Алай вахт пара четинди, хаталуди, гьар садан хиве жавабдарвал гьатзавайди ва кIеве авай гьалдай, къуватар санал кIватIна, экъечI­на кIанзавайди я. Коронавирус тIвар акьалтнавай тIугъвалди вири дуьньяда къалабулух, гъулгъула тунва. Инсанар кичIеви­лин, умудсузвилин къармахра гьатнава.

Уьмуьрдин гьакъикъат ахьтинди хьанва хьи, къе чаз садрани ван тахьай лозунгрин, теклифрин, истемишунрин, меслятрин ван жезва: “КIвале ацукь”, “Жув ва жуван багърияр хуьх”, “Чун санал ала”, “COVID-19”, “КIвале акъваз”, “Самоизоляция”, “Уда­ленка”, “Жув, багърияр хуьн патал кIваляй экъечI­мир”… И истемишунрал, меслятрал вацран къене амал авун герек тирди малумарна.

Гьелбетда, датIана кIвалахдал, кIелиз, къайгъуйрин дидардиз, сиягьатриз физвай инсанар патал ихьтин къадагъаяр таниш тушир. Са югъ, кьве югъ, гьафтени кIвале акъу­диз жеда, амма са варз, кьве варз са­нихъ­ни тефиз кIвале — дустагъда хьун? Са рахунни алач, четин месэла я. Виридахъ ­ихь­тин гьалдиз къимет гудай сабурни, нер­ви­яр­ни жезвач. Наразивал, ажугъ арадал къвезва.­

Гьа идан гъавурдани акьаз жеда, вахтуналди ятIани, чун азадвиликай магьрумнава эхир. Гзафбуру эхзаватIани, бязибуру умуми­ истемишунар кваз кьазвач. КIвалерай экъечI­зава, мугьмандиз физва, гъвечIи межлисар тешкилзава, чпиз са куьнихъайни кичIевал авачирди къалурзава. Куьрелди лагьайтIа, герексуз, хаталу “игитвилер” ийизва.

Ихьтин муракаб, четин вахтунда инсанар рекьелай алуддайбур, кьилер акадардайбур пайда жезва. Иллаки социальный сетра. Коронавирусдин хума, инсанрик акатнавай хажа­лат, гъам абур чпин хийирдиз элкъуьриз алахъзава. Интернетдикай менфят къачузвай инсанрин кьилел къундармайрин ахьтин хар къурзавай хьи, абурухъ яб акалайла, бе­дендиз цак акъатзава, чIарар цаз-цаз ­жезва. Лугьуз жеда хьи, ида са кар тести­кьарзава, уьлкведин Президентди, Гьукуматди ту­хуз­вай­ сиясатдиз акси дестейри, оппозиционерри, “Вад лагьай колоннайрин” векилри COVID-19, халкьдин арада гъулгъула тунин, муь­тIуьгъ тахьунин яракь хьиз ишлемишзава.

Килиг, абурун къундармаяр, гьи бушлухриз акъатзаватIа. Лугьузва хьи, гриппдик, пневмониядик гьар йисуз агъзурралди инсанар начагъ жезвайди я, амма коронавирус инсаният алдатмишзавай, адакай тапарарзавай, ам кIеве тун патал акъуднавай амал я, тапан хума я. Гуя дуьньядин вилик-кьилик  квайбуруз алемдин цIийи къайда кардик кутаз кIанзава. 300 касдикай ибарат дуьньядиз регьбервал гудай гьукумат тешкилнава ва адан макьсадни дуьньядин агьалийрал чка-чкада гуьзчивал тухун ва ам чпиз хийир хкатдай кIвалахра ишлемишун я. Гьатта коронавирус — им махсус операция я, са яракьни ишлемиш тавуна сирлу мурадар кьилиз акъудзавай, дуьньядин экономика гъилик ийизвай, вири девлетрин иесивал ийиз кIан­завай тешкиллу фонд я.

Украинадин “радиодай” мадни ажайиб хабарар агакьарзава. “Малумарзава хьи, гуя коронавирус Россияди вичел гьахъсуз илитI­навай санкцийрикай азад авун, США ва РагъакIидай патан уьлквеяр кIеве тун патал, Китайдихъ галаз санал гаф-чIал сад авуна, акъуднавай зурба фенд я. Россияни Китай хумадин вилик пад кьаз виликамаз гьазур хьана, гьавиляй анра инсанарни гзаф рекьиз­вач. Амма США-дани РагъакIидай патан уьлквейра инсанар, тIветIер хьиз, рекьиз ва Россияди вич хъсан патахъай къалурун патал гила гьа уьлквейриз куьмекар гудай амаларни ийизва.

Ихьтин къецепатан “аяндаррихъ” галаз зил кьазвайбур уьлкведани тIимил  авач. Чеб духтурар, блогерар, политикар я лугьузвайбуру агьалийриз “кIвалера ацукьмир, куьн алдатмишзава, са хумани авайди туш, ам адетдин грипп я, гьукум мадни яргъалди гъиле кьаз кIанзавайбурун гафарихъ инанмиш жемир, куьн вири электронный есирвиле твада” лугьуз малумарзава.

Инсанри чпи-чпиз ватцапрай ракъурзавай хабарар мадни хъвер гъидайбур я. “Дуьньяда 8 миллиарддив агакьна инсанар ава, мукьвара абуруз недай суьрсет амукьдач, гьавиляй инсанрин са пай тергна кIанда. Идахъ галаз алакъалу яз майдандиз жуьреба-жуьре вирусар, гриппар акъудзава”.

Ибурни гьич, инсанар авай гьал чпин хийир­диз элкъуьрзавай лутуяр, гьарамза­даярни ава. Москвада, Санкт-Петербургда лутуйри шегьерэгьлийриз тIвар, фамилия кхьиз “куьн ихтиярсуз куьчедиз экъечIна, куьне ихтиярсуз автомашин гьална ва куьн флан кьадар пул жерме ийизва, пул флан чкадиз рекье тур” лугьуз малуматар ракъур­зава.

Маса гьарамзадайри, чеб “волонтерар” я лугьуз, пенсионерриз, кIвалера авай ветеранриз пулдихъ коронавирусдикай хуьдай, сагъардай дарманар, вакцинаяр я лугьуз, адетдин медикаментар маса гузва.

Пуд лагьайбур халис къачагъвилел машгъул жезва. КIвалер дезинфекция ийизвайбур я лагьана къвезва, ахпа кIвалера кьилди авай яшлу, кьуьзуь инсанар пайгардикай хкудна, пулар, багьа шейэр чуьнуьхзава.

Россиядин Сбербанкдин векилди къейд авурвал, карантиндин вахтунда интернетдин лутуйри пенсионерривай пулар къакъудунин кьадар цIуд сеферда артух хьана. Абуру чеб банкарин, социальный, налогрин къуллугърин, кIвалахдал таъминардай центрайрин, аэропортарин къуллугъчияр я, квез кьезилвилер, субсидияр гузва, ишлемишиз тахьай билетрин пулар вахкузва лугьуз, банкдин картайрин нумраяр, кодар къачузва ва картайра авай пулар хчIалзава. Полициядин къуллугъчийри вири жуьредин лутуйрихъ галаз женг чIугвазватIани, гьар са кас мукъаятлу хьун лазим я. Картайрин кодар, паролар садазни гана кIандач.

Интернетдай, телефонрай жуьреба-жуьре хабарар агакьзава, и кардин вилик пад садавайни кьаз жедач. Амма гьар са хабар жуван кьилелди кьатIунун, адаз дуьзгуьн къимет гун, гьакъикъатдайни тапаррай, къундармайрай кьил акъудуниз чун мажбур я.

Коронавирус авайди туш, ам фенд я лугьузвайбурухъ гьикI агъан? Италияда, Ис­панияда, США-да суткада вишералди ин­санар рекьизвайла. Дуьньяда и тIугъвалдик начагъбурун кьадар 2 миллиондилай виниз алатнавайла. Эгер  апрелдин сифте йикъара Россияда начагъбурун кьадар 100-200 кас тиртIа, исятда са шумуд агъзурдалай алатнава. Коронавирус  икьван гагьда инсанрик акатай виридалайни пис ва йигинвилелди садакай масадакай акатзавай хума ялда. Гьам вирусологри, гьам духтурри, гьам лабораторийрин  пешекарри, гьам и хумадик начагъ хьана сагъ хъхьанвайбуруни, Ита­лияда духтур яз кIвалахзавай урус дишегьлиди, рикI куз-куз россиявийрихъ элкъвена малумарна: “Гьуьрметлубур! Азизбур! Вахт гъиляй ахъаймир. Италияда арадал атанвай мусибатдин иесияр жемир. Инани сифтедай коронавирусдин хаталу­ви­лихъ агъунач, инсанри къадагъайрин ис­темишунрал амалнач. Нетижаяр гьихьтинбур жезватIа, квез аквазва. Гьавиляй куьне куьн хуьх. Вахтуналди ма­лумарнавай карантиндин къадагъайрал амал ая”.

Коронавирус я зарафат, я къундарма туширди гьакъикъи делилри успатзава. Гьа­виляй чна макъаладин сифте кьиле гъанвай лозунграл, меслятрал амал авуниз, чунни, жуван къвалав гвайбурни, маса инсанарни зулуматдин тIугъвалдикай хуьниз мажбур я.

Абад  Азадов