Дармандин набататар
Халкьдин медицинада хумбукIдикай (синеголовник), дармандин набататдикай хьиз фадлай менфят къачузва. И хъач уьгьуьйриз, эпилепсиядиз, экъуьчунар галаз уьгьуьяр ядай ва маса жуьредин азарриз акси яз ишлемишзава. Идалайни гъейри, пешекарри хумбукIдихъ авай суьгьуьрдин жуьредин такьатарни дуьздал акъуднава.
И набататдин тан са кьадар яцIувал квайди я. Адан вини кьил виливални фичIивал какахьай рангунинди жеда. Пешер лагьайтIа, кIевибур ва къерехрал цацар алайбур я. Набататдин кьакьанвал 0,7 метрдив агакьда, адал хъен квай жуьредин, виливални лацувал какахьай цуьквер жеда. И набататдихъ тахминан 250 жуьре аваз гьисабзава.
ХумбукIдин химиядин составдикай рахайтIа, адан дувулрик сапонинар, сахароза, эфирдин гъери, аскорбиндин, кагьрабадин, ичин, лимондин, цурун пешерин ва маса кислотаяр, натрий, калий, цинк, кверцетин, гьакI маса къиметлу затIарни ква.
Халкьдин медицинада асул гьсабдай хумбукIдин хилерикай ва набататдин къацу паярикай хийир къачузва. ТIурар лагьайтIа, цуьк акъуддай муддатда кIватIна кIанзава. Пешекарри хаммал зулуз ва я гатфарин эвел кьилера кIватIун теклифзава. КIватIнавай хъчар куьткуьнзава ва кьурурун патал ачух гьавадал экIязава. Кьурурнавай хаммал 2 йисан къене ишлемишиз жеда. Дувулар накьвадикай хъсандиз михьун ва гъвечIи кIусар авун герек я. Гуьгъуьнлай абур хъсан шагьвар къекъвезвай чкада ва я кьурук кьурурун меслятзава. Дувул 3 йисалай артух тушиз хуьз жеда.
Халкьдин медицинада тIебибри и набататдикай ам рганвай яд, адан гьалима ишлемишзава. Таб акьалтунин (судороги) аксинани хумбукIди куьмек гузва. Мадни адакай иви михьи авунин, иммунитет гуьнгуьна хтунин, грибокдиз, микробриз акси яз хийир къачуз жеда. Бебелукри ва маса затIари зегьерламишай дуьшуьшра и набататдин гьалимади куьмекда.
Пешекарри къейдзавайвал, гьар са набататдикай хьиз, хумбукIдикайни гъавурда авачиз, жува жуваз хийир къачуз алахъуни хаталувал арадал гъун мумкин я. Гьавиляй пешекаррал алукьун эвелни-эвел важиблу месэла я. Месела, кIвачел залан дишегьлийриз, и набататди агъургъан гъизвайбуруз, 12 йисал кьван яшар тамам тахьанвайбуруз, глаукома, вилерин къенепатан ва дамаррин давление авайбуруз хумбукI къадагъа я. Гьар са дуьшуьшда анжах пешекардин къаришмишвал аваз менфят къачу.
«Лезги газет»
