Испикар Сулейман-Стальский районда баркаллу тарих авай­­ еке хуьрерикай сад я. Ам арадал атуникай са шумуд рива­ят­­ни ава. ИкI, са риваятда лугьузвайвал, вилик девирра Къуба ше­­­гьер­дай Куьредиз пуд стха атана: Вердиди вич гуьгъуьнлай татар­ринни монголрин кьушунри харапIайриз элкъуьрай Шандакьрин, Гьезера Гьезерхуьруьн ва Нишкера Испикрин хуьруьн бинеяр кутуна.

Испикрикай рахадайла фикирдиз хъенчIин къапарин сеняткарвални къведа. Малум тирвал, лезги хуьрера хъенчIин къапар гьазурунин кIвалах XIII-XIV асирра вилик фена. И сеняткарвилел гьа вахтара Испика, адан патарив гваз хьайи Къалахуьре, Салияндал, Гьезерхуьре тамам тухумар машгъул жезвай.

Испикрин устIарри гьазурай хъенчIин къапариз 1912-йисуз Темир-Хан-Шурада кьиле фейи хуьруьн майишатдин областной выставкада пешекарри еке къимет ганай.

Винидихъ рикIел хкай кьисадин гьахълувилин патахъай ихьтин са кардини шагьидвал ийизва. Азербайжандин Къуба райондани Испикар лугьудай хуьр ава. Анани агьалияр виликдай хъен­чIин къапарин сеняткарвилел машгъул жезвай. Хуьруьн патаривай чи йикъарани хъенчIин къапар гьазурдай махсус накьв авай чкаяр гьалтзава. Ана бубайрилай рухвайрал и сеняткарвилин сирер агакьарзавай устадарни ава .

Са вахтара Испика кьве мискIин, медреса авай, Малла Мегьти, Малла Велимет (Етим Эминан дуст) ва Абдулманаф эфенди машгьур арабистар яз гьисабзавай.

Хуьруьнвийрин арада жерягьар тир Шагьпазаз, Гьайвазаз, Минетулагьаз, Адигуьзелаз гьахъвал гвай, зегьметдал рикI алай Дадашаз, Атлуханаз, кавха Шагьпазаз, къази Велиметаз, Мегьти­диз, Шалыдиз еке гьуьрмет авай.

1930-йисара Испика “Новый путь” тIвар алаз колхоз тешкилна ва гамарин артель ачухна. Колхоздин сифте председателвиле Мустафа Мустафаев хкяна.

Ватандин ЧIехи дяведин йисара колхоздиз Кайсум Кьасумова регьбервал гана.

Хуьре чатун устIар Алимет Мейланов виридаз герек кас тир. “Къизилдин гъилер” авай, гьар са кIвалах алакьдай и касди хуьруьнвийриз яшайишда ва чуьлдин кIвалахра герек къвезвай чукIулар, дегьреяр, дергесар, куьтенар, абурун макъар расзавай. Гьа са вахтунда Алимет Мейланов хъсан музыкант, тар ядай устадни тир. Ада хуьруьнвийрин мел-мехъерар гурлу ийизвай.

Испиквийрикай сифте муаллимвилин пеше Бубакиши Мейла­нова къачуна. Ада 1932-йисуз Дербентдин педтехникум акьал­тIарна, яргъал йисара хуьруьн школада аялриз тарсар гана.

1966-йисуз Испикрин хуьруьн жемятдин са пай “Дугун” участокдиз куьч хьана. Нетижада Вини Испик ва ЦIийи Испик хуьрер арадал атана.

Вини Испика культурадин кIвал, сифтегьан школа, библиотека, ЦIийи Испика юкьван школа, культурадин кIвал, библиотека, фельдшервилинни акушервилин пункт кардик ква. Хуьруьн кьилихъ телевышка эцигнава.

Испикрин хуьряй камаллу, машгьур ксар — алимар, чIехи дере­жайрин руководителар гзаф акъатна. Абурукай яз Ватандин ЧIе­хи дяведин иштиракчияр хьайи Аливерди Дадашеван (лейтенант), Абдусемед Гьабибулаеван (капитан), КПСС-дин райкомдин 1-секретарь хьайи Пирмет ва Алимет Мейлановрин, физикадинни мате­матикадин илимрин доктор Руслан Мейланован, философиядин, химиядин ва ветеринарный илимрин кандидатар тир Агьмед Агьме­дован, Рзахан Къазанбегован, Эседуллагь Нас­рулаеван, яргъал йи­сара Дагтелерадиодин лезги передачайрин редакциядин кьилин редакторвиле кIвалахай Абдул Насруллаеван, “Дагестанский ЦГМС” ФГБУ-дин начальник Абдулгьалим Дадашеван, СССР-дин ва ДАССР-дин халкьдин просвещенидин отличникар тир Мегьамедгьуьсейн Дадашеван, Алимегьа­мед Магьмудован, Мегьамед Мусаеван, музыкант Лазим-Паша Мейланован, бажарагълу журналист, писатель, таржумачи Гьажи Ильясован, Сулейман-Сталь­ский районда кардик квай Афгъанистандин вакъиайрин ветеранрин Советдин председатель Ислеман Ризаеван  ва масабурун тIварар кьаз жеда.

Алай вахтунда Испикрин хуьруьн администрациядик (кьил — Руслан Магьмудов) Вини Испикрин, ЦIийи Испикрин ва Салиянрин хуьрер акатзава. Хуьрерин агьалияр магьсулдарвилел, малдарвилел машгъул жезва.

Хазран Кьасумов