(Эвел — 6-7, 9-12, 14-16, 19-27-нумрайра)

6. Экуьнахъ ахварай аватайла (меселай къарагъдалди) и дуьа кIелна кIанда: “Аль-гьамду лиЛлягьи аллази агьйана багIда ма ама­тана ва илайгьи-нушур”, (мана): “Гьамд хьуй Аллагьдиз чал чан хкай кьенвайдалай (ахварал фнвайдалай) кьулухъ ва Адан патав я чи хтун”. Гьадисда лагьанва, (мана): “Инсан ксайла, шейтIанди адан кьамал пуд тIвал язава: амма инсан пакамахъ ахварай аватна и дуьа кIе­лай­ла, адан кьамал янавай са тIвал ахъа жезва, ахпа фена гъилер чуьхуьн къачурла, кьвед ла­гьай тIвал ахъа жезва, гуьгъуьнлай экуьнин капI авурла, пуд лагьай тIвал ахъа жезва” ва инсан а юкъуз гуьгьуьл ачух, зи­рингди, и пуд кар тавурди — пашманди, кагьулди жезва.
7. Экуьнин вахт хьайила (экуьнин кпIунилай кьулухъ рагъ экъечIдалди) и дуьаяр (зикрияр) кIелна кIанда. Абуруз (гьакIни) “Азкар сабагь вал-масаъ” ва я “Маъсурат” лугьуда.

Азкару-ссабагьи ва ль-масаъи:

(Экуьнин ва нянрин дуьаяр, зикрияр)

(Имам Нававидин “Рияду-ас-Салигьин” ктаб, 237-кьил, 426- чин)

 Аллагь-Таалади Къуръанда лугьузва (33-сура, 41,42- аят) (мана): “Эй, иман гъанвайбур, рикIел ва мецел гъваш куьне Аллагь гзафдиз” — (4I), “Ва (тарифиз) пак ая (куьне) Ам йикъан (сифте) кьиляйни ва йикъан эхирдани” — (42).

1) “Аяту-ль- Курсий” (Къуръан: 2-сура, 255-аят): “Аллагьу ля илягьа илля гьува аль-гьаййуль, аль-къаййум, ля таъхузугьу синатун ва ля навмун, лагьу ма фи ссамавати ва ма филь-ардзи. Ман заллази яшфагIу гIиндагьу илля биизнигьи, ягIламу ма байна айдигьим ва ма халфагьум, ва ля югьитIуна би шайин мин гIилмигьи илля бима шааъ, васигIа курсиййугьу-ссамавати валь-ардза, ва ля яъудугьу гьифзугьума вагьува аль-гIалиййуль — аль- гIазим” (мана): “Аллагь — авач илагьи (ибадатдиз лайихлу тир) Адалай­ гъейри, (Ам) — (Гьамиша) Чан Алайди, (ви­­ри затIар Вичиз муьгьтеж яз, гьар са шей идара ийиз) Вири Кьиле Тухузвайди я; Ам — я суствили (муьргуь гьалди) я ахвари “кьазвай туш” (Адак я суствал я ахвар акатзавач); (са) Адаз талукь я цавара вуч аватIани ва чилел вуч алатIани (виридан иеси Ам я). Вуж я ам Адан вилик шафаат ийиз жедайди, Адан изин аваз авунилай гъейри?! Адаз чизва абурун вилик квайдини (гележегни) ва абурулай кьулухъ галайдини (хьана алатнавайди, вири махлукьрикай вири чизва) ва абуруз чизвач Адан чирвилерикай са шейни, Адаз (абуруз расулрилай чириз) кIан хьайи шейэрилай гъейри. Адан “Курсий”-да цавар ва чил (гегьеншдиз) гьакь­нава (Адан Курсий гегьенш я цаварилайни чилелай. Курсий-Аршдихъ галаз алакъалу тир затI я), ва (гьич) залан туш Адаз абур кьведни (цавар ва чил) хуьн; ва Ам — Вине Авайди, ЧIехиди я!” (И аят виридалайни зурба аят яз гьисабзава, ам гьар кпIунин гуьгъуьнай ва ксудайла, маса чкайрални кIелун гзаф лайихлу кар я! Ам кIелай кас — писвилерикай хуьда ва адакай еке суваб ава…).

2)  “Къулгьу” (Къуръан: 112-сура): “Къул гьува Аллагьу агьад, Аллагьу-ссамад, лям ялид ва лям юлад, ва лям якун-лагьу куфуван агьад”. (3- сеферда), (мана):

“1. Лагь: “Ам я — Аллагь Тек Сад тир (Аллагь тек я илагьивиле, раббивиле ва Адан гуьрчег тIварарин ва сифетрин гьакъиндайни, авач Адаз са шерикни а крара).

2. Аллагь — (Вич вири патарихъай Лап Тамамди яз) Вичиз вирибур вири крара муьгьтеж тирди я.
3. Ада (Вичи садни) аладнавач, ва Ам Вични (масада) аладнавач (авач Адаз я велед, я буба, я юлдаш).
4. Ва хьайи туш (авач) садни Адаз ба­рабарди ва ухшарди (я Адан сифетра ва ­тIва­рара, я Адан крара. Вине я Ам ва Пак я)!”.

3) “Фалакъ” (Къуръан: 113-сура): “Къул агIу­зу би раббиль-фалякъ, мин шарри ма халакъа, ва мин шарри гъасикъин иза вакъаб, ва мин шари ннаффасати филь-гIукъад, ва миншарри гьасидин иза гьасад”. (3-сеферда), (мана):

“1. Лагь (эй, Пайгъамбар): “За экв жезвай вахтунин (экуьнин) Раббидивай хуьнин куьмек тIалабзава;

2. Ада халкьнавай затIарин писвилерикай (ва азиятрикай).
3. Ва писвилерикай “лап мичIи тирдан” (йифен), ам алукьна мичIе гьатайла.
4. Ва писвилерикай “суьгьуьрчи папарин”, (суьгьуьр авун патал язавай) тIвалариз уф гузвай­.
5. Ва писвилерикай пехилвалзавайдан, ада пехилвалзавайла!”.

4). “Нас” (Къуръан: 114-сура): “Къул агIузу би рабби-ннас, малики-ннас, илагьи-ннас, мин шарриль-васвасиль-ль ханнас, аллази ювасвису фи судури-ннас, миналь-жиннати ва-ннас”. (3- сеферда), (мана):

“1. Лагь (эй, Пайгъамбар): “За (жув) хуьнин куьмек тIалабзава — инсанрин Раббидивай.

2. Инсанрин Пачагьдивай (вири цавар, чилер са Вичин ихтиярда авай).
3. Инсанрин Илагьидивай (Аллагьдивай — Вичелай гъейри ибадатдиз лайихлу тир садни авачир).
4. Писвилерикай “чIуру фикирар кушкушзавайдан” — (Аллагьдин ТIвар кьурла) фад квахьдайдан (шейтIандин писвилерикай).
5. Вичи, инсанрин хурариз “чIуру фикирар кушкуш” ийизвай.
6. “Жинрикай тир ва инсанрикай” (жинрикай тир шейтIанрикайни, ва инсанрикай тир шей­тIанрикайни)!”.

Абу-Давуда ва Тирмизийди гъанвай гьадисда лагьанва, (мана): “Лагь вуна: “Къул гьува-Аллагьу агьад”, ва аль-мугIаввизатайни (яни «фалакъ» ва «нас» сураяр) няни жедайла ва экуьнин береда — 3 сеферда. Ваз абур бес я гьар са шейиникай” (вун вири писвилерикай, балайрикай хуьда).

1. Абу-Гьурайра асгьабди (Аллагь рази ­хьурай вичелай) хабар гузва, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана, (мана): “Ни экуьнин вахт алукьайла (ва гьакIни) нянин вахт алукьайла “Субгьана-Ллагьи ва би гьамдигьи” (мана): “Пак я Аллагь ва за Адаз гьамд ийизва” (виш сеферда) лагьайтIа, Къияматдин Юкъуз адалай артух лайихлу шей гваз мад садни къведач, анжах­ са кас квачиз: (вичи) а касди лагьай­ хьиз лагьай­ ва я артух авур” (Муслим).
2. Абу-Гьурайра асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гузва, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана, (мана): “Ни лагьайтIа: “Ля илагьа илла-Ллагьу вагьдагьу ля шарика лагьу, лагьу-л-мульку ва лагьу-л-гьамду, вагьува гIала кулли шейин къадир” (мана): “Авач илагьи ибадатдиз лайихлу тир, сад я Ам, авач Адаз шерик, Адаз талукь я агъавал (иесивал), ва са Адаз талукь я гьамд (вири), ва Ам вири крарал къудратлу я” (са йикъа виш сеферда), (а кардай суваб жеда) адаз цIуд лукI азад авур кьван, ва кхьида адаз виш хъсан кар (суваб), ва алудда (квадарда) адалай виш пис кар (гунагь), а гафар (дуьа) жеда адаз шейтIандикай хуьдай а юкъуз та няни жедалди. Ва садни къведач ада гваз атай шейинилай артух шей гваз, анжах ахьтин кас къведа — вичи адалай гзаф амал авур” (Бухарий).

(КьатI ама)

Ямин  Мегьамедов,

диндин рекьяй алим