За гьамиша тикрарзавайди я: ажайибди я журналиствилин пеше, гьикI лагьайтIа, хуьрериз фейила, журналистдал жуьреба-жуьре яшарин, кеспийрин, къилихрин инсанар гьалтда, адаз гуьзлемиш тавур, гьич фикирдизни гъиз тежедай «шикилар» аквада. ИкI, мукьвара командировкадиз фейила, вичиз “дагълара авай шегьер” лугьузвай Цмуррин хуьруьн поселенидик акатзавай Качалхуьре хьиз…
Цмуррин кIанихъ галай, Рычал вацIал эцигнавай муькъвелай элячIна, чун авай машинди чапла патахъ фенвай рекьяй винелди Качалхуьр галайвал гьерекатзава. Вуч гуьзел я ина тIебиат! Кьуд пад тамар, гегьенш мулкар, дерин кIамар… И рекьин кьве патани шуьмягърин жегьил багълар кутунва – идани гуьгьуьлар шадарзава. Качал вацIалай элячIна, чун хуьруьз хкаж хьана. Хуьруьн кьилихъ, вацIун къерехдал гуьрчегдаказ туькIуьрнавай булахдай гьамга хьтин михьи яд дадмишна, чун хуьруьн къенез гьахьна.
Кьериз-цIаруз гьалтзавай инсанар чпин къайгъуйрик ква. Малум хьайивал, хуьре 50-дав агакьна кIвалер ава, 240-дав агакьна агьалияр яшамиш жезва. Школада 2 аялди кIелзава. Гьам школадин, гьамни маса дараматар, яшайишдин хейлин кIвалерни куьгьнебур я. Абуру Качалхуьр юхсулдиз къалурзава.
Школадин патав гьалтай са жегьилдивай чна хуьруьн медпункт гьина аватIа хабар кьуна. Са тIимил вахтунда, хияллу хьана, кисна акъвазайдалай гуьгъуьниз гадади чаз лап куьгьне са дараматдихъ (эгер адаз “дарамат” лугьуз жез хьайитIа) галай “кIвал” къалурна.
Дуьз лагьайтIа, гьа кIвал (шикилда) акурла, чун мягьтелни хьана: лап куьгьне, аскIан, виликай чахчахар янавай, цлар, къав чкIизвай ана медицинадин идара жедани?
Кьилел-кIвачел керпич ва я кIарас-затI аватунихъай кичIевални аваз, чун мукъаятдиз аниз гьахьна. Куьчедал гьалтай гадади чаз табнавачир: ана хуьруьн фельдшервилин пункт кардик ква. Сифтедай чун анин заведующий Беневша Дашдемировна Салманхановадихъ (шикилда) галаз таниш хьана. Гьасятда кьатIуз жезва: тежриба авай, вичин пешедал рикI алай кас я. Ада 1980-йисуз Каспийск шегьердин медицинадин училище акьалтIарна, Хив райондин центральный больницада ва Цмуррин фельдшервилинни акушервилин амбулаторияда кIвалахна.
1984-йисалай инихъ Беневша Салманхановади Качалхуьруьн фельдшервилин пунктунин заведующийвиле кIвалахзава. Исятда ада хуьре яшамиш жезвай 237 касдиз медицинадин рекьяй къуллугъзава. Аялар хуьре лап тIимил ава. Гзаф жегьил хизанар патарал яшамиш жезва.
Б.Салманхановади чаз лагьайвал, коронавирус чкIай йисара ада гьам Качалхуьруьн, гьамни Цмуррин агьалийрин сагъламвал хуьн, тIугъвалдин вилик пад кьун патал зегьмет чIугуна. Ада хиве кьазва: коронавирусдик ва стIалжемдик начагъ хьайибур гзаф хьана. Алай вахтундани ада коронавирус чукIун хъувунин вилик пад кьадай серенжемар кьабулзава. Сифте нубатда герек дарманар, маса затIарни ава, абур ЦРБ-дай вахт-вахтунда хкизва.
— Чи фельдшервилин пункт гьеле 1939-йисуз эцигнавайди я, — лугьузва Б.Салманхановади. — ГъвечIи кьве кIвале дарискъалвал ава. Пол, къавук квай кIарасар, къавал алай шифер ва рак-дакIар куьгьне хьанва. Марфар къвайила, живер авайла, тIилияр къведай кьван чи чара атIузва. Дараматдин са цал къе-пака чкIидайвал ава…
Качалхуьре фельдшервилин пунктунин “шикил” акурла, чун Цмуррин хуьруьн администрациядин кьил Раида Алибеговадихъ галазни гуьруьшмиш хьана.
— Гьакъикъатдани, фельдшервилин пункт лап куьгьне, медработникдиз кIвалахдай са жуьрединни шартIар авачир дараматда кардик ква, — хиве кьазва ада. Идакай райондин, центральный больницадин кьиле авайбурни хабардар я. И чIуру гьал фикирда кьуна, чна фельдшервилин пункт эцигдай чилин участок чара авунва, аниз лицензияни къачунва. Россиядин Федерацияда здравоохранение вилик тухунин программадин сергьятра аваз гьам Качалхуьре, гьамни чи поселенидик акатзавай Ичинрин хуьре 2023-2024-йисара модульный ФАП-ар эцигун планламишнава.
Чазни умуд кутаз кIанзава хьи, Качалхуьре медицинадин кутугай идара жеда. Им, са рахунни алачиз, вахтунин истемишунни я.
Хазран Кьасумов
_____________________________________________________________
Редакциядин къейд
Дугъриданни, Дагъустанда медицинадин хиле, яргъал тевгьена, гьялна кIанзавай четин месэлаяр, медицинадин пайгар тушир гьалда авай идараяр, кьилди къачуртIа, фельдшервилинни акушервилин пунктар, гьайиф хьи, садни кьвед авач. Июлдин вацра республикадиз Федерациядин Советдин Председатель Валентина Матвиенко атайла, ада, ФАП-рин гьалдиз ва кIвалахдиз агъуз тир къимет гуналди, республикадин гьукуматдин иштираквал аваз кьиле тухвай заседанидал здравоохраненидин министр Т.Беляевадиз туьнбуьгьнай. “ФАП эцигна ишлемишиз вахкузвайди яз гьикI гьисабиз жеда, эгер аниз яд, электричество гъанвачтIа, эгер ана са затIни авачтIа, термометрдилай гъейри? Ахьтин ФАП-ар низ герек я?” — лагьанай ада. Министерстводиз яргъал районра ФАП-ар эцигунал ва ишлемишиз вахкунал гуьзчивал артухарунин тапшуругъ ганай…
Инал мадни алатай йисан апрелдиз Кьиблепатан Дагъустандиз фейи региондин Кьил Сергей Меликова сифте нубатда Дербент райондин Кала хуьруьн ФАП-дин гьал ахтармишайди рикIел хквезва. И объект региондин “Медицинадинни санитариядин рекьяй сифтегьан куьмек агакьардай къурулуш вилик тухун” проектдин ва “Дагъустанда здравоохранение вилик тухун” Госпрограммадин сергьятра аваз 2020-йисуз эцигнай. Вичин къимет 4 миллион манат, алай девирдин вири истемишунриз жаваб гузвайди тир модульный ФАП-да са суткада 30-дав агакьна агьалияр кьабулиз жезва. Ахьтинбур Дагъустандин амай районрани ачухун давам жезва. ИкI, здравоохраненидин министерстводин сайтда 17-сентябрдиз Бабаюрт райондин Туршунай, Алимпашаюрт ва Геметюбе хуьрерин агьалияр патал алай аямдин вири истемишунрив кьунвай 3 ФАП эцигна, ишлемишиз вахканвайдакай хабар ганва. Абур лагьайтIа, республикада медицинадин сифтегьан хел цIийи хъувун (модернизация первичного звена) программадин сергьятра аваз эцигна, ишлемишиз вахканва. Шад мярекатда РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель Мурад Къазиева, здравоохраненидин министр Татьяна Беляевади, Халкьдин Собранидин здравоохраненидин комитетдин председатель Ильяс Мамаева иштиракна.
— Дагъустанда медицинадин сифтегьан хилен гзаф идарайрин гьал хъсанди туш. Абурукай садбур тамамдаказ цIийибуралди эвезунин, садбурани ремонт ва реконструкция кьиле тухунин лазимвал ава. Шад жедай кар ам я хьи, алай вахтунда госпрограммайри яргъал йисара чи гъил акакь тавур кIвалахар кьилиз акъуддай мумкинвал гузва. Яваш-явашдиз чна, шегьерра хьиз, яргъал хуьрерани медицинадин сифтегьан куьмек агакьарзавай хилен шартIар хъсанарда, — къейдна, мярекат ачухдайла, министрди.
Аквазвайвал, республикада ФАП-рин хцидаказ акъвазнавай месэладиз артух фикир гуз эгечIнава. Кьилинди, ам гьялдай рехъ ава. Чна кIевелай умудзава: Госпрограммадин сергьятра аваз Кьиблепатан Дагъустандин хуьрерани ФАП-рин месэла мукьвал вахтара гьялда.
РикIел хкин: винидихъ тIвар кьунвай Госпрограммадин сергьятра аваз алай йисуз Дагъустанда 28 ФАП кардик акатнава. Адан кIвалах 2025-йисалди давам жеда. Госпрограмма уьмуьрдиз кечирмишун патал, санлай къачурла, 6,5 миллиард манат харжда.
«Лезги газет»
