Алай вахтунда дуьнья­да кьиле физвай бязи крар (иллаки Россиядин Фе­де­рация Украинада махсус се­ренжем кьиле тухунив эгечIайдалай кьулухъ) акурла, рикIел халкь­дин са махунин агьвалатар хквезва. Зиянар датIана къуншийриз Исадин малди гузвай, тIвар Мусадинди кьазвай. Вучиз лагьайтIа, Иса, вичин ягьсузвилел гьалтайла, хуьре виридалайни вилик квай. Ада лагьай гафар бязибуру кваз хкьазмачир. Бязибур гьасятда адахъ агъазвай, гьам гьахълу яз кьазвай… Гьалал жезвай вагьшидиз вири уюнбазвилер, фитнеярни, фигъиларни. Зиянрин гьакьар факъир Мусадивай вахчуз алахъзавай…

Квачир балайрик гьикьван акатда? Фитней­рихъни эхир жезвайди я. Исадин кали нубатдин сеферда Къудратан никIиз зиян гудайла, дуван гьасятда агакьна: калин кIвач никIе жанавурдиз къянавай ракьара гьатна. Язух гьайван акурлани, Исади ам вичинди туш, Мусадинди я лугьудай. Амма гьайванди вичин гьаят дегишнач. Ракьарай ахкъудайла, шагьидрин вилик кваз ам Исадин цуриз гьахь хъувуна…

Ягьсуз касди гьа чIавузни, Мусадиз гъутар юзуриз, кал зиянрик кутурди гьадан кал я лугьуз, вичин кьил гатадай амалардай…

Ихьтин керематар тарихра тIимил хьайиди туш. Исятдани, белки, гьар са хуьре, магьалда гьалтда.

Дуьньядин алакъайра абур мадни пара жезва. Лап цIийи мисал. Ам и мукьвара Поль­шадин Пшеводув поселокдиз, са фермердин гьаятдиз, ракета аватунихъ галаз алакъалу я. Индонезияда а йикъара дуьньядин 20 уьлкведин кьилер нубатдин саммитдиз (гуьруьшдиз) кIватI жезвай. Анал дуьнья энергетика­динни суьрсетрин жигьетдай хатасуз авунин месэлаяр веревирдзавай. Кьилин векил ана Америкадин президент Байден тир. Евро­па­ви­яр, хейлин масабурни гьадан сивиз килигзавай. Ана Россиядин делегациядини иштиракна. Вирибурун къаст, Россиядик “чапхунчивилин” тахсирар кутуна, ам вирибурувай ча­ра авун, усаларун тир. Амма чи делегация­дин­ кьил Сергей Лаврова вичин гафар вирибу­руз ван жедайвал лагьана: Россияди лап кIе­ве авай хейлин уьлквейриз датIана куьме­кар гайиди, гузвайди, инлай кьулухъни гуз гьа­­зур тирди раижна. Европадин “кесибри”, Америка­дихъ галаз сад хьана, неинки чал къа­дагъаяр илитIзава, чак тахсирарни кутазва, гьакI инай Африкадиз, масанриз куьмек яз рекье твазвай техил, миянардай шейэр рекьера, чпин портара, тарашзава. Агакьарзавач гьакъикъи кесибрив куьмекдин гъил… 8 миллиард нефес­ ала Чилин шардал. Абурукай 1 миллиардди каш чIугвазва. Россия тахсирлу яни?..

И форумдин гзаф делегацийри чи тереф хвена. Ампайрин къаст кьилиз фенач…

Дуьнья санлай къарсурай аламатдин маса кар чна винидихъ лагьанвай ракетадихъ галаз алакъалу я. Байдена, и ван хьайивалди, гьич лупIни тавуна, ракета Россиядинди, тахсирлудини гьам я лагьана. Вучиз лагьай­тIа, Украинадин президентди, гьамиша хьиз, гилани гуя “Россияди ракетайрай НАТО-дин член Польша янава, ам, гежел вегьин тавуна­, “жазаламишдай вахт агакьнава!” — малумарна, вирибуруз дяведиз эвер гана. Адан тереф гьасятда Польшадин президентди, вич са акьван инанмиш туширтIани, адан гуьгъуь­наллаз вири прибалтри хвена…

Байдена и малуматар, зун гъавурда акьур­вал, гьакI дуьньядин хейлин савадлу ва сабурлу политикрини къейд авурвал, фадлай вилив хуьзвай. Яни и чиркин кьуьруьк, тапаррин гъуруш туькIуьруниз режиссервал авурди гьам я. Британиядин, Германиядин, Франциядин ампайризни и кар виликамаз чизвай. Амма Украинадин квасадиз и сеферда вичин роль тамамардай тегьер чир хьанач. Алакьнач  вичин чиркин ният кьилиз акъу­диз. Тапарар, чIулав парчадал, лацу гъалунин­ цвалар хьиз, хкатна чир жезвай. Ракета нинди я, гьинай яна ва икI мадни. Львовдин поли­гондилай ягъай ракета НАТО-дин член Поль­шадин са агьалидин гьаятдиз аватна. Анал са куьгьне трактор, са гьикI ятIани атанвай 2 касни алай кьван. Дяведихъ галаз ала­къалу са затIни алачир… Россиядихъ яраб вуч­тин къаст авайтIа, ихьтин чка ягъиз?!­

Гьа и шартIарани Байденани, Дудадини, Макронани, Шольцани, масабуруни, ракета Украинадинди ятIани, тахсирлуди гуя Россия­ я лугьуз, чеб гьахъарзавай. НАТО-дин кьил Столтенберга анжах и ракета Россиядай ягъ тавурди, ам хатадай хьанвай кар я лагьана. ЯтIани тахсир Россиядик квайди къейдна и “акьуллудани”.

Эхь, вилив хуьзвай Зеленскийди дуьнья­дин пуд лагьай дяведик цIай акатун, НАТО-дин куьмекдалди Россия “жазаламишун”..

И кар алакь тавурла, Зеленскийди маса лап угъраш фасикьвилин, акьалтIай фашист­вилин мусибат дуьньядиз раижна: есирда гьатнавай чи аскеррин са десте, майдандал акъудна, гуьллеламишзавай тегьер вири каналриз рекье туна…

Шад хьайибур вужар я?

Аламат я, мад гьа  чпин бубайри немсерин фашистриз къуллугъай полякар, эстонвияр, латышар, литоввияр, Украинадин бандерчияр, бязи гуржияр ва масабур ихьтин ин­сансузвилиз, инсафсузвилиз разивилелди, гьатта шадвилелди килигна. Ивидихъ ихьтин­­ къанихвал гьинай атанатIа? И чIавузни англичанрини французри, немсерини бельгия­вийри, америкавийрини  австралиявийри  тахсирлуди гуя Россия я лугьузва. ООН-дин за­се­да­ни­­дал­ и месэладиз килигдайлани, пара­буру гьа вагьшийрин тереф хвена, гуя нацист­рин, фашистрин гуьллейри чан къачур чи аскерар ин­санар тушир… Украинадин ра­кетади “хатадай” кьейи 2 поляк гьакьван вине тир кьван. Донбассда гила 9 йисуз бомбайрик рекьизвай кьванбур инсанар туш ман?!.

Яраб инсанар икьван инсафсуз, акьулсуз вучиз хьанватIа? РагъакIидай патан, кьил-кьилелай алатунайни Россия тахсирлу я жал?

Жанабияр! Жуван кIвали цIай кьадалди, къуншидин кIвал куз, адал хъуьрез, тахсирарни гьадак кутаз хьайитIа, эхир гьихьтинди­ хьун мумкин ятIа, фикирдиз гъизватIа куьне?­

Америка океандилай а пата ава лугьуз, дуьнья гьикьван куда куьне? А цIай квел элкъведайди чизвачни?

Адетдин америкавийри, Украина чпин 51 — штат хьанвани? Адаз гьикьван пул рекье твадайди я лугьуз, наразивалзава… Бес тушни келлегуьзар хуьн?..

Гьа тегьерда Европадин вири чIехи шегьерра, агъзурралди адетдин инсанрин-фялейрин, шоферрин, фермеррин, духтуррин, студентрин иштираквал аваз митингар, забастовкаяр, аксивилин маршар тешкилзава. Дуьнья наразивилин къуватди къарсурнава. Россия тахсирлу я лугьузвани куьне?

Гьина гьихьтин завал хьайитIани, газдин ли­нияр хъиткьинарайлани, самолетар ягъайлани, террордин мусибатар хьайилани, гьар са дуьшуьшда, Россиядин кам тахьай чкайра­­ни гьам тахсирлу я лугьун куь адет хьанва­ни?.­. Исади Муса гьикьван жакьвада? Идалай­­ куьне куь малдин иесивал авуртIа хъсан туш­ни?­

Россияди дуьнья фашизмдин тIегъуьн­дикай хвена. Гила цIийи фашистрикай дуьнья хуьзва. Куьне вучзава? 78 йис идалай вилик 1945-йисуз, фашистар куьне кьиникьи­кай къутармишна, абур хвейиди хьиз, гила абур мадни яракь гваз Россиядал ракъурайла, тахсир ник кутазва?.. Куь яракьринни аскеррин Украинада вуч авайди я?

Мердали  Жалилов,

литературадин отделдин редактор