Агьмед Саидан суьгьбетдин таъсирдик акатнава: адан рикIини йигиндиз кIвалахзава, цIвелерин кьилерал ифин акьалтнава, вилер гьяркьуь хьанва.

— Саид… Саид, за вун адетдин ашукь я лагьана фикирнавай. Ви рикIе ихьтин мурадар хьун, вун ихьтин кIвалахрикай эфендийрихъ, Гьажимет хандихъ галаз рахун… Ваз аферин, стха. Валлагь, вун зурба кас я, — Агьмеда тажубвилелди кьил галтадзава. — Хиве кьуна кIанда: лез­ги чилер, лезги ханлухар, лезги магьалар сад хъувун садрани зи бейнидиз атай фикир туш. Вун хьаначиртIа, белки, садрани я къвенни ийидачир. Вуна зи вилер ачухна, вуна зак лувар кутуна… Зун куьмек гуз гьазур я.

Дустунин гафари Саидакни дамах кутуна, ятIани ада лап рикIивай лагьана:

— Агьмед стха, за гьеле авунвай са аламат­ни авач. За ваз лу­­гьун: лезги ханлухар, магьа­лар ва тайифаяр сад хъувун чи халкь­­дин рикI алай пагьливан Шарвилидин мурад тир… Ада чаз гьахьтин веси тунва… Шарвилидин гафар, гьерекатар мад са шу­муд­­ алимди, арифди тикрар хьувуна… Гьа и мукьвал тир вахтара­ лез­гияр Гьажи Давудани сад хъувунай… Гьажи Давудалай лезгий­рин азад гьукумат тешкилиз алакьна… Чахъ, стха, чешнеяр ава.

— Гьажи Давуд вуж я?! — гаф атIана Агьмеда. — Заз и тIвар ван хьайиди я ман.

— Гьажи Давуд вуж я?! Ам, стха, Шарвили хьтин зурба кас тир, — Саида дамахдивди кьил галтадна. — Магьарам бу­бадин кIвале за Гьажи Давудакай са гзаф затIар: тарихчийрин ктабар, рикIел хкунар, гьатта Гьажи Давуда вичи кхьенвай кагъазарни кIелнай. ЧIехи бубади вичини заз адакай мукьвал-мукьвал суьгьбетардай… Гьажи Давуд Муьшкуьр магьалда авай Дедели хуьряй я. Бажарагъ авай лежбер гададикай чIехи кIелу­нар авунвай акьуллу, камаллу инсан, кесиб халкьдин терефдар, ахпа адан регьбер, шагь хьана. Гьажи Давуд кьиле акъвазнавай лезги кьушунри Ирандин ва Туьр­киядин чапхунчийрин аксина женг чIугуна… Душманрин къуватар гзаф, кесиб лежберрин къуватар тIимил тир. Чпин азадвал хуьн патал­ Гьажи Давуда вири лезги ханлухар, магьалар ва тайифаяр сад ийиз башламишна… Им дуьз рехъ тир. Ахпа Гьажи Давуда къунши ханлухрикай, пачагьлугъривайни куьмек къачуз, Лезгистандин азадвал хвена. Ихьтин­ женгер цIу­вад йисалай гзаф давам хьана. Са шумуд сеферда адан аскерри персеринни туьркверин кьушунриз еке ягъунар кьуна. Къарабагъ хьтин алпан вилаятар вичин пачагьлугъдик кухтуна. Гьажи Давудан аскерри туьркверин Сару-Мустафа пашадин кьушунар лезги чилерилай чукурна, — Агьмеда, вилери лупI тийиз, яб гузва. — Ахпа, стха, Гьажи Давуд, адан гьукумат икI гуж­лу хьун, чпелай аслу та­хьун я персериз, я туьрквериз бегенмиш хьанач, абуру фендигарвилелди лезги пачагьдиз хаинвал ийиз хьана… Гьа ихьтин фендигарвилелди душманри лезгийрин пачагь кьуна, жазаламишна. — Саидалай залан нефес алахьна. — Ада тешкилай гьукуматни чкIана…

Агьмедани гьайиф чIугуна:

— Ви суьгьбетди заз лап тIеам гана… Камаллу инсан халкьдиз­ панагь я, стха. Гьажи Давуд… зурба кас хьана.

Вичин ирид архайриз баркалла хьуй… Эхир хъсанди хьанач ман… — ГьакI хьайила, чи дидейри лугьуда: “Ви эхир хийир хьуй, чан бала”.

— Гьажи Давудакай чна манияр теснифна кIанзава, стха.

— Маниярни кIанзава, дуьз я. И кар чи гъиле ава, стха, ам ча­вай жеда. Чи халкьдиз къе Гьажи Давуд хьтин къагьриман рух­ваяр кIан­зава. Ахьтин инсан вич пайда жедалди чавай акъва­зиз, гуьз­лемишиз жедач, ам чна жагъурна кIан­да, Агьмед.

Гьаким Къурбан

(КьатI ама)