Малум тирвал, 29-июлдиз къадим Ахцегьа 18-сеферда лезгийрин къагьриманвилин “Шарвили” эпосдин сувар кьиле тухуда. Заз сифте ну­батда чи халкьдиз а сувар багъишай баркаллу хва Имам Яралиеваз ва амай къуьн кутурбурузни баркалла, аферин лугьуз­ кIанзава. Вучиз лагьайтIа суварин дережа­ зурбади я. Ам Шар­вилидин руьгь чахъ галаз гьамишанда авайди къалурзавай ва адан камаллу весияр рикIел хкизвай, хайи ватан хуьниз, пайи-паяр тахьуниз эверзавай, халкьдин садвал, хайи чилин битаввал хвейила чал са карни текъведайдахъ инанмишарзавай мярекат я. Генани ам чаз абадвилихъ, экуьвилихъ, сагъламвилихъ тухузвай, баркаллу крарин сагьи­бар хьунин мураддалди анжах виликди фин истемишзавай сувариз элкъвенва. Чун са чIавузни ажуз тахьуниз эмирзава, магълуб тежедайдахъ чIала­хъар­зава, кIеве гьатайтIа, чун куьмек авачиз амукь тийидайди, пуд сефер эверунни вич къведайди ва душмандин рух югъурдайди лугьуз­ва.

Чал халкьдин сиверай кIватI хъувуна и имарат агакьарай Забит Ризвановаз ва Байрам Салимоваз женнетдин къапуяр ахъа хьурай лагьана дуьа ийзва за. Гзаф сеферра и мярекатдин тамашачи хьайи зазни лугьудай гафар авачиз туш.

1. Халкьдин жуьреба-жуьре къатари ­иш­тирак авун патал и сувар Къадим Грецияда арадал атана, нубатдалди маса гьукуматра кьиле тухузвай Олимпийский къугъу­нар хьиз, Дербентдин къеледилай гатIунна йиса са районда ва я хуьре тухун.Шарвилидин ватан ТIури (Ахцегь) ятIани, адаз Гияр (Кьурагь) шегьерни кIандай, гиярви аскерар ви­кIегьбур яз чидай. Са шакни алач, Ахцегьа хъсан музеяр ва маса фикир желбдай чкаяр ава. Авайвал лагьана кIанда,аниз гьар йисуз муькуь районрай са ксар — администрацийрин къуллугъчияр къвезва. Эгер чкаяр де­гишайтIа гьа чкайрин агьалийривайни суварик къвез жеда.
2. Амай районрини сувариз гьазур хьунин барадай СтIал Сулейманан райондин тежрибадикай менфят къачун. Гьа райондин школайра хьиз, Шарвилидиз талукь тарсар тухун, сегьнеяр эцигин.
3. Гьар йисуз гузвай Шарвилидин дипло­мар,премияр гузвайбурук алимрихъ, спортсменрихъ, культурадин, искусстводин са­гьиб­­­­рихъ галаз санал гзаф аялар хана тер­бия­ламишзавай хизанни жен, хуьрера зегь­­мет­ чIуг­ваз­вайбур (малдар, хипе­хъан, чIи­­жер­­­бан, багъманчи) къейд ийин. Чи халкьдихъ гьар девир­ра зегьметдани чпин бажарагъ ва алакьу­нар къалурзавай рухваяр ва рушар хьайиди я.
4. Шарвилидиз талукьарнавай шииррин конкурс малумарин. Конкурсдин гъалибчиди вичин шиир суварин сегьнедилай кIелин.

Шарвилидин гьуьрметлу невеяр, за куь фи­кирдиз са шиирни гъизва.

Сейфудин Шагьпазов

Хкведа зун!

“Ахвар такуна квар хадач” . Лез­ги халкьдин мисал.

I

Гьакъикъат туш, ахварай

Атанвалда Шарвили.

Суван хуьруьн кьуьзекдив

Раханвалда Шарвили:

 

— Зурзадайвал кIвачик чил,

Садвилелди кьуна зил.

Эвера гьа жуьреда,

Хкведа зун, хкведа!

Хкведа зун, хкведа!

Лезги чилел элкъведа.

Фида Куьре-Къубадиз,

Гьар са хуьруьз, убадиз,

Самурдизни Кьвевардиз,

Кьвепеледиз, КцIардиз…

Гьар жуьредин хкетар,

Ихтилатар-суьгьбетар

Ван къвезва зи япариз,

Гьикьван яб гун гафариз?

Зи кьве вилиз акурай,

Зун жув-жувахъ агъурай.

Дере-тепе кIвачикда

АматIа зун килигда:

Уьтквемвал чи ксарин,

Вафалувал сусарин,

Ягьни намус куматIа,

ЧIехи-гъвечIи чизматIа.

Хатур-гьуьрмет арада

Килигда зун аматIа.

Пагьливанар, алимар,

Итимвал квай гьакимар.

Зуьрнедин ван мелерал,

Ашукь алай мехъерар.

Ахъайна кьве лув-кьве гъил,

ХъийизматIа лезги кьуьл.

Чи рушари, вахари,

Тешпигь авай махариз,

Яргундални Миграгъа

ХразматIа сумахар.

Испиквидин къапарин,

Кар аматIа тупIарин,

КIиривиди гьазурай

АхквадатIа гапурар.

Лезги халкьдин гьерекат,

Хайи чилин берекат:

Ичин багълар, бахчаяр,

Къуьлуьв ацIай талаяр,

Къурушарин суьруьяр

ТакунайтIа кьери яз.

Гьар са нямет булдаказ

АквадатIа яраб заз?

ХъийизматIа гузанар

Тух жедайвал хизанар,

Чул чизматIа Хъукьвариз,

Рутулвийриз — къахариз.

ЦкIен, гумба, афарни

Гелхенвийриз камбарни,

Манкъулида, ХъуьлуьтIа

ХъийизматIа иситIа?…

II

Ажугъ гьатда зи чанда

Такурай заз Ватандай

Халкьдин иви хъвайибур,

Чиркедин тум цайибур,

Чал-кечирар-барчияр,

Хаинарни къучияр,

Cадвал квадрай небгетар —

ЧIурайбур чи адетар.

Чуьруькдик кьил квайбур,

Гьарамда вил авайбур,

Баж тагайбур сувариз,

Далу гайбур гъуцариз,

Мердвал, лезги намусни

Кумачирбур са кIусни,

Чеб чан алай мейитар,

Руьгь мурсу кьур баятар,

Тум къекъуьрдай тартаяр,

Яд кужумдай шалтаяр.

Зун хквелди чилиз фий,

КIан квачир гьуьлуьз фий.

Эгена геж авуртIа,

За лагьайвал тавуртIа,

Гьар са хуьре кьве гьамбал

Къекъуьрда за кIвалба-кIвал.

Кьаз кьамалай акъудда,

Зинданра чан хкудда.

Хкатайбур элдикай,

Къутар жедач селдикай.

Тахьана хьуй чахъ садвал,

Ахквадач чаз азадвал.

ИкI амукьич зи Ватан

Жеда даим са патан…

Гьахъвал авай бинеда

Пачагьлугъдиз элкъведа.

Куьн уях хьай береда

Хкведа зун, хкведа!

 Акъуднава за къарар:

Вахтуналди зи крар

Авун патал тамамар

Ихтибарда Имамал*!!!

__________________

*  Имам Яралиев