(Эхир. Эвел — 17-нумрада)

1966-йисан 20-апрелдин нянихъ сятдин 7-даз хьайи тIебиатдин бедбахтвили — залзалади — Кура хуьр тамамвилелди чукIурна. А вахтунда хуьре амайди анжах кIуьд кIвал тир: Шихагьмедан, Къазиметан, Мирзедин,­ Гьажибаладин, Хъисенан, Мегьамедшафидин, Жамалдинан, Чаландаран, Жамалан. КIуьд хизанни «Баку-Ростов» рекьин Белиждин къекъуьндин вини пата авай Къала­гъан тIвар алай мулкунал, «Самур-Дербент» къаналдин патав куьч хьана…

Кура хуьряй кьегьал рухваярни акъатна. Алим­рин ахтармишунриз ва сиверай сивериз атай чIе­хибурун лугьунриз килигна,  Кьуьчхуьр Саида­лай, Етим Эминалай вилик лап фад, гьеле XIV асирда женгчи шаир хьайи Куьре Мелик Кура хуьре дидедиз хьана. Гьа асирдин кьвед лагьай паюна ам маса хуьруьнвиярни галаз Курхуьрел куьч хьана лугьуда.

Куьре Меликан девирда Лезгистандал туьр­квери, татарринни монголрин ханари, Тамерланан кьушунри гьужумнай. Лезги халкьдин кьилел еке бедбахтвилер гъанай. Мелика вичин ватанэгьлийриз азадвал патал женгериз эвер гана, къарагънавай халкьарин кьиле  вич акъвазна, гъалибвилерни къачуна.

Ватан ва халкь кIани къагьриман шаирди гьа девирда теснифнавай, чал агакьнавай «Гьамиша хьухь викIегь,  кьегьал», «Къул хуьз экъечI!» «Вун бахтунин рекье хьухь!» ва маса шиирра халкьдиз азадвал патал женгиниз эвер гузва. Душманри лезги халкьдал гъанвай мусибатар акурла, женгчи шаирди, эхиз тахьана, «Мусибат-наме» поэма кхьизва.

Чи девирдани и хуьряй чпихъ виниз тир чирвилер авай хъсан пешекарар — муаллимар, духтурар, экономистар, инженерар — акъатна. ИкI, Магьамедшафиев Насрулагьа, кьилин образование авай пешекар муаллим яз, саки 55 йисуз сифте Цналрин, гуьгъуьнлай ЦIийи Фиригърин юкьван школайра акьалтзавай несилдиз биологиядай ва химиядай дерин чирвилер гана. Хъсан пешекар-тешкилатчиди хейлин вахтунда школада завучвал, методиствал авуна, жегьил муаллимриз рехъ ачухна. Ада тербия ва чирвилер гайи вишералди жегьилрикай халкьдиз вафалу инсанар хкатна.

Гьабибулаев Жамалдина Цналрин ва ЦIийи Фиригърин школайра аялриз химиядай чирвилер гана. Хъсан агалкьунар авай, армияда къуллугъдай вахтунда чирвилер ва вердишвилер къачур адакай Цналрин юкьван школада военрук хьана. Яргъал йисара ада жегьилриз НВП-дай чирвилер гана. 1982-йисуз Гьабибулаев Жамалдин ЦIийи Фиригърин жемятди, рейсадвилелди сесер гана, чпин хуьруьн Советдин председателвиле хкяна. И везифаяр ада 1990-йисалди кьилиз акъудна. И йисара ада вич хъсан тешкилатчи яз къалурна, хуьр аваданламишунин ва жемятдин дуланажагъ хъсанарунин карда ада еке зегьметар чIугуна. Адан зегьметдин нетижаяр райондин, республикадин, партиядин ва гьукуматдин патай цIудав агакьна грамотаяр ва пишкешар гуналди къейдна.

Гьуьсейнов Фатулагьа, хъсан чирвилер авай пешекар экономист-бухгалтер яз, Хив райондин банкда, райондин администрациядин финансрин отделда кIвалахна. Михьивилелди кIвалахуниз ва чирвилериз килигна, ам Махачкъаладин «Дагвино» трестдин кьилин ревизорвилин къуллугъдал тайинарна. Ина дурумлудаказ кIвалахай    Ф. Гьуьсейноваз яшамиш жедай кIвалерни гана.

Гуьгъуьнлай ада «Кутульский» совхоздин ва «Ново-Фриг­ский» колхоздин кьилин бух­гал­тер яз кIвалахна.

Гьабибулаев Гьабибулагь аял чIаварилай спортдал машгъул хьана. Къагьримандин хьтин жендек, къуват авай кас тир ам.  Ада сифтедай Цналрин юкьван школада, ахпа хейлин вахтунда Каспийск шегьердин ПТУ-да физкультурадин тарсар гана.  Гуьгъуьнлай адакай эцигунардай инженер-прораб хьана. Дербент шегьерда кIвалахна.

Рамазанов Шамсудина, Дер­бентдин медучилище куьтягьна, Хив райондин Цлахъ, Цнал ва ЦIийи Фиригърин хуьре­ра 50 йисав агакьна гьакъисагъвилелди зегьмет чIугуна, вишералди начагъбуруз куьмекна ва азаррин вилик пад кьуна.

1966-йисалай Кура хуьруьн­эгьлияр чеб куьч хьанвай ЦIийи Фиригърин жемятдихъ галаз стха­вилелди яшамиш жезва. А чIавуз амай 9 кIваликай алай вахтунда саки 90 кIвал-хизан хьанва. Чеб мадни гумрагь хьурай!

Рамазан Велибегов, тарихчи, писатель