Чна виликамаз хабар гайивал, алай йисан 29-ноябрдиз Дагъустан Респуб­ликадин Кьили ачух эфирда дагъус­танвийрин 30-далай виниз суалриз жа­вабар гана. И гуьруьш кьиле физвайвал «Дагъустан» РГВК-ди, «Да­гъус­тан» ГТРК-ди, социальный сетри къалурна, радиойрай гана.

Региондин Кьилиз виликамаз гайи суалрин кьадар 3 агъзурдалай алатнавай. Абур гьакI Москвадай, Челябинскдай, Тю­мендай, Ставрополдай ва маса чкайрайни атанвай. Ачух эфир кьиле фидайлани,­ агьалийри чпин рикIерик секинсузвал кутазвай месэлайрикай республикадин регь­бердиз суалар гана, тIалабунар авуна.

Ачух эфирдив С. Меликов республикада кьиле тухузвай, гъиле кьунвай крарилай, региондин хуьруьн майишатдин, промышленностдин, эцигунрин ва маса хилерин зегьметчийри къазанмишнавай агалкьунрикай ихтилат авуналди эгечIна.

Ада къейд авурвал, иллаки рикIик хвеш кутадай агалкьунрин иесияр хуьруьн майишатдин зегьметчияр я. Прунзчийри, уьзуьмчийри советрин девирдани къачуз алакь тавур хьтин бегьерар гьасилна. Багъманчияр, малдарар, хипе­хъа­нар, саларбанар абурулай гуьгъуьна акъвазнач.

Региондин Кьили лагьайвал, эхиримжи кьве йисуз хуьруьн майишатдин хел хъсандиз вилик физва. Гьасилнавай продукциядин кьадар 4,8 процентдин артухарнава. Районра, хуьрера хуьруьн майи­шатдин хаммал гьялдай карханаяр, емишар, майваяр яргъалди хуьдай гьамбарханаяр, дигидай цин имаратар эцигзава. Гьелбетда, икI вилик финиз федеральный органрин патай куьмек агакьуни таъсирзава. Республикадин АПК-диз куьмек яз 2,9 млрд манат чара авуна.

— Дагъустандин кар алай хел тир хипехъанвиликайни гьакI лугьуз жеда. Россиядин маса регионрив гекъигайла, чи республика и жигьетдай кIвенкIвечийрин жергеда ама. Чина виридалайни гзаф лапагар хуьзва. Гьа са вахтунда чалай гьасилзавай кьван продукция гьялиз жезвач. Лапагар, малар, сар, хамар чна уьлкведин маса регионриз рекье твазва. Къазанжиярни абуру къачузва. Са рахунни алач, чун и месэлани гьялиз алахъда,- лагьана региондин Кьили.

— Алай йисан январдиз кьиле фейи ачух эфирда хьиз, гилани инсанри гзаф­ни-гзаф ЖКХ-диз, аваданламишуниз, газ­далди, электроэнергиядалди, хъвадай ми­хьи целди таъминаруниз талукь месэлаяр къарагъарна. Абуруз талукь яз Сергей Меликова суалриз гегьеншдиз жавабар гана. Агьалияр датIана ва бес кьадар­да электроэнергиядалди таъминарунин му­раддалди республика­ди «Россети» тешкилатдихъ галаз мукьуфдивди кIва­лахзава. Ге­рек вири чкайра трансформа­торар, дес­текар, кабелар дегишарзава. Подстанцийрин къуват, гужлувал артухар­зава. Республика зулунни хъуьтIуьн варцариз гьазурун патал федеральный бюджетдай алава кьилдин такьатар чара авунва ва республикадин саки вири шегьерра хъуьтIуьз гьазур хьунин кIвалахар давамарзава. Чун идал рази хьана акъвазнавач. 2027-йисалди электроэнергиядихъ галаз алакъалу вири карханаяр тамамвилелди ремонтда, къайдадиз гъида ва энергетикадихъ галаз алакъалу месэлаяр гьялда.

Хсуси кIвалер газдин линиядик кутунихъ галаз алакъалу суал Докъузпара райондин Мискискарин хуьруьн агьалидини гана. Лугьун лазим я хьи, онлайн-режимда аваз ачух эфир кьиле физвайла, студиядихъ галаз республикадин гьукумдин органрин, муниципалитетрин руководителрини алакъа хуьзвай. Ида региондин регьбердиз абуруз герек тапшуругъар гудай мумкинвални арадал гъизвай.  Агьалийрин кIвалер газдин линийрик кутунин гьакъиндай С.Меликова лагьана: «И суалар за талукь месэлайрал машгъул вице-премьер Манвел Мажонцан аппаратдал агакьарун тIалабзава. Газдик кIва­лер кутуниз талукь яз суалар ганвай гьар са касдин арзадиз кьилди килигда, гьикI лагьайтIа, и важиблу кIвалахда документар туькIуьруниз, арзаяр кьабулуниз, газ тухуниз талукь месэлаяр гьалтзава. Гьар садаз чир хьун лазим я: газдик кутун патал кIвализ талукь вири документар хьана кIанда. Гьайиф хьи, чина адет хьанвайвал, кIвал чкадал ала, газдик кутун патал арзани вуганва, амма хсусият тестикьарзавай документар авач. Гьавиляй кIвалер газдик кутунихъ галаз сад хьиз, РД-дин эменнидин министерстводи кIвалериз талукь документарни регьятдиз гьазурдай къайда кардик кутунва. Къенин йикъалди Дагъустан Республика газдалди таъмина­рунин программа пландин бинедаллаз кьилиз акъудзава. Ачух эфирдин гуьруьш кьиле тухвана гьафтени алатнач, агьалийри рикIик секинсузвал кваз винел акъудай са шумуд месэла гъиле-гъилди гьялна. ИкI, гьа пакадин юкъуз меркездин мэрдин тапшуругъдалди шегьердин къерехда авай кардиологиядин центрадиз маршрутдин автобус ахъай­ хъувуна. Шегьердин бязи куьчейрай, гьаятрай набут ксариз фин четин акъваззава. Абуруз физ жедай шартIар тешкилунин гьакъин­дайни месэла гьялна. РД-дин зегьметдин ва яшайишдин рекьяй вилик финин минис­терстводал, къулай шартIар тешкилунин гьа­­къин­дай проект гьазурна, РД-дин Халкьдин Собранидиз агакьарун тапшурмишна.­ С.Ме­ликова «Яшайишдин таксидин» пата­хъай набут­ри авур тIалабунин терефни хвена. РД-дин транспортдин министр Ж.Са­лавоваз ва вице-премьер Р.Алиеваз набутриз къуллугъ ийидай яшайишдин цIуд такси кардик кутунин тапшуругъ гана.

Суалар жуьреба-жуьребур тир: Дагъус­танда «БалкIанрин театр» арадал гъун, меркездин Пушкинан куьчедай Редукторный­ поселокдиз рехъ туькIуьрун, Шамилан прос­пектдив эгечIдай вахт малумаруникай, Махачкъаладай Каспийскдиз фидай электричка кардик кутуникай, М.Горькийдин куьчеда авай «Цуьквер гвай руш» памятник чкадал эхцигуникай, «Сестра милосердия», «Брат милосердия» медаль тайинаруникай, Богатыревка хуьр хъвадай михьи целди таъминаруникай…

Цин гьакъиндай месэла гьялуниз талукь яз С.Меликова эцигиз гъиле кьунвай «Чиркей-Махачкъала-Каспийск» водовод ри­кIел хкана. Ам кардик акатайла, неинки тIварар кьунвай шегьерар, гьакI Избербаш, патарив гвай кьван хуьрер, поселокар, гьа гьисабдай яз Богатыревка хуьрни (санлай къачурла, 900 агъзур агьали), хъвадай целди таъминарда.

Ачух эфирдилай гуьгъуьниз кьилди рес­публикадин журналистрихъ галаз гуьруьш­миш хьайила, Сергей Меликова мярекатдиз ихьтин баянар гана: «Заз вири дагъус­танвийриз сагърай лугьуз кIанзава. Гьелбетда, пуд сятда вири суалриз жавабар гуз жедайди туш. Амма инсанрик секинсузвал кутазвай гьар са месэладин гьакъиндай чна ва республикадин гьукумдин вири органри­ къайгъу чIугвада. Заз нубатдин сеферда мад дагъустанвийри чпин хъсан ерияр къалурайдакай лугьуз кIанзава. Абуру чпин хсуси тIалрикай шикаятнач, виридаз талукь­ куьчейрикай, хуьрерикай, шегьеррикай мес­­­элаяр къарагъарна. Заз акI я хьи, цIи инсанри, дериндай фагьумна, чун гьар сад патал важиблу, менфятлу темайрай суалар гана. Бязи суалар кьилдин хуьрериз, районриз талукьбур тир. Гьавиляй, абуруз жавабар муниципалитетрин кьилери гудайвал, ачух эфирар тухун меслятнава. Зун къенин мярекатдилай рази яз амукьнава».

Нариман  Ибрагьимов