Чна и чина 22 йис идалай вилик Дагъустандин чилел атай международный бандформированияр дарбадагъ авур вакъиаяр рикIел хкизва. Вичин гуьгъуьна аваз Махачкъаладай Интербригададин аскерар тухвай командирдин тIварни кьунва, адан рикIел хкунрикайни ганва.
Шамил Загьрабович Аслановаз а чIавуз къалурай кьегьалвиляй РФ-дин Президент В.Путинан Указдалди “ВикIегьвилин орден” ганай. Ам чи хцив Президентди Москвада, Кремлдин чIехи кIвалера вахканай…
Ихьтин чIехи гьуьрметрин иесиди и йикъара вичин 80 йисан юбилей къейдзава. А вакъиа рикIин сидкьидай тебрик авуналди, чна чи хцин уьмуьрдинни женгерин, ам гьакъикъи Игитвилихъди (гаф чна чIехи гьарфунилай кхьизва) фейи рекьер веревирдзава. Басаеванни Хаттабан гъилибан кIеретIрин къаршидиз, абур терг ийиз, женгиниз фидайла, Ш.З.Асланов милициядин (гила полициядин) полковникдин чинда авай. Гила ам генерал-майор я. Вичини чи дявединни законар хуьдай къуллугърин ветеранрин крариз къаюмвалзава, студентриз юриспруденциядай чирвилер гузва.
Алай вахтунда ам чи меркездин дявединни зегьметдин, яракьлу къуватринни къанун-къайда хуьзвай органрин ветеранрин Советдин председатель я. Жегьилар ватандашвилин руьгьдаллаз тербияламишуниз кьетIен фикир гузва, вичин рикIел хкунар ва публицистикадин маса шейэр кхьизва. Адан гъиликай хкатай “Итербригададин рекьер” ктаб кIелдайбур патал фадлай итижлуди хьанва.
И дережайрихъ ам гьикI фена? Чна адан уьмуьрдинни къуллугърин рекьерин лап кар алай бязи делилар куь вилик гъизва.
1941-йис. Фашистрин Германияди чапхунчивилелди чи Ватандал вегьенвай. Гъиле яракь кьаз жедай вирибур Ватан хуьз къарагънавай. Абурук Шамилан буба Загьрабни квай. Хуьре Зулужа дидедиз гьа йисан зулуз кьвед лагьай хва Шамил хьана…
Гьа залум йисарал аялвал гьалтай хва, лугьудайвал, вахтунилай фад чIехи хьана. Буба асайрал алаз хуьруьз хтайла, хцин 4 йис хьанвай. Бубадин женгинин шабагьрин, дидедин зегьметдин гьекьедин къадир аваз чIехи жезвай хци гьам женгинин, гьамни зегьметдин имтигьанрин нев вичелди къачур хьиз я. Шамил хуьре таяр-туьшерин арада гьакьван зиринг, гьа са чIавуз гьакьван низамлу хва яз, виридаз сейли хьана. ЦIийи Къурушдал 8-класс акьалтIарна, Шамил Махачкъалада механический техникумдиз гьахьна. Металлар гьялунин рекьяй техник-технологди чи республикадин кьилин карханайра — “Дагдизелда” ва Сепараторрин заводра — вичин тежриба хкажна. Инра ада вич ракь хьиз лигимди, шив хьиз йигинди тирди субутна. Гьар юкъуз яхдиз 10-12 километрдиз общежитидай кIвалахал, кIвалахдилай общежитидиз физ-хквез хьайи жегьилдал гьатта “Шив-Шамил” лакIабни акьалтнай лугьуда. Кьезил атлетикадай ада гьа чIавуз мастервилин дережаяр къалурнай.
Асланов Шамила вич лигим дагъви тирди, аскервиле къуллугъдайла, генани субутна. 6 йисуз къуллугъна. Сифтедай жергедин аскер яз, ахпани — гьуьлерин флотда офицер яз. Новочеркасскдилай ГДР-дин портариз кьван (гьуьлерин флотда авайла), Къазахстандинни Калининграддин гегьенш чуьллерани (уьлкведин ракетрин махсус частара авайла) адан кьисметдиз имтигьанар тIимил акъатнач. Руьгьдинни бедендин сагъламвили Шамилаз а хъутIалрай экъечIиз куьмек гана. Ада гилани физкультурани спорт сагълам уьмуьрдин бине яз гьисабзава, жегьилризни и тарс гузва. ГьикI хьи, акьван йисар арадай фейила, адакай жаван кадетрин корпусдин начальник, гила чIехи вузрин преподаватель хьанва. Тежриба ва чирвилер — и хазина несилрив агакьарун лап хъсан кьисмет яз гьисабзава Шамил Загьрабовича.
1972-йисуз, гьуьлерин дяведин флотдин частарай хтайдалай кьулухъ, Шамил Загьрабович Дагъустан Республикадин законар хуьдай органриз гьахьна, анайни СССР-дин МВД-дин Академиядиз рекье туна. Жегьил коммунист, женгинин офицер ина гьа сифте йикъарилай академиядин руководстводин вили кьуна. Юриствилин ва криминалистикадин рекьерай лап хъсан чирвилер къачуна, хайи республикадиз хтай Шамил Загьрабовичал МВД-дин органра чIехи къуллугъар ихтибарна. РОВД-дин начальник, ОБХСС-дин, 6-управленидин, УУР-дин, ЭКУ-дин начальник… Ингье, лап куьрелди лагьайтIа, ада вичин алакьунар къалурай дережаяр. И рекьера ацалтай кьван четинвилерни ада кьилиз акъудай крар веревирд хъувун патал бегьем ктабар кхьин герек жеда. А йикъарикайни йиферикай ада вичи рикIел хкунар — мемуарар кхьизва.
Лагьана кIанда, и рекьяйни адаз тIебии бажарагъ ганва. Вичин вахтунда ада (1971-йис) Марксизмдин-Ленинизмдин университетда (Украинада) журналистикадин рекьяй чирвилер къачуна. Идалайни алава, ада СССР-дин МВД-дин ЦНИЛ-да (1981-1983-йисар) илимдин къуллугъчивиле кIвалахна, Кеферпатан Кавказдин промышленный карханайра металл кьенят авунин месэлайрай илимдин зурба кIвалах бегьемарна. ИкI, ам илимдин рекьяй са шумуд хилен — юриспруденциядин, праводин, криминалистикадин, экспертизадин, металлар гьялунин — пешекар яз машгьур я. Гьавиляй адаз чи хейлин вузра студентриз гьа чирвилер гун теклифзава. ИкI, ада Экономикадинни праводин академияда, Юридический академияда, РГУ-дин Дагъустандин филиалда кIвалахна. Алай вахтунда ам ДГТУ-дин таможнядин праводин кафедрадин старший преподаватель я. Ада вичин пешедай юристризни криминалистриз, экспертриз, силисдин къуллугъчийриз лап герек са жерге ктабар, пособияр, методикадин тезисар, куьмекчи материалар гьазурна, чапдай акъудна.
Куьрелди, къурушви Загьрабан хци бубайрин тарсар садни гьакI япалайна ракъурнавач. Хъсан командир, кар алакьдай тешкилатчи, зурба юрист-криминалист, лап четин экспертизайрин сирер ачухдайди, дилавар муаллим, камаллу педагог, девиррин гъавурда авай журналист-публицист, “СССР-дин МВД-дин лайихлу работник”, “РД-дин лайихлу юрист” тIварарин сагьиб… Икьван дережаяр са кьисметда акун мегер дамахдай делилар тушни!
Гьавиляй ам вахтуниз ваъ, вахт вичиз муьтIуьгъарзавай сарраф устадрикай сад я!
Гьа ихьтин бажарагърин иеси тирвиляй Махачкъаладин администрацияди адаз Административно-правовой управленидин начальниквиле атун теклифна (1998-йис). Гьа и къуллугъдал алаз, Шамил Загьрабович 1999-йисан зулуз чапхунчивилелди чи республикадал атай душманрикай Махачкъала шегьер хуьдай къуватрин командирвиле тайинарна. И везифаяр ада дагъвидиз хас тир уьтквемвилелди кьилиз акъудайдакай чун винидихъ раханва.
* * *
Ахьтин вакъиайрилай гуьгъуьниз Ш.З.Асланова Махачкъаладин кадетрин корпусдиз регьбервал гана. Им лагьайтIа, чи Ватан гележегда душманрикай хуьдай пешекарар — офицерар ва маса къуллугъчияр гьазурунин бине я.
“Дагъвийрин, лезгийрин сад лагьай генерал Араблинскийди вичин эвелан чирвилер гьа девирдин кадетрин корпусда къачурди рикIел хкун кутугнава”, — лугьузва Шамил Загьрабовича.
Алай вахтунда бубадин рехъ хва Руслана давамарзава. РД-дин МВД-дин ЭКУ-да кIвалахзава…
* * *
Чна, адан ярар-дустари, “Лезги газетдин” редакциядин коллективдини Шамил Загьрабовичаз 80 йисан юбилей рикIин сидкьидай мубаракзава.
ГьикI дамахдач лекьер хьтин рухвайрал!
Пакадин югъ саламатдай архайрал!
Тарс хкудна рекьерикай женгерин,
Майданар гуз гъалибвилин зенгериз.
Бубаярни, рухваярни са жинс я,
Асиррин тар мягькем хуьзвай сижиф я.
ГьикI тарифдач ихьтин хцин — Шамилан,
Гафарган зи аквазва заз тIимил яз.
Кичен дагъдихъ амай кьван такабур,
Зайиф тахьуй ви руьгьдин туй ва сабур…
Мердали Жалилов
