Махачкъалада тарихдин мультимедийный “Россия — зи тарих” парк ачухна. Музейдин комплекс яз гьисабзавай ина Россиядин са шумуд асирдин тарих алай аямдин технологийрин куьмекдалди къалурзава. Махачкъалада и паркунин ихтиярда 13000 квадратный метрдин майданар ава. Ина региондин экспоцентр, РАН-дин ДНЦ-дин тарихдин, археологиядин ва этнографиядин институтдин ва Госархивдин куьмекдалди арадал гъанвай 16 стенд ава. “Россия — зи тарих” парк республикадин меркезда Жуьмя мискIиндин патав гвай, са шумуд йисуз гьакI гадарнаваз хьайи, эцигна куьтягь тавунвай дараматда ачухнава. Анаг лап вижеваз туькIуьр хъувунва. Гьар са касдивай Ирчи Казакан куьчедай иниз къвез жеда.
Тарихдин мультимедийный парк ачухунин мярекатда иштиракиз Дагъустандин районрайни шегьеррай худколлективар чпин майданарни гваз, гьакI студентар, чIехи классра кIелзавай аялар, динэгьлияр ва гзаф шегьерэгьлияр атанвай.
Сифте гаф Дагъустан Республикадин Гьукуматдин Председателдин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Абдусамад Гьамидов рахана. Ада регион патал важиблу и вакъиа кIватI хьанвайбуруз республикадин регьбер Владимир Васильеван патайни мубаракна.
— Тарихдин мультимедийный парк — им Россиядин тарих, чи государство арадал атунин ва виликди финин рекьер чирзавай Вирироссиядин проектдин пай я. Иллаки важиблуди вуч я лагьайтIа, алай девирдин технологийри тамашачийрикай тарихдин и ва я маса вакъиайрин иштиракчияр ийизва, халкьдин ацукьун-къарагъун, меденият, архитектура жуван вилералди къалурзава, адетрин алемдиз сейр ийиз тазва. Федеральный и чIехи проект РФ-дин Президентдин Администрациядин, культурадай Патриархрин советдин гуманитарный проектрин фондунин куьмекдалди арадал гъанва. Ам уьлкведин 18 регионда кьилиз акъудзава, гьа жигьетдай яз Дагъустандин меркез Махачкъаладани, — лагьана ада ва и музей йисалай тIимил вахтунда арадал атайди къейдна.
Малум хьайивал, проектдин асул макьсад Ватандин тарих акьалтзавай несилриз итижлуди авун я.
Культурадай Патриархрин советдин председатель Егорьевский епископ Тихона тебрикдин рахунра къейдайвал, Дагъустан гьар са россияви патал кьетIен чка я.
— Иниз къвезвай инсанриз квевай гзаф шейэр чир хьанва: хъсанвал кIан хьун, мугьманпересвал, хизандин адетар ва чIехидаз гьуьрмет авун — чаз малум тир себебрикди чеб Россиядин ценральный паюна ва гзаф регионра квахьзавай вири гьа крар. Тарихдин и паркуни чи сад тир тарихдикай суьгьбетзава ва и кар адетдинди тушир къайдада итижлу я. Жегьилриз чахъ чIехи тарих авайди жезмай кьван дуьздаказ ва машгъулардай къайдада суьгьбетун, чирун чна чи вилик эцигнавай месэла я. АкI суьгьбетда хьи, инсанриз неинки ван жедайвал, гьакI уьлкве патал агъур нетижайрал гъайи и ва я маса вакъиа вучиз кьиле фенатIа, вучиз и ва я маса гъалатIар ахъайнатIа, чи халкь чIехи крарив агакьунин бинеда вуч аватIа итижлу жедайвал, кьил акъудиз алакьдайвал. Чаз чи тарих гьикьван дериндай ва дуьз чир хьайитIа, гьакьван хъсандиз чаз жуван ва жуван Ватандин уьмуьр туькIуьрдайвал чир жеда, — къейдна культурадай Патриархрин советдин председателди.
СКФО-да РФ-дин Президентдин патай тамам ихтиярар ганвай Векилдин куьмекчи Алексей Гьасанова и вакъиа Полпреддин, Россиядин Игит Олег Белавенцеван патай тебрикна ва РФ-дин Президентдин Администрациядин кьилин заместитель Сергей Кириенкодин тебрикдин чар кIелна.
Дагъустандин муфтий, шейх Агьмад-гьажи Абдулаева къейдайвал, парк Махачкъаладин Жуьмя мискIиндин патав хьуни шегьерэгьлийриз ва республикадин меркездин мугьманриз неинки жуван уьлкведин, халкьдин тарихдихъ галаз таниш жедай мумкинвал гузва, гьакI Россиядин ва, кьилди къачуртIа, Дагъустандин руьгьдин ва савадлувилин дережаяр арадал атунин рекьер чирзава.
— Паркуни чаз ва чи веледриз, жуван тарих рикIелай алуд тийидай мумкинвал яратмишда. И кар галачиз гележегни авач. Дагъустан хьтин гзаф халкьар ва жуьреба-жуьре динрин векилар санал яшамиш жезвай чкада агьалийрин арада садвал, секинвал хуьн патал им лап ва-жиблу кар я. Мусурманрин са алимди къейдайвал, “Къуръандилай ва Суннадилай кьулухъ квез фикир гун хъсан ва герек я? Тарих чируниз, гьакъикъи игитрин ва машгьур ксарин агалкьунар, абуру авур крар чируниз ва кхьиниз”. Девирдин крарин, истемишунрин сергьятра аваз чаз республика виликди тухудай рекьер-хуьлер акун лазим я, — лагьана Агьмад-гьажи Абдулаева.
Мультимедийный парк ачухунин мярекатдал кIватI хьанвайбурухъ элкъвена, камаллу суьгьбетар Махачкъаладин ва Грозныйдин Епископ Варлаама, РД-дин чувудрин общинадин советдин председатель Валерий Дибияева, “Газпром-трансгаз-Махачкъала” ООО-дин гендиректордин заместитель Ханакай Ханакаева, РАН-дин ДНЦ-дин председателдин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Муртазали Гьажиева ва масабуруни авуна.
Лишанлу яру лент атIайдалай кьулухъ кIватI хьанвайбур музейдин залра къекъвена.
Дагъви Шериф
