И йикъара Махачкъалада, “Россия — зи тарих” тарихдин паркуна, Республикадин хизандин сагъламвал хуьнин ва репродукциядин центради (РЦОЗСиР) ЭКО-динни репродукциядин центрадин, Россиядин инсандин репродукциядин Ассоциациядин (РАРЧ) ва Дагъустандин здравоохраненидин министерстводин куьмекни галаз тешкилнавай Кеферпатан Кавказдин илимдинни тежрибадин VI конференциядин (тема: “Бесплодный брак. От амбулаторного звена до ВРТ”, ВРТ-вспомогательные репродуктивные технологии) кIва-лахда неинки Дагъустандин, гьакIни уьлкведин жуьреба-жуьре пипIерай, гьа гьисабдай яз Москвадай, Санкт-Петербургдай, Самарадай, Уфадай, Новосибирскдай, Магнитогорскдай, Ивановодай, Челябинскдай ва Дагъустандай тир саки 350-дав агакьна пешекарри иштиракна. Абурун арада РД-дин здравоохраненидин министр Татьяна Беляева, РАРЧ-дин президент, профессор, медицинадин илимрин доктор Владислав Корсак, акушер-гинеколог, профессор, Д.О.Оттан тIварунихъ галай акушерстводин, гинекологиядин ва репродукциядин НИИ-дин директор Игорь Коган, медицинадин илимрин докторар, профессорар тир Оксана Шурыгина, Игорь Корнеев, Алла Калугина, Мария Ярмолинская, Эмма Вартанян, Сафар Гьамидов ва гзаф масабур авай.
Конференция ачухай Т.Беляевади и серенжемдин важиблувал къейдна: аялар тежезвай хизанриз талукь месэла алай вахтундани хциди яз ама — регионда агьалийрин репродукциядиз артух фикир гузватIани, аялар тежезвай хизанар Дагъустанда 20 агъзурдалай виниз ава, хазвай аялрин кьадарни тIимил жезва.
— Дагъустандин агьалийриз куьмекдай вири жуьредин къайдайрикай, гьакIни ОМС-дин гьисабдай яз ЭКО-дикайни (экстракорпоральное оплодотворение) менфят къачудай мумкинвал ава. Чи духтурри четин дуьшуьшрихъ галазни кIвалахзава. Амма медицина санал акъвазнавач, гьавиляй чунни аямдихъ галаз кам-камуна аваз фин герек я. Къенин конференциядин макьсад репродукциядин эхиримжи агалкьунрикай — цIийи къайдайрикай рахун, абур чирун, абурукай, гьакIни кIвалахдин рекьяй дустарин тежрибадикай менфят къачуналди, гьар са хизанда бицIекдин хъвердин ван жедайвал авун я,- къейдна министрди.
Конференциядал веревирд авур кьилин темайрик “ЧIуру жуьредин эндометриоз авайла, ВРТ”, “Кьвед лагьай сеферда ВРТ тикрарун”, “37 йисалай алатайла, кIвачел залан хьун. ВРТ хкягъун”, “ВРТ-дин аялар”, “Онкологиядин азарар авайбуруз аялар хьун патал ишлемишзавай алай аямдин къайдаяр” ва масабур квай. Адан иштиракчийри къейд авурвал, хазвай аялрин кьадар алай вахтунда чи уьлкведин вири регионра хейлин тIимил хьанва. Абурун фикирдалди, и кардин себеб ам я хьи, исятда аялар хадай яшариз атанвай несил алатай асирдин 90-йисара ханвайбур я. Экономика ва демография агъуз аватнавай девирда аялар тIимил хайиди рикIел хкайтIа, исятда а девирдин несилди кутазвай хизанрин кьадар, идахъ галаз сад хьиз, хазвай аялрин кьадарни тIимил хьун тIебии кар я. Пешекарри виликамаз лугьузвай делилралди, “демографиядин провал” 2025-2028-йисарал ацалтда. Ахпа гьалар хъсан патахъ дегиш жеда, гьикI хьи, 2000-йисарин эвел кьилера — уьлкведин политика жегьил хизанрин агьвал хъсанарунихъ элкъуьрнавай девирда, гьа гьисабдай яз дидевилин капитал, аялриз жуьреба-жуьре пособияр гузвайла, хайи аялрин кьадар гзаф тирвиляй абуру кутадай хизанрин кьадарни, идахъ галаз сад хьиз, хазвай аялрин кьадарни артух хьуник умуд кутунва.
Дагъустандин здравоохраненидин министерстводин репродукциядин сагъламвал хуьнин рекьяй штатдик квачир кьилин пешекар, РЦОЗСиР-дин ВРТ-дин отделенидин заведующий Муминат Хархаровадин гафаралди, мукьва-кьилийрин арада эвленмиш хьунриз рехъ гузвай чи республикада, хизанра аялар тахьунин себебрикай яз, генетикадиз артух фикир гун лазим я. И месэла пленарный заседанидал кьетIендаказ веревирдна.
РАРЧ-дин президент В.Корсака къейд авурвал, репродуктология медицинадин йигин еришралди вилик физвай, гьа са вахтунда са шумуд хилен пешекаррин иштираквал аваз ва гьар са дуьшуьшдив мукьуфдивди эгечIун истемишзавай хел я. Гьаниз килигна, конференциядин кIвалах пуд — гинекологиядин, андрологиядин ва эмбриологиядин — секцияда давам хьана. Месэладив анжах гьа и тегьерда эгечIуни хъсан нетижаярни гуда — гьар са хизандай бицIекдин хъвердин ван къведа.
Регина Семедова
