«Дагъвияр» фестиваль
И йикъара республикадин меркезда, гьакIни са шумуд муниципалитетда кьиле фейи фольклордин ва адетдин культурадин «Дагъвияр» международный XXIII фестивалди — дуьньядин халкьарин адетар хуьзвайбур санал кIватIзавай сувари — дагъустанвийризни мугьманриз гуьрчег, итижлу ва яргъалди рикIел аламукьдай легьзеяр багъишна. Кьилин макьсад Дагъустандин, Россиядин ва дуьньядин халкьарин милли медениятрин ирс хуьникай ва вилик тухуникай, халкьарин арада дуствилин алакъаяр мягькемаруникай ва абурун культурадихъ галаз таниш хьуникай ибарат тир и серенжемда цIи Белоруссиядай, Узбекистандай, Туьркменистандай, Кьиблепатан Осетиядай ва Россиядин 20 региондай, гьа гьисабдай яз Крым, Удмуртия, Башкирия, Карелия, Бурятия республикайрай, Севастополь, Кострома, Пермь шегьеррай, Ростовдин, Липецкдин, Астрахандин областрай, Ставрополдин крайдай атанвай яратмишунардай коллективри чпин устадвал къалурна. Абурун арада Дагъларин уьлкведин 50-далай виниз яратмишунардай коллективрини лайихлу чка кьунвай…
Виликан йисара хьиз, цIини и мярекат Дагъустандин Кьилин ва Гьукуматдин, РФ-дин культурадин министерстводин, Россиядин В.Д. Поленован тIварунихъ галай халкьдин яратмишунрин кIвалин, Дагъустандин культурадин министерстводин, Республикадин халкьдин яратмишунрин кIвалин куьмекни галаз ЮНЕСКО-дин крарин рекьяй РФ-дин комиссиядин къаюмвилик кваз тешкилнавай. Алатнавай йисара «Дагъвияр» фестивалда дуьньядин жуьреба-жуьре, гьа гьисабдай яз Шри-Ланкадай, Мексикадай, Таиланддай, Хорватиядай, Франциядай, саки 60-дав агакьна уьлквейрай, гьакIни Россиядин регионрай тир 100-лай виниз коллективри чпин устадвал къалурайди рикIел хкиз кIанзава. ЦIинин программани гзаф гегьеншди тир. Аник жуьреба-жуьре жанрайрин мярекатар — презентацияр, концертар («Чун саналди – Россия!», «Дагъустандин адетар», «Дагъустанди мугьманар къаршиламишзава», «Чи адетар»), халкьдин сеняткарвилин устадрин выставкаяр, мастер-классар, халкьдин милли пек-парталдинни манийрин суварар, республикадин муниципалитетрин ансамблринни мугьманрин коллективрин фольклордин къекъуьнар (милли пек-парталар алаз) ва элкъвей столар квай.
Фестивалдиз гьазурвал акунин месэлайриз талукьарнавай пресс-конференциядал Дагъустандин культурадин министрдин заместитель, Республикадин халкьдин яратмишунрин кIвалин директор Марита Мугьадовади къейд авурвал, мугьманри чпин культура, гьунарар, устадвал дагъустанвийриз къалурзава, гьа са вахтунда абур чебни Дагъларин уьлкведин девлетлу, кьетIен рангарин культурадихъ галаз таниш жезва. Са гафуналди, «Дагъвияр» фестиваль тежриба пайзавай ва къачузвай майдандиз элкъвезва.
12-июндиз, Россиядин юкъуз, М. Горькийдин тIварунихъ галай Урусрин драмтеатрдин вилик, сувариз талукьарнавай Вирироссиядин «Я — Россиянин» акцияни кьиле фена. Ана ва гуьгъуьнлай драмтеатрдин чIехи залда кьиле фейи фестиваль ачухуниз талукьарнавай шад мярекатда Дагъустандин Гьукуматдин Председатель Абдулмуслим Абдулмуслимовани иштиракна. Багьа мугьманрин арада РФ-дин Федерациядин Советдин Председателдин заместитель Ильяс Умаханов, РФ-дин культурадин министрдин заместитель Жанна Алексеева, ЮНЕСКО-дин крарин рекьяй РФ-дин Комиссиядин Секретариатдин начальник Дмитрий Дарченков, министрар, Халкьдин Собранидин депутатар ва масабур авай.
Премьер-министрди кIватI хьанвайбуруз чи уьлкведин важиблу суваррикай сад тир Россиядин югъ тебрикна. Сувари жуьреба-жуьре халкьарин, культурайрин ва динрин векилар садзавайди, къуватлу, руьгьдиз мягькем, чIехи тарих ва культура авай зурба са халкьдиз элкъуьрзавайди къейдна. Саналди чалай, вири четинвилеризни чIуру вахтариз дурум гуналди, гъалибвал къазанмишиз, хъсан шартIар арадал гъиз, Ватандин тIвар мадни гьуьндуьр дережадиз акъудиз жедайди къейдна. Уьлкведин халкьарин девлетлу фольклор ва адетдин культура къалурзавай фестиваль Россиядин йикъал расалмиш хьун дуьшуьшдин кар туширдал фикир желбна. Фестивалдин иштиракчийрин тIварунихъ ада Дагъустандин Кьил Сергей Меликован тIварунихъай чими келимаяр кхьенвай Чар кIелна. «ЮНЕСКО-дин къаюмвилик кваз кьиле тухузвай «Дагъвияр» фестивалди — вири региондин медениятдин уьмуьрдин важиблу вакъиади, международный дережада вичикай хабар ганва. Ам Дагъустандин ва Россиядин халкьарин медениятдин ирс къалурдай хъсан майдандиз элкъвенва. Жуьреба-жуьре йисара фестивалда дуьньядин жуьреба-жуьре уьлквейрай тир яратмишунрин 130-далай виниз коллективри чпин устадвал къалурна. Вири мугьманриз, иштиракчийриз ва тешкилатчийриз яргъалди рикIел аламукьдай легьзеяр хьун алхишзава», — кхьенвай Чарче.
Гала-концертдин сергьятра аваз, А. Абдулмуслимова Республикадин халкьдин яратмишунрин кIвалин пешекаррив гьукуматдин шабагьар вахкана.
Фестивалдин иштиракчийрин тIварунихъ чими келимаяр кхьенвай чарар РФ-дин Федерациядин Советдин Председатель Валентина Матвиенкоди, РФ-дин культурадин министр Ольга Любимовадини рекье тунвай. КIватI хьанвайбурухъ элкъвена рахадайла, ЮНЕСКО-дин крарин рекьяй РФ-дин Комиссиядин Секретариатдин начальник Дмитрий Дарченкова хъсан адетдиз элкъвенвай и фестиваль кьиле тухунай Дагъустандин Гьукуматдиз сагърай лагьана. Дагъустанда — гзаф миллетар ва са шумуд диндин векилар дуствилелди яшамиш жезвай, культурадин адетралдини фольклордин девлетлу ирсиналди, халкьдин художественный сеняткарвилин ва устIарвилин пешейралди машгьур кьетIен регионда — кьиле фейи и фестивалдиз тамашдай мумкинвал хьунал ада вич гзаф шад тирди къейдна.
Гуьгъуьнин йикъара фестивалдин мярекатар СтIал Сулейманан багъда, гьакI винидихъни къейднавайвал, республикадин жуьреба-жуьре муниципалитетрани кьиле фена. Кьилди къачуртIа, «Халкьдин пек-парталдин поэзия» (Дагъустандин ва мугьманрин яратмишунрин коллективар, милли пек-партал алаз къекъуьн), «Халкьарин дуствилин сувар» (ам Дербентда кьиле фена, симинин пагьливанри чпин устадвал къалурна), «Дуьньядин ашукьар» (Мегьарамдхуьруьн райондин Хтун-Къазмайрал кьиле фена, ашукьри чпин устадвал къалурна) ва масабуру иллаки яргъалди рикIел аламукьдай легьзеяр багъишна.
Рагнеда Рамалданова
