Белижда помидорринни афнийрин консервияр, мижеяр, компотар,

аджика ва маса продукция арадал гъизвай завод кардик кваз са шумуд йис я

2009-йисалай “Ширван” карханадин рягьбер, Дагъустандин “100 хъсан карчи” конкурсдин гъалибчи я. Советрин девирда Белиж промышлен­ностдин карханаяр авай поселок тир. Тек са кон­сервияр акъуддай заводда пуд сменада агъзурралди рабочийри ва инженерри, акъваз тийиз, йиф-югъ талгьана, кIвалахзавай. Колхозри, совхозри ва гьакI кьилдин ксари битми­шарзавай яр-емиш, салан майваяр заводди “аждагьанди хьиз иливарзавай”. СССР чкIа­на, поселокда авай вири карханайрин кIва­лахни акъваз хьана.

2011-йисуз Белижда мижеяр хкуддай гъве­­чIи цех кардик акатна. Консервияр акъуд­дай заводда кIвалахай ветеранри, цех гъве­чIиди тиртIани, и хабар шаддиз кьабулна. Бел­­­ки, заводдал мад чан хкведа лагьана,­ умудар кутуна. Цехдин продукциядин ери­диз сифте белижвийри къимет гана. Ана хкудзавай, иер гуьзгуьдин къапара цазвай мижеяр чпин мел-мехъеррин мярекатар патал маса къачуз гатIунна…

И йикъара чун “Ширван” ООО карханадин коллективдиз мугьман хьана. Чун инин генеральный директор  Алмаз  Османович  Абдулгъаниева  хуш гьалара кьабулна. Малум хьайивал, А.Абдулгъаниев инженер конструктор-технолог я.

Куьруь къейд. Алмаз Османович Абдулгъаниев 1968-йисуз Дербент райондин ЛукIарин хуьре дидедиз хьана. 1985-йисуз 10-класс акьалтIарна. 1985-1987-йисара Советрин Армиядин жергейра къуллугъна. Армиядай хтай йисуз Владимирдин авиамеханикадин техникумдик экечIна ва анаг хъсан къиметралди акьалтIарна.1992-2002-йисара “Хантымансийскокртелеком” ОАО-да инженервиле кIвалахна. 1992-1997-йисара, кIвалахдивай къерех тахьана, Новочеркасскдин технический госуниверситетда кIелна. 2002-2004 -йисара “Глобал” ООО-да директорвиле, 2004-2009-йисара “Каспийгазпром” ООО-да электромеханиквиле зегьмет чIугуна.

• Куьн, ихьтин ­пешедин иеси, недай-хъва­дай продукция акъуд­завай хиле кIва­ла­хиз гьикI гатIунна? — хабар кьуна чна адавай.

Алмаз Османовичан суьгьбетдай малум хьайивал, ада 1991-йисуз радиотехникдин пешедай Владимир шегьерда авай авиамеханикадин техникум акьалтIарайла, ам кIвала­хиз уьлкведин кеферпата авай Нижневартовск шегьердиз ракъурна. КIвалах­дивай къерех тахьана, ада Новочеркасскдин технический госуниверситетда чирвилер къачун  давамарна. Ина цIуд йисуз зегьмет чIугур­да­лай гуьгъуьниз, хизанда гъвечIи хва хьуниз килигна, ам хизанни галаз диде-бубадин патав хайи хуьруьз — ЛукIарик хтана.

Хуьруьз хтайла, машгъул жедай кеспидин патахъай ада кеферпата амаз юкIвар-чипIер янавай. Адан кьилиз мижеяр хкудунал машгъул жедай фикир атанвай.

“Заз кеферпата интернетдин сирер чизвай, захъ хъсан дуст-айтишник авай. Адан куьмекдалди за интернетдикай менфят къачузвай агьалийрин арада абурухъ гьихьтин продукциядин гьакъиндай игьтияж аватIа тайи­нарун патал хабар кьун (опрос) кьиле тухвана. Зани дустуни абуруз консервийрин продукция теклифнавай. Жуьреба-жуьре регионрай чна теклифай продукциядиз итиж авурбур хьана. Дуьз лагьайтIа, за инсанриз чна теклифзавай шейэрихъ акьван игьтияж ава лагьана фикир авунвачир. Гьа и кIвалахди зун рикIе авай мурад кьилиз акъудиз жедайдахъ инанмишарна. Зун иниз хкведайла, ана зи кIвалахдик шерик са юлдашдихъ галаз чун меслят хьана: за ина гьасилай продукциядиз ада ана муьштерияр жагъурда”, — рикIел хкизва Алмаз Османовича.

Адан гафарай малум хьайивал, садлагьана рикIиз кIандайвал кIвалахиз хьанач. 2000-йисуз Белиждин консервиярдай заводда вичин кар ачухиз кIан хьана. Заводдин кьилевайбур ада вичин пландихъ галаз танишарна, амма абуру адан теклифдин тереф хвенач. Ахпа ам маса чкайризни фена. Эхирни ЦIийи Макьарал алай цехдин чIехидахъ галаз меслят хьана, кIвалахиз гатIунна. Харжияр ада вичел къачуна, лазим тир тадаракар гъана ва вуч гьасилдатIа лагьана.

Арадал атанвай продукция маса гана кIанзавай вахтунда кеферпата авай адан юлдаш бедбахтвилик акатна, кечмиш жезва. Маса рехъ гьат тавур ам продукцияни гваз Москвадиз, Санкт-Петербургдиз рекье гьатзава. Вичиз хийир хьаначтIани, адаз ана амадагар жагъана, тежрибани хьана.

Куьрелди, карчивилин рехъ регьятди хьа­нач. Москвадай хтайла, ада кIвалахзавай цехдихъ чIехибур гзаф авайди винел акъатна. Ина кIвалах давамардайвал хьанач. Ахпа тамам пуд йисуз Дербент шегьерда авай са цехда кIвалахна. Красноярскдиз, Москвадиз ва маса шегьерриз са шумуд вагонда авай помидорринни афнийрин консервияр, мижеяр, аджика, лечо ракъурна. Инани кIвалах яргъалди давам хьанач, цехдин кьилевайбуру гзаф кредитар къачуна, абур вахкуз тахьайла, къалмакъал акъатна, цех агална.

Ийизвай кьван харжияр арадал хквен тийиз­, масабурухъ галаз крар вилик тефиз акурла, ам вичин кар кьилди ачухдай фикирдал мягькем хьана.

2011-йисуз Алмаз Абдулгъаниев Бе­лиждиз хквезва. Ина “Ширван” ООО кархана ачух­зава. Тадаракар гъана, цех кардик ку­туна, жуьреба-жуьре мижеяр акъудиз га­тIунна. Къапарин патахъай кьитвал авач. Ди­зайн иердиз туькIуьрнавай путулкайра авай мижеяр гьакI хъваз кIан жезва. Карханадихъ машгьур­ хьанвай са шумуд бренд ава. 12 жуь­ре емишрикай компотар гьазурзава. Таза емишрикай хкудзавай мижеяр лап менфятлубур яз гьисабзава. Ихьтин мижейриз шекер ягъун гьич герекни къвезвач. Абур диабет­ авайбуруз мен­фятлу я. Заводда ужуз­да­каз маса гудай ширеярни гьасилзава.

“Ширван” ООО Дербент районда авай емишрин продукция консервироватзавай тек са кархана я. Компанияди гьасилзавай продукциядилай государстводиз гузвай налогрин кьадар пуд миллион манатдив агакьзава. Карханада гьасилзавай продукция жуьреба-жуьре конкурсриз тухузва. Са шумудра “Экспортер года” конкурсда приздин чкаярни кьуна. Карханадин продукция, Россиядин регионрилай гъейри, къунши уьлквейрин агьалийрини рикI алаз ишлемишзава. Абуру 0,5, 0,7  литрдин къапара авай продукциядиз итиж ийизва. Лагьана кIанда, эвелдай Белиждин заводдин продукция Къазахстандиз, Узбекистандиз, Тажикистандиз, Азербайжандиз, гьатта Германиядизни рекье твазвай. Урусатдиз акси яз кьабулнавай санкцийриз килигна, продукция къецепатан уьлквейриз рекье тунин кIвалах акъваз хьанва. ГьакI ятIани, продукциядиз чкадин базарра, Россиядин кьилин шегьерра ва регионра муьштерияр гзаф ава.

Мижеяр емишар агакьай сезондин вахтунда хкудуниз килигна, карханади продукция йи­сан запас жедайвал гьасилзава. Алай вахтун­да карханади СтIал Сулейманан, Мегьарамдхуьруьн районра емишрин хсуси багълар авай арендаторрихъ галаз икьрарар кутIуннава. Емишар абурувай ва гьакIни кьилдин ксаривайни маса къачузва. Консервиярдай карханада исятда 50 касди зегьмет чIугвазва.

• Алмаз Османович, гележегда гъиле авай кар гегьеншардай планар авани? 

— Ава. Алай вахтунда чи карханади кIва­лах­завай гьалдилай зун рази я. Гьи кар гъиле­ аваз хьайитIани, авунвайдал рази хьана акъ­­ва­­зай­тIа, кIвалахар кьулу-кьулухъ фида. Гъи­левай йисуз чна пластикдин путулкайра аваз продукция акъудиз гатIуннава. Пластикдин пу­тулкаяр чкадал гьазурунин мураддалди чна тадаракар маса къачуна, пе­ше­карриз эверна, линия кардик кутунва. Гьасилзавай продукциядин патахъай рахайтIа, чна йиса миллионни зур банка акъудзаватIа, произ­вод­ство гегьеншарайла, чаз гележегда кьве миллиондилай гзаф мижеярни компотар гьасилдай мумкинвал жеда. Чна алай вахтунда­ кIва­­лахзавай тадаракар советрин девирдинбур я. Алай аямдин тадаракар маса къачун патал чаз гьукуматдин патай куьмек герекзава.

• Гьихьтин куьмек?

— Мижеяр хкудунин, компотар авунин карда герек жезвай цIийи технологияр Европада, Китайда ава. Абур чахъ хьайитIа, гьасил­завай продукциядин ери са шумуд сеферда хкаж жеда, харжзавай энергиядин кьадарни — тIимил. Гьаниз килигна, чна республикадин гьукуматдин векилривай чаз лазим тир тада­ракар лизингдай гун тIалабзава.

• И мукьвара куь карханадиз РД-дин карчивилин ва инвестицийрин рекьяй ­Агент­стводин кьил А.Хрюкин ва РД-дин ­экспортдиз куьмекзавай Центрадин директор Р.Абаскъулиев мугьман хьанвай. Абур атунин мурад-метлеб вуч тир?

— Зун са шумудра и кьве идарадизни фе­на, суьгьбетар авуна, карханадин кIвалах­ди­кай ихтилатарна ва жуван тIал алай месэлайрикай хабардарна. Эхиримжи сеферда чун гуьруьш хьайила, абуру чеб, чкадал атана, карханадиз килигда лагьана. Гена сагърай, атана. За абуруз чи карханада сейр тешкилна. Абур чи мулкуниз, цехдиз, кIвалахза­вай тадаракриз, гьасилнавай продукция хуьз­вай складдиз килигна, бязи мижеяр, компотар дадмишна. Санлай къачурла, абур акурдал рази хьанвайди за кьатIана. Чаз герек тадаракрин документация гьазурунин тапшуругъ ганва. Гила чун чарар, проектар туькIуь­рунал машгъул я.

Лезгийри лугьудайвал, далудихъ уьмуьр­­дин юлдаш галачиртIа, и четин кIва­лах гуьнгуьна туна, вилик тухуз Алмаз Османовичаз четин жедай. Юлдаш кIвалин кайвани я. Абуру кьуд веледдиз тербия гузва. ЧIехи гадади, недай-хъвадай промышленностдин ре­кьяй кIелна, бубадихъ галаз кIвалахзава. Рушарикай сад университетдик, муькуьди институтдик экечIнава. ГъвечIи гадади мектебда кIелун давамарзава.

Къагьриман  Ибрагьимов