1971-йисалай эгечIна, къенин йикъа­рани­, тамам 54 йисуз культурадин кIва­лиз кIва­лахал физ-хквезвай, Цмур­­рин хуьряй­ тир бажарагълу культработник, гье­вес­кар ма­нидар Мусинат Нуралиева­дин зегьметдин книжкада кхьенва: «1971-йисан 5-майдиз Цмуррин хуьруьн культу­ра­дин кIвалин заведующийвиле кIва­лахал кьабулна».

— Мусинат Нуралиева чпиз Аллагьди, тIебиатди кье­тIен пай ганвай  инсанрин жергедик акатзава, — лугьузва райондин культурадин управленидин начальник Майрудин Бабаханова. — Вичиз гьахълудаказ «Цмур де­редин билбил» лугьузвай и гьевеслу дишегьлиди неинки районда, республикада тухузвай культурадин, фольклордин, шадвилин мярекатра активвилелди иштиракзава, гьакIни  вичин ширин сесиналди, халкьдин куьгьне адетрал чан хкуналди, тамашачияр гьейранарзава. Райондин культурадин имаратда кардик квай фольклордин «Куьре» ансамблдин кIвалахдани Мусинат Нура­лиевади иштиракиз яхцIур йисалай виниз я.

И йикъара зун вичиз гьахълудаказ алимринни генералрин хуьр лугьузвай Цмурдал фена. Мусинат Нуралиевади кIвалахзавай культурадин кIвал Шайдаеврин хизанди чпин такьатрин гьисабдай хуьруьн юкьвал эцигнавай спортдинни кIелунин центрадин дараматда гегьенш кIвале кардик ква.

Михьивал, экуьвал авай культурадин макандиз гьахьнамазди, цларал алай аквадай агитациядин такьатри, «Халкьдин сеняткарвилин пипIе» эцигнавай, вилик девирра инсанри яшайишда ишлемишиз хьайи къапарини алатри чпел фикир желбзава.

— Чи хуьруьхъ еке ва баркаллу тарих ава. Инай машгьур алимар, генералар, писателарни шаирар, инкъилабчияр, чIехи дережайрин регьберар акъатна, — лугьузва Мусинат Нуралиевади. — Абурукай малуматар, делилар чна къвезмай несилрал агакьарун лазим я. Стендрин асул метлебни гьам я.

Культурадин кIвалин цларал алай «Чи суварар ва гьар йикъан къайгъуяр», «Алибег Фатахов: бажарагълу шаир ва ватанперес», «Цмурвияр — СВО-дин иштиракчияр», «Чун терроризмдиз акси я», «Октябр­дин ну­рарик кваз, «Зияудин Эфендиеван — 80 йис», «Абдул  Фетягьан — 75 йис», «Ражаб Та­гьирбегован — 75 йис», «Чи хуьруьнвияр — машгьур ксар», «Социализмдин Зегьметдин­ Игит» (ам Гьажимурад Темирхановаз талукьарнава) ва маса стендар гьар са касдин фикир желбдайбур хьанва.

И маканда къайдадик кваз эцигнавай столрал «Дагестанская правда», «Лезги газет», «Куьредин хабарар» газетрин, «Самур», «Дагъустандин дишегьли», «Кард» ва маса журналрин подшивкаяр, ктабар ала. Абурукай иниз къвезвай хуьруьнвийри менфят къачузва.

Культурадин кIвалин са пипIе эцигнавай чхрадиз, гъилин регъвериз, нек юзурдай кварциз ва куьгьне маса алатриз за фикир, дикъет гузвайди акурла, М. Нуралиевади заз «сирни» ахъайна.

— И квез аквазвай чхра, гъилин регъвер, сар эвядай регъ, нек юзурдай квар, кьеб, цурунин къажгъан ва куьгьне девирдин маса  алатар за фольклордин, Яран ва маса суваррин мярекатра, милли адетар, гъвечIи сегьнеяр къалурдайла, Кьасумхуьрел, Ахцегьиз, Дербентдиз ва масанриз тухузвайди я, — лугьузва пешекарди. — Мадни, за милли суваррик тIач, гитI, давугъа, цуру нек, афарар ва милли маса хуьрекар гьазурзава, мярекатрин иштиракчийриз теклифзава.

Чаз мадни алава хъийиз кIанзава хьи, са шумуд йис идалай вилик чи райондиз Москвадай, милли адетрикай кинофильм гьазуриз, пешекарар атанай. Мусинат Нуралиевади къалурай «Лезгийри аял кьепIина тунин къайда» гъвечIи сегьне-адетни лентиниз къачунай ва ам центральный телевиденидин каналрай къалурнай.

Культурадин кIвале лишанлу йикъар ва суварар къейдзава, гуьруьшар, вечерар, ме­дениятдин маса мярекатарни кьиле тухузва.

Вич хъсан манидар, иллаки халкьдин куьгьне манияр тамамарзавай, сегьнеяр къа­лурзавай устад тир Мусинат Нуралиева­ди­ 12 касдикай ибарат гьевескаррин коллектив тешкилнава. Адани районда тухузвай мярекатра, конкурсра, фестивалра иштиракзава. Ихьтин гьевескаррикай яз, М. Ну­ралиевади чаз Фазина Ильясовадин, Фаи­за Ктабовадин, Фатима Ягъибеговадин, Гьажирамазан Эмирханован ва масабурун тIварар кьуна.

Гьа са вахтунда М. Нуралиева Культурадинни ял ягъунин «Цмур» центрадин (КДЦ-дин) директорни я. Адак Цмуррин, Качалхуьруьн ва Ичинрин клубарни библиотекаяр акатзава. Абурун кIвалахдални тежрибалу культработникди гуьзчивал тухузва, кIвалах хъсанарунин карда куьмекар гузва, меслятар къалурзава.

— Хуьре, кIвале гьар са касдин, иллаки дишегьлидин къайгъуяр гзаф я, — къейдзава Цмуррин хуьруьн администрациядин кьил Раида Алибеговади. — Мусинат бахдилай ви­ри и кIвалахар алакьзава, виринриз ам агакьзава. Чи хуьряй машгьур ксар гзаф акъат­на. Манидар, культработник, гьевескар артист, милли хуьрекрин устад яз, Мусинат Нуралиевади абурун арада лайихлу чка кьазва.

М. Нуралиевадин яргъал йисарин намуслу зегьмет Дагъустан Республикадин культурадин министерстводин, СтIал Сулей­ма­нанан райондин администрациядин­, куль­турадин управленидин, “Шарвили” эпосдин суварин тешкиллувилин комитетдин патай гзаф кьадар грамотаяр, дипломар гуналди къейднава. Ам са шумуд фес­тивалдин ва конкурсдин лауреат я.

Мусинат Нуралиевадиз хуьре, районда еке гьуьрмет ава. Эхь, бахт зегьметдалди къачуз жеда. РикI алай кIвалахдай бахтлувал аквазвай М. Нуралиевади вичиз халкьдин патай гьуьрмет, кIанивал яргъал йисарин гьакъисагъ зегьметдалди къазанмишнава.

Хазран  Кьасумов