Дегь заманайрилай чал, лезгийрал, тарихдин пишкеш яз милли хъсан адетар атанва. Кьилди къачуртIа, — мехъеррин. Иесидин кIвале мехъер башламишдайла, вири хуьруьз шад жедай. Къунши папари, манидал ацалтна, сар эвядай, рушариз пердеяр, месер цваз ва маса куьмекар гудай. Гьайиф хьи, алай вахтунда мехъеррин милли адетрик кIар хуькуьрнава, абурал амал ийизмач. Бязи дишегьлийри  килиграй, чеб чпиз акурай. Белки, кьисмет жен, бахтлу жен лугьуда. Бязибур лагьайтIа, иблисвилелди, амалдарви­лелди эгечIда, чинеба кIвалах  тухуз, рушни гада та­нишарда. Пака, бахтсуз хьана, чара хъхьай­ла, тум къекъуьрдай амаларда. Аллагьди вичи гьакI кхьенва лугьуда.

Рушан патахъай илчияр атайла, кIандай ихтилатар авурла, дидеди, ихтибарна, разивал гуда. Бес чаз акурди я, руш гудалди, чIе­хи­­бурал, тухумдал, яшлубурал алукьна, гьа­бурал меслятна кIанда. Гьи ахмакьдиз хьайи­тIани малум я хьи, атай илчийри гададин та­риф­да. Садани садрани лугьудач ам ал­каш, анашист я лагьана. Чаз, лезгийриз, мехъеррин адетар, меденият авачни? Ава эхир. Хизандин кодексарни ава, шариатдани кхьен­ва: атай гададихъ  галаз рушаз рахадай­ ихтияр анжах диде-бубадин, хизандин арада ава. Эгер рушаз буба амачтIа, яшар бегьем­ хьанвай стха, эгер стха авачтIа, ими, имидин гада алаз (ивидин мукьвабурун вилик).

Психологиядин илимрин доктор, Санкт-Петербургдин госуниверситетдин профессор, Россиядин медицинадин ва психологиядин  ассоциациядин президент Коваленко Наталия Петровнади тестикьарнавайвал, вири уьлквейра хьиз, чинани хизанар чара хъжезвай  дуьшуьшар къвердавай гзаф жезва. И кар мадни нелай аслу я? Гьелбетда, инсанрилай чпелай. Бязи диде-бубайри руш, школа куьтягьнамазди, яшар 18 йис жедалди гъуьлуьз гуда. Яраб кIвале незвай фу гзаф аквазватIа, школадин партадихъай гъуьлуьз гузвай рушариз хизан — кIвал кьиле тухуникай вуч хабар ава? Тухвай кIвале итимди гьараяйла, къаридини апая гъуьнтI гайила, руш вичин дидедин кIвализ кат хъийизва. Ахпа дидеди лугьуда: “Аллагьди гайивал я, кьисмет гьахьтинди я…”

Бязибуру ихьтин гъалатIризни рехъ ачухзава. Атурай, акурай, рахурай тупIал гилигнава кьван лугьуз, гуьруьш жедай ихтияр гузва. Ягьсузвал гилигнавай тупIалдалди кIеви­рун дуьз жезвани бес? Ихьтин крар чи тIебии милли мехъеррин адетриз кIур гун тушни? ТупIал гала лугьуз, бязи рушарин хак акъатзава, телефонрай рахаз, гуьруьш жез, сейрриз физва.  Кутугнавач. Ахьтин краралди бязи рушари чпи чеб кIвачерик вегьезва. Бязи дидейри айиб авач, кIанибур я лугьуда. Зун эсиллагь рази туш. КIанивал лугьудай гафуналди ягьсузвал чуьнуьхун чIехи гъа­латI­ни я, гунагьни.

Бязи рушари, кIелдай чкайриз — училищейриз, институтриз фейила, чпиз адахлияр кьада, чпин телефондин нумраяр вугуда, ди­де-бубайрал алукь тийиз, танишвилер, гуьруьшар тешкилда. Ихьтин крари  гъалатIарни арадал гъизва. Рушан къиметни кьве шагьи жеда. Гьавиляй рушариз чир хьана кIанда: ахмакь кIанивилиз кам вегьедалди, кьиле акьул хьун хъсан я. А кIанивилелай акьул вине хьун чарасуз ва важиблу я. Бубайрин мисалда лагьайвал, кIанивал авачирди садра бахтсуз я,  акьул авачирди — уьмуьрлух.

Диде-бубадин гафуна, чIала авай, чешне  къачудай гадаярни рушар авазва, амазма. Гадайрин везифа уьмуьрдин юлдашриз гьуьрмет авун я. Гьуьрмет хьайила, кIвале бе­рекат, девлет, бахтлувал, меслятвал, сабурлувал жеда. Гьар са касдихъ туькIвей, бахтлу хизан хьун зи мурад я.

Замир  Мегьамедов,

Вини СтIал