17-декабрдиз Дагъустандин Кьил Владимир Васильева республикадин законар акъуддай, исполнительный ва муниципальный властдин органрин руководителрихъ галаз совещание тухвана. Анал 2018-йисуз исполнительный властдин органри тухвай кIвалахдин сифтегьан­ нетижаяр ва 2019-йисуз вилик акъвазнавай асул везифаяр веревирдна.

Сад лагьайди яз совещанидал РД-дин экономикадин ва территорияр вилик тухунин министр Осман Хасбулатов рахана.

“Зегьметдин бегьерлувал ва кеспидик кутунин карда куьмек гун” проектдин сергьятра аваз тухвай конкурсдин нетижайрай чи республика кьвед лагьай этапдиз акъатнава. Къейд авун лазим я хьи, РФ-дин экономика вилик тухунин министерстводиз СКФО-дай региональный программадин проект агакьарайди тек са Дагъустан я.  “100 школа” проектдин сергьятра аваз 117 школа ремонт ийиз алакьна. 2019-йисуз проект кьилиз акъудун давамарда ва ремонтдай образованидин идарайрин кьадар 150-дав кьван агакьар­да. Яшайишдихъ галаз алакъалу къурулушрин амай объектриз талукь язни гьа ихьтин къайда ишлемишда”, — лагьана ада.

Осман Хасбулатова 9 вацран вахтунда кIвалахдин 15 агъзур чка тешкилиз хьайидини къейдна.

РД-дин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин министр Абдулмуслим Абдулмуслимова вири жуьрейрин майишатра йисан эхирралди, санлай къачурла, 132,1 миллиард манатдин къимет авай продукция  гьасилдайди, им планламишнавай кьадардин 101,1 процентдин дережада авай делил тирди къейдна.

Абдулмуслим Абдулмуслимова Дагъустанда тумчивал вилик тухунин,  цIийи уьзуьмлухар кутунин жигьетдай кьабулзавай серенжемрикайни ихтилатна.

“Санкцияр илитIнавай шартIара къецепатан уьлквейривай маса къачузвай тумар чкадал гьасилзавай продукциядалди эвез авун — им суьрсетдин барадай хатасузвал таъминарунихъ галаз алакъалу стратегиядин метлеб авай месэла я. Им лап важиблу тереф я ва Дагъустанда хуьруьн майишатдин и хел вилик тухун патал кьабулзавай вири серенжемриз за къуват гузва. ЦIийи уьзуьмлухар кутуникай рахайтIа, и дуьшуьшда гьасилай продукция маса гуникайни гъиле-гъил аваз фикир авун герек я. ЦипицIар гьикI маса гудатIа тайиндаказ чин тийизваз цIийи майданра уьзуьмлухар кутун виже къведач”, — къейдна Владимир Васильева.

Гуьгъуьнлай рахай РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель – чилин ва эменнидиз талукь алакъайрин рекьяй министр Екатерина Толстикова и ведомстводин кIвалахдин асул терефрал акъвазна.

РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель – образованидинни илимдин министр Уммупазил Омаровади 2019-йисуз федеральный бюджетдай желбдай такьатрин кьадар хейлин артух жезвайди къейдна: абурун кьадар 8,5 миллиард манатдив агакьнава. Гекъигун хьайитIа, алай йисуз желб авурди 1,5 миллиард манатдин такьатар я. Пулдин такьатар гзаф желб ийиз хьунин нетижада  аялар патал и чIавалди тахьай кьадар — 32 бахчадин дараматар эцигун пландик кутунва.

У.Омаровадин гафаралди, “Демография” тIвар ганвай милли проектдин сергьятра аваз “Аялар галай  дишегьлияр кIвалахдал машгъул хьун патал шартIар яратмишун, пуд йисалай алат тавунвай аялрин яслийра учиррал эхир эцигун” тIвар ганвай  региондин проектни туькIуьрна.

Министрди къейд авурвал, муниципальный тешкилатар вилик тухунин барадай дуьзгуьн политика кардик кутун патал прогноздин карта туькIуьрзава. Пуд сменада кIелунин месэладиз талукь яз ада лагьайвал, гьелелиг умуми образованидин 18 школада аялри пуд сменада кIелзама, 2021-йисалди пуд сменада тарсар гунал тамамвилелди эхир эцигун къарардиз къачунва.

Министрдин рахунриз баян гуналди, республикадин Кьил хуьрерин школаяр пешекар кадрийралди таъминарунин темадал акъвазна: “Эгер мумкинвал аватIа, ша чна гележег патал муаллимар вузрин гьа сифтегьан курсунилай гьазурин. Вичин вахтунда зи диде Подмосковьедай практикадиз Къазахстандиз фенай. Им адет хьанвай къайда тир.  Бес гила чи муаллимрин практика гьина кьиле тухузва? Хуьрерин чкайра практикада жез кIанзавай ксар хкягъун герек я.

Мад са кардикай лугьун:  ша чна ахьтин жегьил пешекарриз чкадал бинеламиш хьун патал ахъайзавай пулдин кьадар артухаруникай фагьум-фикир ийин. Алай вахтунда чина ахьтин ксар патал  гьар садаз са миллион манат пул чара ийизва – дагълух районрин гъвечIи хуьрера авай школаяр патални, чIехи хуьрера авай школаяр патални гьа са кьадарда аваз. Чна хъсан чирвилерин ва медицинадин рекьяй ерилу куьмек агакьунин гуьгъуьна гьатна, инсанар  хуьрерай масанриз кат тийидайвал абуруз чкадал  лазим шартIар яратмишун герек я”.

РД-дин эцигунрин ва ЖКХ-дин министр Малик Баглиева вичин гъилик квай ведомствода къазанмишнавай нетижайрикай, гьакIни вилик акъвазнавай  месэлайрикай суьгьбетна. Ихтилат яшайишдин кIвалерин шартIар хъсанарун патал социальный пулар  чара авуникай фена: алай йисуз 978 миллион манатдин кьадарда аваз гьахьтин пулар дагъустанвийрин 764 хизандив агакьна. «Къведай йисуз “Экология” — “Михьи яд” милли проектдин сергьятра аваз  28 имарат эцигунин кIвалахар кьиле тухуда. Абурун гьисабдай 639 агъзур кас целди таъминариз жеда”, — малумарна Малик Баглиева.

“Алай йисуз федеральный центради куьмек гунин нетижада чна виш агъзурралди инсанар целди таъминарна. Михьи целди таъминариз тахьанвай ксарин кьадар гьикьван я?  Вири месэлаяр чавай гъиле-гъилди гьялиз жедач, амма чун а месэлаяр галай-галайвал, пландин бинедаллаз гьялунин патахъай икьрардал атанва.  Чахъ чпе ученикар бес тежезвай алай аямдин чIехи школаярни, гьа са вахтунда пуд сменайра тарсар гузвай школаярни ава. ИкI хьун лазим туш, чна жуван кIвалах пландик кутун герек я”, — къейдна В.Васильева.

РД-дин транспортдин ва рекьерин майишатдин министерстводи 2018-йисуз тухвай кIвалахдин сифтегьан нетижайрикай ва 2019-йисуз вилик акъвазнавай асул везифайрикай и ведомстводин руководитель Ширухан Гьажимурадова суьгьбетна. Ада малумарайвал, 2018-йисуз Махачкъала шегьердин агломерацияда “Хатасуз ва ерилу рекьер” проект кьилиз акъудунин кIвалахар вахтунда акьалтIарна. Нетижайрикай лугьуналди, Ширухан Гьажимурадова алава хъувуна: “Росавтодорди туькIуьрнавай  “Эталон” тIвар алай программный комплексда чун “къацу” зонада, яни вилик квай 6 региондин жергеда ава. Дагъустандин Кьили шегьерда яшамиш жезвай ва и куьчейра къекъвезвай инсанрин фикир гьисаба кьуниз эвер гана. Республикадин регьберди къейд авурвал, и кIвалах инсанар патал кьиле тухузвайди я.

РД-дин промышленностдин ва энергетикадин министр Сайгидпаша Умаханова вич кьиле авай къурулушдин кIвалахдин патахъай малумат гана: “2018-йисан 11 вацран планар 104,2 процентдин тамамарна. Промышленностдин карханайра кIва­лахдин цIийи 95 чка тешкилнава.

Газламишунин программадай 49,8 километрдин мензилдиз газдин линияр тухвана. 2018-йисуз 12 хуьр газдик кутада. Нетижада 1500 майишатдиз ва яшайишдин жигьетдай еке метлеб авай 23 объектдиз газдикай менфят къачудай мумкинвал жеда. И мурадар патал 128 миллион манатдин такьатар чара авунвайди тир, идакай 3,5 миллион манат кьенятнава”, — малумарна министрди.

Вичин нубатдай яз Дагъустандин Кьили агьалийрихъ галаз газ хатасуздаказ ишлемишунин барадай гъавурдик кутунин кIвалах тухун лазим тирди къейдна.

“Эхирдай заз куь фикир мад са кардал желб ийиз кIанзава. Ахтармишунри къалурайвал, чIехи пай агьалийри ишлемишай газдин гьакъи гузва. Амма са бязи ксари агьалияр виляй вегьезва. Абурал ишлемиш тавунвай газдин ва электроэнергиядин буржар илитIзава. Идани  республикадин тIвар чIуру патахъай акъатунал гъизва. Къанунсузвилериз рехъ гузвай гьарамзадаяр жазадив агакьарда. Экономикадин хъендик квай хиле вич къулайдаказ гьиссзавай чIавуз чавай гьакъикъи экономика вилик тухуз жедайди туш. За фикирзавайвал, мукьвара ихьтин  татугай гьал чна арадай акъудда”, — къейдна Владимир Васильева.

«Лезги газет»