Абурукай сад гьа вичин хизан ва кайванини я. И гьакъикъат абу­рухъ галаз алакъада авай, хьайи цIуд­ралди, вишералди инсанриз малум я.

Шаирди вичин уьмуьрдин юлдашдиз, гьар са югъ ширинарзавай, рагъ алайди, бахтлуди ийизвай касдиз више­ралди цIарар теснифнава, гьатта поэ­маярни бахшнава. Ихьтин тIулни шаирдик гьикI акатна лагьайтIа, идахъни вичин себеб, гьуьжет алачир делил ава.

Шаир, кефияр авачиз, къатканвай. Югъ 8-Мартдинди тир. Начагъдан ри­кIел и вакъиа чай гваз атай кайваниди хкана.

— ГьикI я, — сесиник наразивал кваз рахана паб, — заз йиса садра жезвай сувар кьванни тебрикиз кIанзавачни? Пишкешдикай за гьич гафни кудзавач.

— Сувар? Пишкеш? Чан авай сад, вуна гъил къачу, валлагь-биллагь, зи фикирдай акъатна. Ам туьхкIуьриз жедай гъалатI я. Савкьат зун ваз буржлу яз амукьрай, ам вав агакьда, — малумарна шаирди, пIузарик хъвер кваз.

— Агакьда? Белки, къведай йисуз? — чиник серинвал кумаз вичин къайгъуйрин гуьгъуьниз гьерекатна папа.

Шаир хияллу хьана. Дугъриданни, 8-мартдиз кайванидиз тавур савкьат мус ийидайди хьуй?

“Туьквендиз завай физ жезвач, кIвалени адаз багъишдай хьтин цIийи затI авач. Бес вуч ийин?” — фикирар фе­на бейнидай. Гьа и легьзеда рикIи буйругъна: “Вун шаир я кьван, жуван авай садаз вижевай са чIал теснифа. Ам адаз хъсан пишкешни жеда”.

Къачуна шаирди чарни къелем. ЦIарар, гъалунихъ акалзавай хтар хьиз, сад-садан гуьгъуьналлаз атана:

Пакамахъ зун фейи чIавуз кIвалахдал,

Вунни фида, квар къачуна, булахдал,

ХинкIар ийиз, гъуьр тIушуниз чанахдал,

Кьве мет яна жеда чилиз вун, Халум.

Сад, пуд, вад, ирид куплет. Эхирдайни кхьена:

 

Шагьабудин туьнт ятIани къилихдиз,

Тегьне янач вуна адан синихдиз,

Яд къадри яз, ганвай вун заз — кесибдиз,

Гзаф рази я валай къе зун, Халум.

Им 1995-йис тир. Иштягь недайла ачух жеда лугьудайвал, уьмуьрдин юлдашдиз, кIанидаз, кIвалин кайванидиз кхьей цIарар шаирдиз тIимил акуна. Халуман — кьуд хцин дидедин, вафалу юлдашдин, камаллу дишегьлидин лайихлувилер гзаф тир. Абурукай кхьин тавуна акъвазиз хьанач. “Зи Халум” шиир ада мадни давамарна ва еке эсер арадал атана.

Гьа имни тIимил акуна шаирдиз. Ахпа адан гъиликай “Аллагьди гайиди” поэма хкатна. Кьилин игитни Халум тир. Дагъви дишегьлидин, хизандин къулан цIай хуьзвай касдин, рикI михьи, пак гьиссерив ацIанвай ва кесиб кIвализ кIвал, кесиб гъуьлуьз гъуьл лугьудай папан жанлу, эсерлу къамат вири терефрихъай ачухнава. Инсан хьиз, диде, кIаниди, юлдаш хьиз, далу акализ жедай кас хьиз. Гьа сифте цIар­цIе шаирди хиве кьазва ва къимет гузва: “Зи гьунарар, алакьунар язва, дустар, папалди”.

Вичин кайванидал ашукь шаирди адаз бахшнавай эсеррин сан къадалай виниз алатнава: “Зи Халум”, “Аллагьди гайиди”, “Я чан къари, за вуч лугьун”, “Заз девлетар кIандач”, “ЧIехи пишкеш”, “Зун авазва гьевесда”, “Чухсагъул, Халум”, “Халуман пудкъад йис”, “КIамаз хьанай къаридиз”, “Зи азиз цуьк”, “Зи гъед”, “Вирер тир”, “Сад хьтин уьмуьр”, “Чешне къачу”, “Рекьимир вун, зун амаз”, “Сагъ хьурай вич”…

“Рекьимир вун зун амаз”… И шиирдал кьилди акъвазиз кIанзава. Ана шаирди, вичин уьмуьрдин лап четин, азаблу, вири багърияр, дустар гъамлу авур вахт фикирда аваз, Халума къалурай руьгьдин игитвиликай, инсанвилин, юлдашвилин вафалувиликай, тешпигь авачир хьтин кIанивиликай ва гьа и кIа­ни­вал себеб яз, садан умудни кумачир шаир суьгьуьрдин, бахтлу уьмуьрдин шивцел ахкьадаруникай кхьизва.

Ктабда кIанивилин темадихъ галаз санал ватанпересвилин темани кьилинди я лугьуз жеда. Халкьдин, гьар са ватанэгьлидин дерт вичинди яз гьисабзавай шаирди кхьизва:

 

Къужахдавай тик дагъларин,

Халис макан сал-багъларин,

Арадавай дуст халкьарин,

Захъ Лезгистан уьлкве ава.

 

Чапхунчийриз къалурай зур,

Яр-дустари авур хатур,

Шарвилидин хуьзавай тур,

Захъ Лезгистан уьлкве ава.

 

Гьахълувилин геле авай,

Кьисмет вичин гъиле авай,

Акьул-камал кьиле авай,

Захъ Лезгистан уьлкве ава.

КIелзавайдан руьгь хкажзавай, Ватандал, жуванбурал ашукьарзавай, дамахзавай эсеррик “Эминан зиярат”, “Сулейман-Стальский райондин 90 йис”, “Захъ Лезгистан уьлкве ава”, “Чи чIехи регьбер”, “Эй, дуьнья”, “Кьвед лагьай кас”, “Ваз хвашкалди, генерал” поэмаяр акатзава. И эсерриз тIебиат, хайи ерияр, инсан, багъри ва виридалайни багьа ксар кIанивилин, уьмуьрдихъ цIигел­вилин, Ватан патал баркаллу  ва къени крар авунал желб авунин гьиссер, рангар хас я. Автор алай вахтунда чахъ га­­лаз яшамиш жезвай, уьмуьрда жанлу гелер тазвай инсанрин, дустарин, кIвалахдин юлдашрин къаматар арадал гъиз, вичиз вилералди аквазвай ва­къи­ай­рин, мусибатрин шикилар чIугваз алахъзава.

Шаирди къелем гъиляй ахъайзавач. Бейнида арадал къвезвай гьар са цIар дафтардиз акъудзава. Имни мадни кIелдай са шиир, гьикая, поэма, ктаб арадал гъунин лишан я. Сагъвал ва къуватар гурай ваз, гьуьрметлу шаир!

Абад Азадов