Лезгистандин къадим  хуьрерикай сад тир КьакIарин хуьр Ахцегь райондин центрадивай кефердинни рагъакIидай пата, 9 километрдин яргъа, Самур вацIун чапла пата, гуьзел, гуьрчег багъларин юкьва экIя хьанва.

Тарихчи Б.Г.Алиева кхьизвайвал, хуьруьн бине эцигайбур иниз Рутулай атай БацIар тIвар алай тухумдин векилар я. Ахпа хуьруьз Мичегьай, Хъуьлуьдай, патав гвай маса лезги хуьрерай, гьатта Азербайжандайни кваз хизанар куьч хьана.

Гилан хуьруьн кьилихъ галай, адакай са километр кьван яргъа мензилда дагъда авай куьгьне хуьр, Б.Г.Алиева къейдзавайвал, татаррини монголри, чпиз табий тахьайвиляй, цIай яна кана, тергна. Дуьзенда авай цIийи хуьр тахминан ХIV лагьай асирдин сифте па­ю­на арадал атана. Иниз сифте яз атай БацIа­рин ата-буба варлу хипехъан тир. Адан ятахдай акъудзавай фитерин гьамбаррикай, са вахтар фейила, ктIана кьвак  (лит. кьук)  жезвай. Гьа икI кьвак (гзафвилин кьадарда кьвакар) гафуникай хуьруьн тIварни — КьакIар арадал атана.

Гилан КьакIарин хуьруьн жемят гзаф тухумрикай ибарат я: БацIарар, ШийитIар, Къурбанар, Къантацар, Мегьарамар, Герейханар, ЖбитIар, Архъар, ТIесер, Агъаяр, БакIаяр, КIар­кIарар, Женгъияр, Гьажиханар, Гьажи-Мирзедин тухум ва масабур.

КьакIарин хуьруьн тарих, Самур ва Ахцегь вацIун дередин амай хуьрерин тарих хьиз, Кавказдин Албаниядин тарихдихъ галаз алакъалу я, вучиз лагьайтIа Самур  (Албан) дере вири  вахтара Албаниядин талукь пай хьайиди я.

Лакз гьукумат чкIайла, адак акатзавай Самур дереда Ахцегьар кьиле авай хуьрерин союз — Самур вилаят арадал атана. Адак 5 участок акатзавай: Ахты-пара (сад лагьайди), Ахты-пара (кьвед лагьайди), Рутул-чай, Току-пара, Алты-пара. КьакIа­рин хуьр а вядеда сад лагьай Ахты-пара  участокдик акатзавай. Гзаф йисар идалай вилик, Дагъустан Россиядик акатдалди, КьакIа­рин хуьр Рутулрин участокдик квай. Рутулринни Хуьруьгрин дяведилай кьулухъ, 1775-йисалай эгечI­на, КьакIар ва абурухъ галаз санал Усурар, Гъуьгъвезар, Ахты-пара  участокдик акатна.

КьакIарин хуьре исятда саки кьве агъзурдав агакьна инсанар яшамиш жезва. Хуьре чешнедин юкьван школадин ва аялрин бахчадин кьве мертебадин дараматар, кьве мис­кIин, медицинадин амбулатория, аптека, библиотека, турбайра аваз гъанвай яд, яя”Ахты-Кака”  цин къанал, ял ядай багъ ва маса къулай шартIар ава.

Ватандин ЧIехи дяведин йисара ви­шелай гзаф инсанар фронтдиз фена. Тек са Исмаиловрин хизандай фронтдиз ругуд стха фена. Вири абур Берлиндиз кьван акъат­на, сагъ-са­ламатдиз, 21 орденни 40 медаль гваз, Ватандиз хтана. Абур неинки чи хуьруьн, гьакI вири Дагъустандин, Россиядин дамах я.

Чи гъвечIи са хуьряй илимдин вад доктор, къадалай виниз илимрин кандидатар акъатнава.

Вири дуьньядиз машгьур хьанвай оперный манидар Селим Алагьяров кьакIави я. Къад йисалай гзаф вахтунда Да­гъустандин обкомдин секретарвиле Шагьабас Исмаилова кIва­лах­на. Шагьпаз Шейдабегова республикадин профсоюзрин председателвал авуна. Гзаф районрин партиядин сад лагьай секретарвиле Азизов Къазихана, Шейдабегов Шагьпаза, Жафаров Заирбега кIвалах­на. Етим Эминан ва Кьуьчхуьр Саидан шикилар арадал хкай Абидин Азизовни КьакIай я. Адан тахай стхаяр — Шуай ва Ильяс — полковникар, летчикар-испытателар тир, Гьажимурад — тIвар-ван авай архитектор.

Савадсуз яз, вичи-вичиз муькъвер эцигиз чирай устIар, ДагЦИК-дин член Идрис Юнусовни кьакIави я. Пуд хва — докторар, профессорар, са хвани 6 хтул — кандидатар тербияламишай агъсакъал Гьуьсейнов Межид Самурдин дереда виридаз  акьулдин са чирагъ хьиз чида.

Омар Гьуьсейнов, профессор