Бул бегьердин бине
И йикъара видео-алакъадин къайдада РФ-дин хуьруьн майишатдин министрдин сад лагьай земеститель Жамбулат Хатуова 2021-йисуз ЮФО-динни СКФО-дин субъектра гатфарин чуьлдин кIвалахар кьиле тухунин месэлайриз талукь совещание кьиле тухвана, хабар гузва РД-дин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министерстводин информациядин къуллугъди.
Дагъустан Республикадин патай видеоконференцияда РД-дин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министерстводин, Гостехнадзордин, “Дагестанский” агрохимкъуллугъдин, “Дагагроснаб” АО-дин, Россельхозцентрадин Дагъустандин филиалдин, Россельхозбанкдин региондин отделенидин пешекарри иштиракна. Дагъустан Республикадиз талукь делилар гваз совещанидал РД-дин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министрдин сад лагьай заместитель Шарип Шарипов рахана.
Ада малумарайвал, гатфарихъ Дагъустанда 225 агъзур гектардин майданра тумар цун фикирда кьунва, им алатай йисандалай 7,6 процентдин гзаф я. Цадай майданар артухарун вири культурайриз талукь я. ИкI, гатфарин магьсулар ва харар 71,6 агъзур гектар никIера цада. Алаф патал гьасилзавай сад ва са шумуд йисан культурайриз — 74,4 агъзур гектар, бахчадинбуруз — 8,5 агъзур гектар, технический культурайриз — 7,2 агъзур гектар, ачух чилел цадай майвайриз — 43,1 агъзур гектар ва картуфриз 20,5 агъзур гектар фикирда кьунва.
12-мартдин делилралди, Дагъустанда гатфарихъ цун лазим тир чилерин 55 процентдив агакьна майданра цанар цанва. Инал къейд ийин хьи, цана кIанзавай чилерин чIехи пай гатфарал гьалтнава. Вучиз лагьайтIа, алатай зул кьурагьди хьана ва, идахъ галаз алакъалу яз, кьуьгъверар къарагъарун саки мумкин кар тушир. Алай вахтунда цанар цунин кIвалахар давам жезва.
Идалай гуьгъуьниз Ш.Шарипов тумарикай рахана. Адан гафаралди, алай вахтунда республика лазим тир кьадардикай анжах 75 процент тумаралди таъмин я. Гьа са вахтунда, малум хьайивал, и месэла четинди туш — хсуси тумар авачир лежберривай абур гьам республикадин къенепатан майишатривай (артух амукьзавайбур), гьамни къунши республикайрай — Ставрополдин ва Краснодардин крайрай, Ростовдин областдай маса къачуз жеда.
Алай вахтунда хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилзавайбур зулун магьсулар цанвай чилер миянарунал машгъул я — ихьтинбуру республикада 94,5 агъзур гектар кьунва. Къейд ийин, зулун магьсулар цунин кIвалах яргъал вахтунда марфар къун тавун себеб яз арадал атанвай акьалтIай четин гьалара кьиле тухванай. И кар себеб яз, зулун магьсулар цадай вахт яргъалди давам хьанай. Гьаниз килигна, гатфарихъ фад миянарунин кIвалахар кьиле тухун иллаки важиблу я — ида техилдин культурайриз дувулар мягькемардай ва гуьзлемишнавай бегьерлувилив агакьардай мумкинвал гуда, малумарна Шарип Шарипова. Мартдин юкьварив агакьдалди, 20 агъзур гектар никIер миянарнава. Им лагьайтIа, умуми кьадардин 22 процентдиз барабар майдан я.
Набататчивилин хилез государстводин патай куьмек гунин къайдайрик цазвай чилерик миянардай шейэр кутунин карда куьмек гунин рекьерни къалурнава. Республикадин аграрийри талукь тир истемишунрал амал авуниз фикир гузва. ИкI, 15-мартдин делилралди, Дагъустанда цанвай чилерик 2700 тонн минеральный миянардай шейэр кутунва. Им алатай йисандалай 1000 тонндин гзаф кьадар я.
Министрдин заместителди совещанидал хуьруьн майишатдин машинрин ва тракторрин парк авай гьалдикайни хабар гана. Малум хьайивал, къенин юкъуз тракторар ва тум вегьедай машинар гьазур хьунин дережа тахминан 80 процентдиз барабар я. Зулунни хъуьтIуьн вахтунда, санлай къачурла, республикада хуьруьн майишатдин техникадикай 2500 машин ремонтнава, гьа жергедай яз — 300 трактор. Ремонтдин, гьакIни запчастар маса къачунин рекьиз тахминан 100 миллион манат харжнава. Совещанидал къейд авурвал, алай вахтунда гатфарин чуьлдин кIвалахар кьиле тухун патал хуьруьн майишатдин цIийи техника активнидаказ маса къачузва. Къенин йикъалди, санлай къачурла 50 миллион манатдин къимет авай, 50 машин (техника), гьа жергедай яз 10 трактор, гьакIни миянардай шейэр чукIурдай, алафар гьазурдай машинар маса къачунва.
И мукьвара РД-дин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министерствода МТС-рин руководителрихъ галаз гатфарин кIвалахриз гьазур хьуниз талукьарнавай совещание кьиле тухванай. Анал малум хьайивал, гатфарин чуьлдин кIвалахра МТС-рин мумкинвилер гегьеншдаказ ишлемишда. Абурухъ лагьайтIа, тахминан 300 машин (хуьруьн майишатдин жуьреба-жуьре техника), гьа жергедай яз 75 трактор ава.
Эхирдай Шарип Шарипова къейд авурвал, гатфар агропромышленный комплекс патал иллаки жавабдар вахт я. Гатфарин чуьлдин кIвалахар вахтунда ва ерилудаказ тухунилай зулун бегьердин кьисмет аслу жеда.
Эгер гатфарихъ цадай тумарин план фикирда кьунвайвал кьилиз акъудиз алакьайтIа, зулуз цадай магьсулрин мезрени, алатай йисара кутунвай гзаф йисарин набататарни кваз, республикадин цанвай чилерин санлай къачур майданар 380 агъзур гектардиз барабар жеда.
Идалайни гъейри, эгер вири кIвалахар планда къалурнавайвал кьиле фейитIа, 2021-йисуз Дагъустанда 900 гектар майданра цIийи багълар, гьа жергедай яз 540 гектарда фад ва фарашдиз экъечIдай жуьредин багълар кутун фикирда кьунва. Пландик гьакIни 600 гектарда цIийи уьзуьмлухар кутун ква.
Жасмина Саидова
