Къурушар Хасавюртдин дуьзенлухриз куьч хьайидалай инихъ 70 йис жезва. Гьелбетда, Европада виридалайни кьакьан хуьряй чими арандиз эвичIна, яшамиш хьун са акьван къулай шартIарикай тушир. ЯтIани зегьметчи жемятди вири азиятриз дурум гана, виликан СССР-да тIвар машгьур хьайи колхоз-майишат арадал гъана. Гьа зегьметкешар себеб яз, шегьердиз ухшар ЦIийи Къуруш арадал гъана. Гьелбетда, и агалкьунар зегьметкешрин кьиле Социализмдин Зегьметдин Игит Къулиев Сейфедин Рамазанович аваз хьанай. Абурун тIварар чи рикIелай алатдач.

Хуьр цIийи чкадал куьчарун, виш агъзурдав агакьна хеб, мал, балкIанрин рамагар кIва­чи-кIвачи чкадив агакьарун регьят крари­кай тушир. Зун гьа йисара чпин баркаллу пай кутур, гьахьтин азиятриз дурум гайи агъсакъалрин суракьда хьана, гьа икI зун чпин яшар 90-дав агакьнавай  Усманов  Юсуф  бубадални  Теймуров  Къияседин  бубадал туьш хьана.­ Абур кьведни кIвалин вилик квай куьсруьдал­ ацукьнавай. За жуван мурад вуч ятIа лагьай­ла, Юсуф бубади  жаваб гана: “Чан муаллим­, ибур и куьчедал жедай ихтилатар туш, ша чна са истикан чай хъваз-хъваз, рикIел хкида”.­

ИкI зун адаз мугьман хьана.

• Юсуф буба, ви рикIел хъсандиз алама жеди а йисар, а зегьметар. Алатай вахтариз вил хъивегьайла, куьн гьихьтин фикирдал къвезва? — хабар кьуна за.

— Зунни Къияседин стха гьа аял вахтарилай къенин йикъалди санал ала, чаз кьведазни гьа сад хьтин крар, азиятар акуна. Гьи­кьван чна элкъвена къекъвей рекьер рикIел хкайтIани, гьикьван чна четинвилер эхна­тIа­ни, чун гьич са кIусни пашман туш, гена шад я. Эгер чаз абур акуначиртIа, чна чи фейи уьмуьрдал дамахдачир. Чаз а крари зегьмет­, инсанвал, хатур-гьуьрмет вуч ятIа чирна. Гьавиляй къенин юкъузни чун икI кIубан я.

• Хуьр иниз куьч жедайла, квел четинвилер гьалтнани?

— Иниз куьч жедалди за Куьрдемирда чаз ганвай чилерал алай маларин фермадал, Юсуф стхадини гьа чи Ф.Энгельсан тIвару­нихъ­ галай колхозда рамагбан яз кIвалахза­вай, — эгечIна суьгьбетдив Къияседин буба. — 1950-йи­сан сентябрдиз, хизанар хуьре туна, чун Ба­баюрт райондин Шава лугьудай чкадиз къведай меслят хьана. Чун чи колхоздин­ хи­пер, малар, балкIанар гваз рекье твадай меслятдал атана. А рекьера гьалтай четинвилер Юсуф стхадин рикIел хъсандиз алама­, ам гьамиша залай зирекни тир, дирибашни.

— Дугъриданни, чун иниз сифте сеферда рекье гьатдайла, я чаз, я чахъ галай чубанриз, малдарриз садазни фин лазим тир  рехъ чизвайди тушир, — лагьана Юсуф бубади.- Чун сифте вири, Ахцегьрин мулкарилай яна, Кьурагь галай патахъ рекье гьатна. Ашарин хуьрелай чи рехъ сифте Леваша район галай патахъ, анай яхулар яшамиш жезвай Къули райондин сергьятрив агакьна.

Мензил атIуз, яргъал рекьиз фирдавай чи суьрсетни куьтягь жезвай. Ам чна жезмай кьван кьенятна, вири крариз давам гана. Чал алай парталар вири кьеженвай. Эхирни са дагъ квай чкадал цIай авуна, парталар кьурурна, мад рекье гьат хъувуна. Гьа икI чун са къад йикъалай Бабаюртдиз акъатна.

Ина кьуьд акъудун патал къамишрикай хипериз, малариз чкаяр туькIуьрна. Чубанар яшамиш хьун патал чиликай къазмаяр атIана. Сифте кьуьд акъудна. 1951-йисан гатфариз чун гьа атайвал мад Къурушдал хъфена. Ам­ма 1952-йисуз чун мад элкъвена, гила хизанарни галаз, Бабаюртдиз хтана. Гила хипер Астрахандин чилерилай ганвай чкадиз хъфена, маларни балкIанар Шавада амукьна. Гьа икI чун колхоздин хеб-мал хуьз, кьуд йисуз гьа къумлухда амукьна. Эгер кьилел атай вири вакъиайрикай ихтилат авуртIа, чун пакамалди инал аламукьда, — зарафатдалди куьтягьна вичин суьгьбет Юсуф бубади.

1954-йисуз гьа Шавадай и кьве дустунизни армиядин жергейриз эвер гана. Анай чухсагъулдин чарар гваз хтана, абур къенин юкъузни хуьзма.

1957-йисуз Усманов Юсуфни Теймуров Къияседин армиядин жергейрай ЦIийи Къурушдал хтана. Хуьр чир жедайвал амачир, еке са гуьрчег хуьр хьанвай. Сад хьтин кIва­лер эцигнавай гьукуматди. Майишатдин гьар са хиле кIвалахар къизгъин тир. Са шумуд ферма хьанвай. А йисара колхозда гьеле техника авачир, вири кIвалахар арабайралди ийизвай. Кьве дустуникай арабачияр хьана. Са йисалай Теймуров Къияседин Хасавюртда авай механизаторар гьазурдай са йисан курсариз рекье туна. Анаг куьтягьна, хуьре тракторист хьана, гатуз чуьлда, хъуь­тIуьзни фермадал зегьмет чIугуна. Усманов Юсуфа Арабов Семидан бригадада гектарник яз зегьмет чIугуна, планар кьвед-пуд сефеда артухни алаз ацIурдай.

Усманов Юсуф бубадини Теймуров Къияседин бубади хайи майишатда вири кIвалах­рикай “дадмишна”. Садрани абуру и кIвалах четинди я, чиркинди я лагьанач, чпел тапшурмишай гьар са кар гьакъисагъвилелди кьилиз акъудна. Са гафуналди, абуру уьмуьрдин уькIуь-цуру вири дадмишна, зарбачияр хьана. Абур кьведни “Зегьметдин ветеран”, “Гьа­къисагъ зегьметдай”, ЧIехи Гъалибвилин медалрин, “Акъажунра зарбачи” значокрин, цIуд­ралди грамотайрин, пулдин премийрин, ял ядай путевкайрин, маса шабагьрин сагьибар я. Саки 10 йис я абуруз  уьлкведин меркездай Гъалибвилин югъ тебрикзавай чарар хквез.

Юсуф ва Къияседин бубаяр хьтин хайи ма­йишатдихъ, хуьруьхъ рикI кузвай халисан ватанпересарни  зегьметчи зарбачияр хьайи­виляй Къурушрин хуьруьн тIвар гзаф чкайриз­ машгьур хьана. Аферин ихьтин рухвайриз!

Гьажи Къазиев