Малум тирвал, Россияда инвестпроектар уьмуьрдиз кечирмишзавай программа кардик ква. Дагъустан Республикади и прог­рам­мадин сергьятра аваз гьар жуьре хилерай инвестицийрин 12 программада иштиракзава. И милли проектар уьмуьрдиз кечирмишун патал 2020-йисуз вири санлай 28,7 млрд манат чара авунва. Идакай 24,5 млрд манат федеральный бюджетдин ва 4,1 млрд манат республикадин бюджетдин такьатар я.

Дербент район республикада чlехибуру­кай сад я. Гьам экономикадин, гьам яшайишдин ва маса хилерай район йигин еришралди вилик физва.

Районди “Демография”,  “Образование”, “Инсанар яшамиш жезвай чка ва шегьердин шартIар” , “Автомобилрин хатасуз ва еридин рекьер”, “Культура”, “Экология”, “Международный кооперация ва экспорт” милли проектра иштиракзава.

“Демография” проектдин сергьятра аваз Араблинкадал 100 чкадин, Мугъартыда 60 чкадин аялрин бахчаяр эцигиз гъиле ава. И кIвалахар РД-дин “Государстводин сад тир заказчикдин — застройщикдин ди­рекция” ГКУ-ди тамамарзава. Алай вахтунда вири эцигунрин кlвалахар акьалтlар­нава, аялрин бахчаяр лазим тир тадаракралди таъминарнава ва ишлемишдай ихтияр гунин документар гьазурунин кlвалах гъиле кьунва. И карни гьа и йисан эхирдиз акьал­тlарда. Гьакlни и проектдин сергьятра аваз Дербент райондин администрацияди заказчикдиз Куллар хуьре 60 чкадин, Музаимда 60 чкадин ва Рубасда 100 чкадин аялрин бах­чаяр эцигунин  докуметация къалурнава. Кулларин аялрин бахчадин проектно-сметный документация тамамдаказ туьх­кlуь­рунин кlва­лах башламишнава. И проек­тар­ 2021-йисуз умуьрдиз кечирмишдайвал я.

Районда РД-дин здравоохраненидин министерстводин, медико-санитарный рекьяй сифтегьан куьмек гунин системадин прог­рам­мадин “Здравоохранение” милли проект­дин сергьятра аваз, 2020-йисан 1-октябр­дал­ди­­ Къалада, Татлярда, Къарадагълыда­ фельд­­шервилинни акушервилин пунктар эцигна куьтягьнава. 2021-йисуз Белиждин поселокда 50 касдиз къаткидай чкаяр жедай участокдин больница эцигунни къарардиз къачунва.

“Инсанар яшамиш жезвай чка ва шегьердин шартIар” проектдай Дербент райондин мулкунал 2020-йисуз жемятди­ ял ядай 3 гъве­чlи багъ къайдадиз гъана, къулай шар­тIар яратмишунин кIвалах кьиле тухванва. Гьакlни инсанар къекъвезвай рекьер туь­кlуьр хъувуна, эквералди таъминарна, на­ба­та­тар цана. И крар Чинарда, Музаимда, Араблинкада кьиле тухванва. И проектдихъ галаз алакъалу яз гьакlни 2021-йисуз Дербент районди жемятди ишлемишзавай вад чка авадан­ламишунни къарардик кутунва. И жигьетдай лазим тир къайдадин дизайн-проект ва смета­дин документация акьал­тlар­на тестикьарнава.­

“Автомобилрин  хатасуз ва еридин рекьер”­ проектдин сергьятда аваз, муниципальный дережада “Муниципальные автомобильные дороги Республики Дагестан на 2020-2021 го­ды” программа кардик кутунва. 2020-йисуз Дербент райондин 8 хуьруьн рекьериз — 4,07 км. мензилдиз къир хцана ремонт авунва. Къе­нин йикъалди и программадин месэлаяр вири кьилиз акъудна акьалтlар­нава.

2021-йисуз и программада иштиракун па­тал РД-дин транспортдинни рекьерин майишатдин министерстводиз районэгьлияр яшамиш жезвай чкайра къир цанвай 4,6 км ре­кьер бинедилай ремонт хъувун патал арзаяр ганва.

“Культура” милли проектдин сергьятда аваз республикадин “Дагъустан Республикадин культура вилик тухун” программа кьилиз­ акъудзава. “2020-2022-йисара Дагъустан Рес­публикадин Дербент районда культура ва искусство вилик тухун” муниципальный дережадин программа гьазурна тестикьарнава. И программадин сергьятра аваз муниципальный бюджетдин такьатралди Зидьян-Къазмайрал 200 чкадин хуьруьн культурадин кlвал эцигун къарардиз къачунва. И объектдин проектдинни сметадин документар туькlуьрнава, эцигунрин кlвала­хар  2021-йисуз башламишда.

“Экология” милли проектдин сергьятда аваз региондин “Михьи яд” проект уьмуьрдиз­ кечирмишзава. 2020-йисуз Хазар хуьр хъвадай­ целди таъминарунин сетар эцигиз башла­миш­да. Объектдин кlвалахар “Эцигунардай сад тир Дирекцияди” кьиле тухуда. Алай вахтунда­ Дербент райондин администрацияди герек тир вири документар объектдин заказ­чикдал ага­кьарнава. Объектдин сметадин къи­мет 84500 агъзур манат я. Объ­ект эцигун ва кардик­ кутун 2020-2021 йисарин пландик кутунва.

2021-йисуз и программадин сергьятдик кваз райондин Геджух хуьрени целди таъми­на­рунин сетар эцигунин кlвалахар кьиле туху­да. Проект гьазурун патал тапшуругъ ганва, яд ва михьивал хуьдай чкаяр туькIуь­рун па­тал­ чил чара авунва, герек тир вири доку­мен­тар РД-дин эцигунрин министерстводив ага­кьар­нава.

Дербент районда “Образование” милли проектдин сергьятра аваз 2 объ­ект­ эцигунин кlвалахар гъиле кьунва: Белиж хуь­ре 500 аялдиз чка жедай школа, Геджух хуьре 320 аялдиз­ чка жедай школа цlийи къайдада туь­кlуьр хъийида. И объектар 2020-2021-йиса­­ра­ эцигна­ акьалтlарда. Гьакlни, прог­раммадин сергьятра аваз, 2021-йисуз хаталу гьалда авай 3 школадин чкадал Падар ва Къала хуьрера 300 чкадин, Чинарда 500 чкадин цlийи школаяр эцигунин проектдинни сметадин документрин винел кlвалахзава. Райондин администрацияди алай вахтунда и объектар патал чи­­лер чара авунва, лазим тир гьазурвилер ак­вазва­.

Дербент районда 200 гектардин майдандал теплицайрин комплекс эцигун къарардиз къачунва. И проектдин инвестицийрин кьадар 30 млрд манат  я. “АПХ ЭКО-Культура” ООО-дин президент Александр Рудакова лагьайвал, и проект кьилиз акъудуник кваз пуд агъзур­ касдиз кlвалахдай чкаярни арадал къведа.

Къагьриман Ибрагьимов