Мегьарамдхуьруьн райондин Филерин хуьре акьалтIай пис шартIара яшамиш жезвай Шихвелиеврин хизандикай заз мукьвара лезгийрин машгьур режиссер, журналист Гуьлера Камиловади гьазурнавай “Самур — хажалатдин, къакъудунин вацI. Диана Шихвелиевадин ва адан дидедин тарих” фильмдиз килигайла, хабар хьана. Ам акур гьар са касдин рикI шехьда. Автордилай 14 декьикьада давам жезвай фильмда дердеривни четинвилерив ацIанвай уьмуьрдин рехъ тухузвай са хизандин къаматдалди кьве патал пайнавай вири лезги халкьдин агъур кьисмет къалуриз алакьнава…

…Шихвелиеврин хизан КцIара яшамиш жезвай. Вири авай абурухъ: кьве мертебадин кIвалер, майишат, мал-къара. Хизанда сад-садан гуьгъуьналлаз хьанвай пуд веледни чIехи жезвай (абурукай сад набут я — рушан рекьве­рик ­нукьсан ква). 1980-йисан эхирра садлагьана хизандин кьил Сагьиб Шихве­лиеван кьилиз Дагъустандиз, Дербент ше­гьердиз куьч жедай фикир атана. Ина кIва­лер, чилни маса къачуна. Анжах цIийи чка­дал къени, бахтлу хизан арадал гъунин мураддиз экуь дуьнья акунач.

Сагьиб Шихвелиева хъваз гатIунна. Аялрин диде Наргиляди шегьерда гьа­къидихъ жуьреба-жуьре кIвалахар тамамарзавай. Набут аялдиз къвезвай пенсия­дихъ Сагьиба ички маса къачузвай. Хъвайила, адавай вичел гуьзчивализ жезвачир: кIвале авай яшлу дидедиз гьараярзавай, паб, аялар гатазвай. И кар яргъалди давам хьанач: инфаркт хьана, Са­гьиб рагьметдиз фена. Гуьгъуьналлаз адан дидени кьена. Яшамиш жезвай кIва­лер Сагьиба, буржар вахкун патал, гьеле вичел чан аламаз маса ганвай. Пуд аял галай хенде­да дишегьли кIвал кирида кьуниз мажбур хьана.

Хизандин дерт идалди акьалтIнач. Наргилядин чIехи руша шегьердин са ресторанда официантка яз кIвалахзавай. Йикъарикай са юкъуз кIвализ хквезвай ре­кье ам машиндик акатна, вахтсуз телеф хьана.

Наргилядин муькуь руш — Диана, вини­дихъ къейд авурвал, хайидалай инихъ ­на­бут я. Са сеферда ам алукьна, кIвачиз тIар­­­вал хьана. Сифтедай ада тIал гьисснач, амма са кьадар йикъар алатайла, руш месе гьатна. Духтурривай адаз тайин­ диагноз эцигиз хьанач. Са сеферда абурун кIвализ Дианади кIелай махсус мектебда кIвалахзавай са муаллим атана. Руш авай гьал акурла, ада ам Дербент ше­­­гьердин кьилин азарханадиз тухвана. Рушахъ я паспорт, я прописка авачир (18 йис хьайила адаз паспорт къачуз кIан ­хьа­най, амма бубади ихтияр ганачир). Муаллимди вичин чирхчиррин куьмекдалди руш азарханада къаткурна ва адаз лазим­ тир раб-дарман авуна. Авайдалай хъсан хьанатIани, тамамдиз сагъариз хъхьанач. Диана исятда аса гваз, кьецIи ийиз, къе­къвезва.

Кьве йис идалай вилик Наргиля Шихвелиевадин хва Давуд хизанни галаз, кIва­лахдин суракьда аваз, Махачкъаладиз куьч хьана. Дидени, вахни ада вичихъ галаз иниз гъана. Хизан кирида кьунвай кIвалера яшамиш жезвай. Яшайишда гьалт­завай четинвилер себеб яз, гадани свас чара хьана. Гуьгъуьнлай Шихвелиеврин хизанда мад са мусибат хьана: авайни авачир са хци вичи вич куьрсарна.

Уьмуьрдикай пай атIанвай, сад-садан гуьгъуьналлаз кьуд багъри кучукай Наргиля набуд рушни галаз текдиз амукьна. Шегьердин чкада яшамиш жез четин тирвиляй, абур Мегьарамдхуьруьн райондин Филерин хуьруьз куьч хьана. Ина, касни авачиз, гадарнавай чара касдин кIвалера яшамиш жезва.

Абуруз къазанжи къведай са падни авач. Рушазни, паспорт авачирвиляй, набутриз гузвай пенсияни къвезвач. Хизанди са гуж-баладалди кьил хуьзва.

Диана Шихвелиевади лугьузвайвал, абуруз гагь-гагь къуни-къуншийри, Филерин хуьруьн администрациядин кьил Абдулмалик Эмиргьамзаева, “ЛЕКИ” фонду­нин крар идара ийидай директор Фарман Шайдабегова,  Ярославль шегьерда авай лезгийрин милли культурадин тешкилатдин кьил Васиф Гьасанова чпелай алакьдай куьмекар гузва. Сагърай чеб!

Шихвелиеврин вири мукьва-кьилияр Азербайжанда, КцIара яшамиш жезва. Дагъустанда абурун багърийрикай касни авач. Диана саки гьар юкъуз телефондай Самур вацIун а пата авай вичин мукьва-кьилийрихъ галаз рахазва. Абуру Наргиляни Диана чпин патав хтун вилив хуьзва. Амма Филерин хуьруьнни КцIарин ара­­да авайда са шумуд цIуд километр ятIани, хизандивай чпин багърийрин патав хъфиз жезвач. И кардин себебни абурухъ паспортар тахьун я.

Фильм гьазурдайла, Гуьлера Камиловади и месэладин патахъай Филерин хуьруьн администрациядин кьил Абдулмалик Эмиргьамзаевавай баянар гун тIа­лаб­на. Ингье ада вуч лугьузватIа:

— Дидедивни рушав документрикай гвайди Азербайжанда ганвай хайивилин гьакъиндай шагьадатнамаяр я. Дагъустандин Векилханадин куьмекдалди чна Азербайжандивай Наргиля ва Диана Шихве­лиеваяр (абур кьведни гьана хана, гьана яшамишни хьана) гьа уьлкведин граж­да­нар тирди тестикьарун (Дагъустандиз куьч хьайила, и хизанди Азербайжандин гражданстводикай отказнавачир) тIа­лаб­на. Хтай жавабди чун тажубарна: къунши уьлкведин гьукумди чи тIалабун кьилиз акъуд­нач. Шихвелиеврин КцIара яшамиш жезвай мукьва-кьилийривайни и месэла гьялиз жезвач. Азербайжанди дидени руш чпин уьлкведин гражданар яз гьи­сабзавач­.

Дианади Дербентда мектебда кIе­лай­ди, 18 йис жедалди адаз Урусатдин мулкарал пенсия гайиди фикирда кьуна, чун исятда абуруз Урусатдин гражданство гу­нин къайгъуйрик ква. Чи уьлкведин паспортар гъиле гьатайла, абуруз Азербайжандин гражданство къачуз, чпин багърийрин патав хъфиз регьят жеда…

Дианадиз КцIариз хъфиз кIанзава. Ана ам чIехи бубади, халуйри, халайри, ви­ри мукьва-кьилийри вилив хуьзва. Нар­гилядин гафаралди, ам КцIариз хъфей­­тIани, адан рикI Дагъустанда амукьда: ина адан уьмуьрдин юлдашдин, кьве веледдин, къаридин сурар, рагьметдиз фенвай хцин кьве аял — хтулар ама.

Лезги халкь законсуздаказ кьве патал пай авурдалай инихъ Шихвелиеврин хизанда хьиз, багърияр сад-садавай къакъатнавай хизанар мадни пара ава. Азербайжанда авай мукьва-кьилийрал кьил чIугун патал, сятералди нубатра акъвазна, цацар алай часпаррилай элячIна кIанзава. Сергьят­ себеб яз, алай вахтунда Самур дереда экIя хьанвай Дагъустандин бязи хуьрера агьалияр чпин сал-бустандизни кваз паспортар гваз финиз мажбур жезва! Гатфариз, зулуз сергьятдиз мукьва чпин салара, багълара цанар цадайла, техил, бегьер кIватI хъийидайла, техника тухун патал ви­ли­камаз къанун-къайда хуьдай органриз хабарна, абурувай ихтияр къачуна кIанзава. Са гафуналди, жуван чилел, Ватанда чарабур хьиз яшамиш жезва. Яраб ихьтин гьаларин эхир жедатIа?!

“ЛЕКИ” фондунин векил Фарман Шайдабегова хабар гайивал, Наргиля ва Диана Шихвелиевайриз Урусатдин паспортар гунин месэладикай Дагъустандин государстводин органриз, РД-дин милли­ сия­сатдин ва динрин крарин рекьяй министерстводиз хабар ганва. Мадни баш­къа, и месэладал кIукI атун патал куь­мекар гузвай ватанпересар мадни ава.

Чна и акьалтIай гьахъсузвилин эхир жедайдак, дидени руш чпин багърийрихъ галаз сад хъжедайдак умуд кутазва. Шихвелиеврин хизандин кьилел атай мусибатар садазни такурай. Къуй абур Аллагьдин регьимдик хьурай!

Чаз и хизандикай фильм гьазурай Гуьлера Камиловадиз ва и карда адаз куьмекар гайи Ярославль шегьерда авай лезгийрин милли культурадин тешкилатдин кьил Васиф Гьасановаз сагърай лугьуз кIанзава. Гьакъикъатдани, са хизандин­ тIал вири халкьдин тIалдиз элкъвенва.

Мегьамед Ибрагьимов