Гзафбуруз сагъламвилин къадир  чеб начагъ хьайила чир жеда. Дугъриданни, и гафарин эркинвал чаз 2019-йисан эхирра садлагьана вири дуьньядик къалабулух  кутур коронавирусдин тIугъвалди субутна. Четин имтигьандал расалмиш хьайи инсаниятдиз вичикай малум тушир, вичикай икьван гагьди хабар авачир азарди “хъсан тарс” гана.

Инсандихъ  уьмуьрдилай, сагъламвилелай багьа мад са затIни авачирди къалурна. Малум тушир “душмандихъ” галаз  женгина “лацу халатар алай аскерри” зайифвал къалурнач. Вири дуньяда, уьлкведа хьиз, чи республикадани са кьадар азарханайра “яру зонаяр” ачухна, арадал атай четин шартIара агьалийрин сагъламвилин къаравулда меркезда кардик квай хсуси ксаринбур тир гзаф кьадар медцентраярни акъвазна, агьалийриз къуллугъна ва и кар давамарзава. Ахьтинбурукай садни Махачкъалада, Тахо-Годидин куьчеда 54-нумрадин дараматда, кардик квай “Доверие” ( тел.: 8 -928- 061-51-11) медцентр тир. Залан тIугъвалдихъ галаз женг чIугваз­вай четин а вахтунда ана кьилин­ духтурвилин жавабдар къуллугъ чи ватан­эгьли  Шихкеримов  Ислам  Адилгреевичал  ихтибарна. И мукьвара чаз адахъ галаз­ суьгьбетдай мумкинвал хьана…

Къейд.

И.Шихкеримов 1987-йисуз Дербент райондин Белиж поселокда къуллугъчидин хизанда дидедиз хьана. Хуьруьн 3-нумрадин юкьван мектебда, А.Исрафилован тIварунихъ галай гимназия­да кIелна. 2004-йисуз ам Курскдин ме­ди­­­цинадин институтдин стоматологиядин факультетдик экечIна. Анаг акьал­­­тIарай жегьилди и вуздин ординатурада кIелунар давамарна. 2010-йисуз “Умуми практикадин стоматология” пешекарвал къачуна. Гуьгъуьнлай Даггосмедакадемияда «хирургиядин стоматологиядай” пешекарвал хкажна, ЦНИИС-да имплантологиядай чирвилер къачуна. 2010-йисалай къенин йи­къал­ди “Доверие” центрада стоматолог яз кIвалахзава. 2020-йисан сентябрдилай ина кьилин духтурвилин везифаярни тамамарзава. Уьмуьрдин юлдаш, медицинадин илимрин кандидат, тIвар кьунвай центрада стоматологиядин отделенидин заведующий тир Сюзаннадихъ галаз хизанда 3 аял чIехи ийизва.  

• Ислам стха, тамам 10-йисуз и центрада зегьмет чIугунвай  духтур яз, куьне цIийи къуллугъдин везифаяр квелай баш­ла­миш­найтIа, гьакI санлай центрадин кIва­лахдикай, азарлуяр ва чпин сагъламвал мягькемдаказ хуьз чалишмиш жезвай ксар патални тешкилнавай шартIарикайни къулайвилерикай куьрелди суьгьбетнайтIа кIанзавай…

— Дугъриданни, зун кьилин духтурвиле тайи­нарай вахт регьятди тушир. КIвалахдин те­гьердиз хьиз, арада 1,5 метр мензил хуьниз­, дезинфекциядиз… фикир гун важиблу тир. Дух­турдин патав къвезвай вахт дуьз тайи­на­ру­ни ракIаррихъ учирар хьуникай хуьз куьмекзавай, гьавиляй и кардизни артух фикир гун ла­зим къвезвай. А вахтуни гьакI истемишзавай.

Медцентрада кIвалахна, ина зегьмет чIуг­вазвай пешекаррихъ, авай шартIарихъ, мумкинвилерихъ галаз таниш тирвиляй, вилик акъ­вазнавай месэлайрин тамам шикил чизвайвиляй зун са  акьван еке кIевера гьатнач. Сифтегьан камар квелай башламишна ла­гьай­тIа, центрада зегьмет чIугвазвай дух­тур-ри­ чпин кIвалах гьикI кьилиз акъудзаватIа, абур азарлуйрив эгечIзавай тегьер чирна, ахтармишна. Ахпа азарлуйрихъ галаз суьгьбетарна: абур центрада гьикI кьабулзаватIа, абурухъ гьихьтин фикирар, теклифар аватIа чирна­.

Виликдай центрадин 3-мертебада кардик квай процедурайрин кабинет иниз къвезвай азарлуйрин къулайвал патал  1-мертебадиз хкана. Ахьтин кабинетар кьвед ачухна: кьилди итимар ва кьилди дишегьлияр патал.

Санлай центрадин мумкинвилер гъвечIи-бур туш. Чахъ, медицинадин алай аямдин та­­да­ракар хьиз (тамам кьве варз идалай ви­лик­ чна УЗИ-дин цIийи аппарат маса къачуна, цифровой рентген ийидай аппарат маса къачунин къайгъуйрик ква), тежрибалу пешекарарни ава. Ина медицинадин саки вири хи­лерай (терапия, урология, стоматология, гинекология, кардиология, оториноларингология, хирургия, ортопедия…) чпихъ яргъал йи­сарин виниз тир пешекарвал авай духтурри кIвалахзава. Чахъ авачир пешекарар иниз кIва­лахиз желбзава. Мисал яз, мукьвара  Моск­вадай дермато-венеролог хкана.

Чахъ чи хсуси лаборатория ава, ана лазим анализар гуз жезва. Кефсуз хьанвай ксар патал им лап еке къулайвал я эхир. Эхирим­жи­ вахтунда ковид тIугъвалдиз талукь яз ина гузвай анализрин кьадар гзаф я. Гаф кватай чкадал заз жуван ватанэгьлийриз духтуррин меслятрал амал авуниз, азардиз акси рапар ягъуниз эвер гуз кIанзава. ГьикI хьи, анжах ра­пар ягъуналди чавай залан азардин вилик пад кьаз,  анжах гьа икI чавай чи ва багърийрин сагъламвал хуьз жеда.

Центрада зегьмет чIугвазвай медперсоналдилай зун рази я. Зун хьиз, — пациентарни. Чахъ Инстаграмм соцсетда медцентрадин чин ава. Аниз кхьизвай ксарини и кар су­бутзава. Кьилди къачуртIа, УЗИ-дин духтур, медицинадин илимрин кандидат Сапият Газимегьамедовадин, медсестра, лугьурвал, кьезил гъил авай, вирида гьуьрметзавай  Па­тимат Гьажиевадин, ЛФК-дин инструктор Зулейха Алиевадин тIварарихъ алхишдин ва разивилин келимаяр гзаф къвезва.

Гаф кватай чкадал заз мадни хълагьиз кIанзава, центрада кьиле тухузвай акций­рикай — агьалийриз и ва я маса процедурайрин ва анализрин патахъай кьезилвилер ­гузвай серенжемрикай чна гьа и чина хабар гузва.

• Куь центрадиз гьихьтин азарлуяр гзаф къвезва?

— Алай вахтунда иниз ковиддикди азарлу хьайибур реабилитациядиз гзаф къвезва. И жи­гьетдай чахъ лазим куьмек гудай вири шар­тIар авазва, гьа гьисабдай яз, духтурри тайинарнавай рапарихъ, дарманрихъ галаз озонотерапиядикайни менфят къачудай мумкинвал ава.

Идалайни гъейри, чи центрадин 2-мертебада стоматологиядай вири къулайвилер тешкилнава. Кабинетра лазим вири тадаракар, гьа гьисабдай яз рентген-видеограф ава. Ина кIва­лахзавай, чпихъ виниз тир дережа авай пешекаррин везифа авай сухвар сагъламдаказ хуьн ва амачирбурун чкадал (алай аямдин материалрикай ва конструкцийрикай менфят къачуналди) протезар эцигуникай ибарат я. Къуллугъар пулдихъ ятIани, чун гьар са касдин (ишлемишзавай материалдилай аслу яз) тIем акакьдайвал ийиз алахъзава. Чахъ хирург-стоматолог, терапевтар, ортодонт ава. ГьакI аялар патални вири къулай шартIар тешкилнава. Кьилиндини, абурухъ галаз рахаз ва абур чIалал гъиз чидай духтур ава. Им тIимил важиблу кар туш, гьикI хьи, аялди духтурдиз ихтибарзавачтIа, ам шехьда, сив ахъайдач, са гафуналди, кIвала­хиз тадач. ТIарвиликай кичI аваз, аялриз чпин сухвар сагъариз кIан тахьун гзаф диде-бубайриз таниш месэла я.

• Кьилин духтур сифте нубатда духтур, пешекар яни, тахьайтIа администратор?

— Зун инанмиш я, сифте нубатда, кьилин духтурди вичин гьар са кардалди, гьам вичин­ кIвалахдалди, гьамни вич азарлуйрив эгечI­завай тегьердалди амайбуруз чешне къа­лур­­зава. Кьилин духтурдиз вичин кIвалах хъсандиз чин тийиз хьайитIа, адавай и кар амай духтурривайни виниз тир дережада истемишиз жедач.

Малум тирвал, “Доверие” медцентр кардик кваз гзаф йисар я. Чи визитный карточка иниз къвезвай гьар садав кьетIенвилелди эге­чIун, чаз авунвай ихтибарвал квадар тавун я. “Доверие” тIвар гун дуьшуьшдин кар туш. Иниз гьахьзавай чкадални алай аямдин духтур ва камаллу кас Г.Аланскийдин “Искусство врача становится сильнее, если ему верит­ больной” гафар кхьенва. Ибур чи коллек­тив­ди чпел рикIивай амалзавай гафар — медцентр ачухдайла, ина зегьмет чIугвадай­бу­руз ганвай насигьат я. Тадаракар гьатта лап алай аямдинбур хьайитIани, духтурдин хъсан рафтарвилихъ, хушдаказ кьабулунихъ еке важиблувал авайди сир туш. Чи медцентрадикай азарлуйри (пациентри) амайбуруз лугьун, чпин багърийриз ва танишриз чи духтуррин патав фин меслят къалурун чна чун патал виридалайни хъсан реклама яз гьисабзава. Гьаниз килигна, чун кIвалах гьакъисагъвилелди кьиле тухуз алахъзава.

Куьне винидихъ ганвай суалдиз жаваб гун яз, мадни давамариз кIанзава, за гьар юкъуз са паюна, духтур яз, азарлуяр кьабулзава, муькуь паюна, регьбер яз, чарарин — цIарарин къайгъуда жезва.

• Ислам стха, куь хизанда мад духтурар авани? Куьне и пеше хкягъун рикIин эмир тирни?

— Авайвал хиве кьуртIа, зун духтуррин си­хилдай туш. Духтурвилин пеше за диде-бу­бади меслят къалуруналди кIелнай.Зи бу­ба Адилгрей Шихкеримова гзаф чкайра кIва­ла­хайди я —  ада Белиж посёлокдин админи­ст­рациядин кьилин, СПТУ-дин директордин заместителвилин везифаярни тамамарна. Дидедини гьана кьилин бухгалтер ва кассир яз кIвалахна. Алай вахтунда пенсия­да ава. Хи­зан­да чун пуд велед чIехи авуна. Имрана алай вахтунда Мегьарамдхуьре МЧС-да зегьмет чIугвазва. Норильск шегьерда яшамиш жезвай вах Ирадади СИЗО-да кIвалах­зава.

• Маналу суьгьбет авунай куьн сагърай! Къуй квехъ кIвалахда мадни еке агалкьунар хьурай!

— Чухсагъул! Виридахъ мягькем сагъвал хьун чи мурад я.

Рагнеда  Рамалданова