Кьве йисуз ри­кIерик къурху­лувал кутаз хьайи тIугъ­вал, къаравилийриз вегьена, кьвед лагьай пландал алудна, алай вахтунда инсанрин фикир Украинада тухузвай махсус операцияди вичел желбзава. Ковиддин месэла инсанрин фикирда сад лагьай чкадал тахьун гъавурда акьадай кар я: азар акатзавайбурун кьадар йикъалай-къуз тIимил жезва. Месела, эгер 11-февралдиз 203 агъзурдалай виниз азарлу хьанвайбур авайтIа, 1-мартдиз абурун кьадар 97 агъзурдав агакьна.

Муькуь патахъай лагьайтIа, алай вахтунда Украинада кьиле физвай гьалари чи инсанрин рикIерик секинсузвал, гъалаба кутазва. И месэладикай кIвале-хизанда, телевизордин кIане ацукьна, куьчедани рахазва. “Къе чаз недай фуни ава, хъвадай ядни. Пакагьан югъ гьикI жедатIа, нивай лугьуз жеда?” “Садбуру икI лугьузва, масабуру акI лугьузва — чун нин гафарихъ чIалахъ жеда?” “Пака чи кьилел вуч къведа?” “Политикар меслятдал вучиз къвезвач?” Суьгьбетар ийидайла, гьа ихьтин суалар гузва гзафбуру.

Саки вири и суалриз гьукуматдин жавабдар къуллугъчийри жавабар гузва. Абуру гъавурда твазва хьи, къунши республикада арадал атанвай, чи уьлкведиз къурхулу, акьалтIай хаталу месэла, чна гзаф йисарин вахтунда гьикьван чалишмишвилер авунатIани, ислягьвилин, меслятар авунин рекьелди гьялиз хьанач.

— Украинада тухузвай махсус опера­ция­дин кьилин месэла Россия Рагъ­акIи­дай патахъай авай къурхулувиликай хуьн я, —  малумарна РФ-дин оборонадин министр Сергей Шойгуди. Ада виликдайни кье­тIен­диз къейд авунай хьи, чи кьушунри Украина оккупацияда твазвайди туш. Ислягь агьалийрин уьмуьр ва хатасузвал хуьн па­тал вири серенжемар кьабулзава, абурув гьуьрметдивди эгечIзава.

Махсус операциядин темади дуьньядин вири уьлквейра са касни — поли­ти­кар­, аналитикар, алимар, культурадин де­я­­те­лар, спортсменар, жергедин агьалияр — инсаниятдин кьадар-кьисметдикай фи­кирзавай гьич са касни къайгъусуз яз ­тазвач.

Инал заз къецепатан авторрин сад-кьве цитата гъун кутугнавай кар хьиз аквазва. Аламат жедай кар туш: советрин девирдилай инихъ Россиядиз акси информационный дяве тухузвай Рагъ­акIи­дай патан СМИ-ри къе чи уьлкведикай тапан ихтилатар чукIурзава. Ам­ма гьахълувал кIани, дуьньядин гьаларин пака­гьан йикъакай фикирзавай камаллу инсанар гьа уьлквейрани ава. Ингье абуру вуч кхьиз­ватIа.

“Кремлди Германия газдикай атIана, ам фалужди ягъайди хьиз авунач. Урусри­ Америкадин ва Европадин активар ­национализироватнач.Урусри, чиликай хкуд­завай ресурсар маса гун акъвазарна, алишверишдин чIехи алакъаяр чIур­нач.Урусри къецепатан уьлквейриз къуьл маса гун акъвазарнач. Сербияда, Афгъа­нистанда, Пакистанда, Иракда, Ливияда, Сирияда инсанвилиз акси яз авур тахсир­карвилерай Америкадинни Европадин дяведин тахсиркарар кьуна дустагъ авун патал урусри международный ордерар кхьенач.

Вучиз ахмакь хьанвай РагъакIидай пад и магълуб хьанвай дяве давамариз алахъзава? Вири РагъакIидай патан акьал­тIай ахмакьвал гьисаба кьуна, за виликдайни лагьайди тир хьи, гьалар мадни къур­хулу жеда”… И цIарар “Свободная пресса” интернет-изданида ганвай “Пол Робертс: Украинада кьиле физвай вакъиайриз талукь тир кьилин суалар” макъаладай гъанвай цитата я. Адан автор — экономикадин илимрин доктор Пол Крэг Робертс США-дин 40-президент Рональд Рейганан администрацияда финансрин министрдин заместителвилин къуллугъдал хьана. РикIел хкин: Рейганакай —  пешекар киноактердикай, тежрибалу политикдикай Америкадин регьбер хьайи девирда (1981-1989-йисар) информациядин дяведа Горбачев кьиле авай Советрин Союздин сенгерар зайиф хьана.Чун неинки информациядин бягьсина магълуб жез башламишна, гьакI къудратлу уьлкве чкIидай гьалдиз мукьва хьана. Ахпа атай регьберди ам чукIурна.

Лугьун герек я хьи, Украинада кьиле физвай вакъиайра Урусатдин тереф хуьз­вай, НАТО-ди тухузвай дявекар политикадиз акси тир, РагъакIидай патан уьлквейрин гьукуматар критика ийизвай политикар, деятелар, журналистар гьам Америкада, гьамни амай  вири уьлквейра ава. Месела, Нью-Йоркда и кардиз талукь митингарни хьана. Урусатдик тахсир кутуна, “коллективный Западди” гьазурай резолюция ООН-да сесериз вегьейла, адан тереф 35 уьлкведи хвенач.

Ислягьвал такIан са касни авач. Виридан мурад акьалтIай къурхулувал арадал гъун мумкин тир чуьруьк мес­лятар авуналди куьтягь хьун я. Амма чи дипломатри гьикьван алахъунар ийиз­ватIани, акI жезвач. Вучиз лагьайтIа, США-дин администрацияда авай дявекаррин тапан гафа­рихъ инанмиш хьанвай украинви миллетчийри чпин ватандин, халкьдин, кесиб инсанрин къенин ва пакагьан йикъакай фикирзавач. Абуруз махсус операцияда гилан аямдин гужлу яракь гъи­левай­, виниз тир гьазурвал авай урус аскер гъалиб хьанвайди хиве кьаз кIан­завач. Миллетчияр тамамвилелди магълуб жедайди, Урусатди вичин хатасузвал таъминардайди виридаз, “коллективный западдизни” чизва. Бес вучиз, куьн гьакьван­ мергьяматлубур яз хьайила, инсанар, жегьил чанар телеф тежедай рекьел къвезвач? Телефвилер кьве терефдайни жезва. Абурукай РФ-дин Миноборонади малуматар гузва. Гьа хабаррихъ инанмиш хьана кIанда. Фейкрихъ — ваъ.

Махсус операцияда Ватандин буйругъ, аскервилин буржи кьилиз акъуддайла, игитвилелди телеф хьайи военный къуллугъчийрин жергеда дагъустанвиярни ава. Абурун сиягьда сад лагьай чкадал офицер Нурмегьамед Гьажимегьамедов ала. Адаз Россиядин Игитдин  (кьейидалай кьулухъ) тIвар гана. Женгера телеф хьанвай ватандашар Аллагьдин рагьметдик акатрай. Абурун хизанриз чна, хажалат чIугуналди, башсагълугъвал гузва. Къуй Аллагьди абуруз сабур гурай.

Россия кIеве тун патал, Америка кIвен­­­кIве аваз, “коллективный западди” эцигзавай санкцияр къвердавай заланарзава. Хиве кьуна кIанда, абуралди чун, гзаф товарар къецепатан уьлквейрай маса къачузвай чи уьлкве,  гьакъи­къат­дани, са кьадар четинвилера твазва. Мисал патал, экспертри лугьузвайвал, электроникадин, иллаки гьавадин транспортдин хиле. Ри­кIел хкайтIа, пассажирар тухудай советрин самолетар дуьньяда виридалайни ха­тасуз, виридалайни къулай, кьенятлубур тир. Гьайиф чIугва­дай тегьерда рикIел хквезва: “Летайте самолетами “Аэ­ро­фло­та”.  Гила абурун чкадал чна Америкадин “Боингар” лизингдин къайдада ишлемишзава. Гьабурни санкцийрик кутунва.

Амма санкцийрихъ маса къуватни ава эхир. Россия экономикадин зурба мумкинвал авай, тIебиатдин ресурсралди виридалайни девлетлу чIехи уьлкве я. И ва я маса себебралди а ресурсар, гьайиф хьи, ишлемишуник кутаз хьанвач. ЯтIани чи уьлкведиз акси яз эцигзавай санкцийри дуьньядин вири экономикадиз чIехи зарар гузва. И кар гьатта Россия такIанзавай тIвар-ван авай экономистрини хиве кьазва. Килиг садра, Урусатдин газ, нафт маса­ къачун акъвазарунин нетижада дуьнья­дин базарра тIебии газдин къимет гьич садрани тахьай кьван багьа хьанва: са агъзур кубометрдихъ 2000 доллар. Яргъалди икI давам хьайитIа, дуьньядин экономика чIехи кризисда гьатдачни? Россияди, капитализмдин, базардин экономикадин къанунри истемишзавайвал, чи газ ва нафт маса къачуз кIанзавайбуруз “ваъ” лугьузвайди туш эхир.

Гьа са вахтунда санкцийри уьлкведин экономикадиз гузвай зарар тIимиларун, иллаки кесибвиле яшамиш жезвай агьалияр мадни дарвиле гьат тавун патал руководстводи менфятлу серенжемар кьабулзава. Агьалияр нарази жедай себебриз рехъ тагун патал, гьам чкадин гьукумда, гьамни федеральный министерствойра жавабдар къуллугърал алайбуру кье­тIен режимда аваз кIвалахиз, вири чалишмишвилер ийизва.

Чаз жуван вилералди аквазва: туьквенра, базарра недай-хъвадай продуктрин кьитвал авач. Къиметрикай ра­хайтIа, къе абур хкаж жезва, амма кичIе­вилин къалабулух кутадай гьалда — ваъ. Месела­, малдин як Махачкъаладин базардал ва туьквенра са килограмм 350-400 манатдай я.

За лугьузвач хьи, къиметар ужуз я.  Гьакъикъатдани, гьар садавай герек вири продуктар бес кьадарда къачуз жезвач. Эхь, инфляция, агьалийрин гьакъикъи до­ходар гьисаба кьурла, къиметар багьа жезва, амма а продуктар авачиз хьанай­тIа, мадни пис жедай. Гьа са вахтунда са жерге продуктрин къиметар хкажун къадагъа авунва. Базарда, туьквенра недай-хъвадай продуктрин къиметар государст­водин гьар йикъан гуьзчивилик кутунва.

Мад са кар къейд ийин. ТIугъвалдихъ галаз алакъалу яз эцигнавай къадагъаярни кьезиларнава. Кинотеатрриз, театрриз, музейриз, общепитдин карханайриз къвезвайбурун кьадар тIимиларун истемишзавач. Банкетный заларни кIвалахдив эгечIда. Амма коронавирусдин вилик пад кьун патал омикрон-штамм гегьенш майданриз чкIизвай шартIара дараматрин къенепата медицинадин маскаяр мажбури яз алукIун, дараматар хъсандиз дезинфекция авун чарасуз я. Гила къуллугърин хи­ле кIвалахзавай карчийрин гьалар, гекъигайла, хъсан жеда, чеб “шоу-бизнесдин гъетер” я лугьузвайбурун гьаларни. Куьлуь бизнесдиз куьмек гун патал налогрин, кредитрин жигьетдай кьезилвилер ийизва. Налогрин рекьяй тайин карханайриз рухсат гузва. Карханайра алазни-алачиз ахтармишунар тухуз, наразивилер арадал атуниз рехъ гудайвал ийидач. Карханайра планламишнавай ахтармишунар тухунни акъвазарнава.

Гьелбетда, вири чаз кIандайвал жезвач, амма чIехи къалабулух къачудай би­нелу себебар авач.

Махсус операция гъалибвилелди куьтягь жедайдал шак алач. Россияди, вичиз тарихдин адет хьанвайвал, миллетчийрикай­ азад хьанвай стха халкьдин уьмуьр ислягьвилин шартIара гуьнгуьна хутаз, дуьм-дуьз лагьайтIа, хатасуз­ шартIара цIийи уьмуьр къурмишиз куьмек гуда. И кардални шак алач. Амма гьа идал­ди чи хатасузвал тамамвилелди таъ­­­мин хьанва, чи уьлкведиз къецепатай къурхулува­л амач лагьана архайинвал ийиз жедани?

ЧIехи татугайвилер, четинвилер галай, чпелай аслу тушир гьалар арадал атанвай вахтара лезгийри Аллагь-Тааладивай куьмек тIалабда:

Дуьнья — къени, эхир хийир хьурай… Хийир Аллагьди гурай!

Абдулафис Исмаилов