Халкьди гьуьрметзавай хва

Советрин девирда Дагъустан яша­йишдин жуьреба-жуьре хилерай вилик тухун патал халкьдихъ галаз санал кар алакьдай, халис тешкилатчияр тир регьберрини гьакъисагъвилелди зегьмет чIугуна. Абурун арада, колхозрин председателрилай гатIун­на, карханайрин директорар, хуьрерин, районрин кьилер, депутатар, алимар, духтурар ва хейлин масабур авай. Гзафбуру Советрин гьукум къуватдай аватайдалай кьулухъ атай четин йисарани хайи республика патал намуслувилелди зегьмет чIугуна. И йикъара 85 йис тамам хьанвай Дагъларин уьлкведин сиясатдин, жемиятдин гьуьрметлу агъсакъал, “Лезги газетдин” вафалу амадаг  ­Гьасен  Агьмедханович Балатов  гьабурукай сад я.

1937-йисан гатуз кьакьан Къурушрин хуьре дидедиз хьайи Гьасен Балатова юкьван мектеб Хасавюрт райондин ЦIийи Къурушрин хуьре акьал­тIарна. ГъвечIи чIавалай зегьметдин къадир аваз чIехи хьайи жегьилди жуьреба-жуьре йисара колхозда тракторрихъ прицепар галкIур­дайди, хуьруьн администрациядин советда счетовод, культурадин кIвалин директор, хуьруьн мектебда муаллим, Хасав­юрт райондин администрациядин культурадин отделдин заведующий яз кIвалахна. Камаллу агъсакъалдин зегьметдин рехъ акьван девлетлу я хьи, газетдиз акъудзавай макъаладин сергьятра адакай гегьеншдиз рахаз жедач. Чна кIелзавайбур Гьасен Агьмедхановичан кIвалахдин бегьерлу йисарихъ, и рекье къазанмишай агалкьунрихъ, кьилиз акъудиз хьайи са жерге крарихъ, гьялиз алакьай месэлайрихъ галаз танишарда.

Гьасен Балатова Москвада культурадин госуниверситет, Ставрополдин государстводин педуниверситет ва КПСС-дин  ЦК-дин патав гвай высший партшкола акьалтIарна. 1969-1971-йисара Хасавюртда райисполкомдин секретарь яз кIвалахдайла, къурушви хци вич кар алакьдай, жавабдар, гьахъвал гвай къуллугъчи тир­­ди къалурна. Гьа и ерийри ам гуьгъуьнлай чIехи гьуьндуьрризни хкажна. Гаф кватай чкадал лагьана кIанда, Гьасен Агьмедханович гьакъикъатдани гайи гаф хуьдай, намус вине кьадай­ инсан, камаллу меслятчи, насигьатчи я. Заз ада иштиракай лезги халкьдин жемиятдин са шумуд мярекатда хьун кьисмет хьана. Анра якъин хьайи­вал, уьмуьрдин уькIуь-цуру акунвай агъсакъалдин гафунихъ кесер, къуват ава, адаз яб гузва, гьуьрметзава. Заз чиз, ихьтин дережа къазанмишун гьар са кас патал чIехи бахт я.

Хъсан чирвилер, тежриба авай пешекар 1972-йисуз ДАССР-дин Минис­тррин Советдин аппаратдиз рекье туна. Ина ада, отделдин къуллугъчидин везифайрилай гатIунна, Министр­рин Советдин Председателдин куьмекчидин, отделдин начальникдин, советдин крар идара ийизвайдан заместителдин кIвалахдин везифаяр гьакъисагъвилелди кьилиз акъудна.

1988-йисуз, халкьдин депутатрин советри жемиятдин уьмуьрда кьазвай чка генани гегьеншарунин макьсаддалди Гьасен Балатов ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин аппаратда тешкиллувилинни инструкторвилин отделдин заведующийвиле  тайинарна. Кьве йис арадай фейила, ам советрин ва чкадин самоуправленидин кIвалахдиз талукь Гьамишалугъ комиссиядин председателвиле, ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин членвиле хкяна. Гуьгъуьнин йисара чи ватанэгьлидал мадни чIехи къуллу­гъар ихтибарна: ДАССР-дин Верховный Советдин Председателдин ва РД-дин Халкьдин Собранидин Председателдин заместителдин.

Къейдна кIанда, государстводин гьукумдин къурулушда чIехи къуллугъар бегьемардайла, Гьасен Балатова республика яшайишдинни экономикадин жигьетдай вилик финик ла­йихлу пай кутуна. И гафар тестикьарун патал са шумуд мисал гъин.

Тарихдай малум тирвал, Советрин девирда Докъузпара райондин мулкар ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин къарардалди Ахцегь ва Мегьарамдхуьруьн районрив вахканай. Нетижада Дагъустандин картадал лезгийрин районар садан тIимил хьанай. Докъузпара район арадал хкун патал Гьасен Балатова ДАССР-дин Верховный Советда кIвалахзавай йисара гзаф зегьметар чIугуна. Жуьреба-жуьре чарар-цIарар, фин-хтунар, зенгер-телер… И алахъунрин нетижада 1993-йисуз Докъузпара район арадал хкана.

ЦIийиз арадал хканвай район яша­йишдин, экономикадин, медениятдин ва маса рекьерай вилик тухун патал Гьасен Балатова вичин вири къуватар желбна. Кьилди къачуртIа, Усугъ­чай­ди­лай Вини Къурушдал хъфизвай рехъ акьалтIай пис гьалда авай. И мес­эла гьялуникни чи макъаладин игитди кьетIен пай кутуна. КIвалахдин рекьяй вичихъ авай чирхчирар, вири мумкинвилер кардик кутуна, республикадин кьилевайбурун вилик Европадин виридалайни кьакьанда авай хуьруьз хъфизвай рехъ цIийикIа туь­кIуьр хъувунин месэла эцигна. Нетижада, маса къуллугъчийрин куьмекни галаз, и карни кьилиз акъудна.

Вини Къурушдал хъвадай цин патахъай кьитвал авай. Чкадин агьалийри и месэла гьялунин карда чпин хуьруьнви Гьасен Балатовавай куьмек тIалабна. Шалбуз дагъдин ценерив гвай са чешмедай Къурушрин хуьруьз ,4 километрдин мензилдиз цин турбаяр тухвана кIанзавай. Хуьруьнвийрин тIа­лабун кьилиз акъудун патал Гьасен Балатов а вахтунда республикадиз регьбервал гузвай Мегьамедали Мегьамедован патав фена. Са шумуд сеферда кьиле фейи рахунрилай кьулухъ эхирни къурушвийрив дагъдин чешмедин яд агакьна. Гьа цикай хуьруьн жемятди исятдани менфят къачузва.

Гьасен Агьмедхановичан уьмуьрдай ихьтин мисалар мадни гъиз жеда, амма, чи фикирдалди, ада хайи халкьдин патахъай чIугур къайгъударвал винидихъ гъанвай делилрайни ачухдиз аквазва.

Гуьгъуьнин йисара чIехи тежриба ва алакьунар авай чи ватанэгьли Да­гъустандин чкадин гьукумдин Союздин директорвиле тайинарна, 2006-2012-йисара ада “Дагъустан Республикадин муниципалитетрин тешкилатрин Совет” ассоциациядин крар идара ийидай секретарь яз кIвалахна. Лагьана кIанда, Гьасен Балатован регьбервилик кваз республикада чкадин самоуправленидин кесер артухарун патал чIехи кIвалах кьиле тухванай. Ам кьилевай Советдиз федеральный дережада аваз хъсан къимет гана ва ада Да­гъустандин жемиятда лайихлу чка кьуна.

Яргъал йисара государстводин гьукумдин къурулушда чIугур гьакъи­сагъ зегьмет фикир тагана амукьнач. Гьасен Балатов лайихлу хьанвай шабагьрин арада “Баркаллу зегьметдай” (кьве сеферда), “Зегьметдин ветеран”, “Бандитрин тешкилатар терг авунин 20 йис”, “Чкадин самоуправление вилик финик лайихлу пай кутунай”, “Ма­хачкъаладин вилик лайихлувилерай” медалар, “Дуствилин”, “Дагъустан Республикадин вилик лайихлувилерай” орденар, ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин, РФ-дин Федеральный Собранидин Госдумадин гьуьрметдин грамотаяр, РД-дин Гос­советдин Председателдин патай тIварцIин сят ава. Ам “ДАССР-дин культурадин лайихлу работник”, “РД-дин государстводин къуллугъдин ­ла­йихлу работник” тIварарин сагьибни я. Ибурал жуьреба-жуьре минис­терст­войринни ведомствойрин патай ганвай гьуьрметдин грамотаярни алава хъжезва.

Гьасен Балатова жуьреба-жуьре йисара Хасавюрт райондин К.Марксан тIварунихъ галай колхоздин комсомолдин тешкилатдин, Министррин Советдин партиядин сифтегьан теш­килатрин ва ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин секретардин везифаяр тамамарна. Ам ВЛКСМ-дин райкомдин бюродин, РФ-дин Президентдин ЮФО-да авай Векилдин патав кардик квай чкадин самоуправ­ленидин месэлайриз талукь Советдин, РД-дин Общественный палатадин член, Къурушрин хуьруьн, Хасав­юрт райондин депутатрин собранидин, РД-дин Халкьдин Собранидин депутатвиле хкяна. 2018-йисалай ма­къа­ладин кьилин игит РД-дин Кьилин патав кардик квай агъсакъалрин Советдин член я.

Аллагьдин патай яратмишдай пай ганвай Гьасен Балатован къелемдикай республикадин яшайишдин жуьреба-жуьре хилериз талукь цIудралди макъалаяр хкатнава. Абурукай гзафбур Москвада акъатзавай “Муниципальная власть”, “Управа”, “Муниципалитет” журналра, республикадин газетра чапнава. Ам “Путь к себе” ктабдин автор, чкадин самоуправленидин месэлайрай кхьенвай ругуд кIватIал­дин соавтор я.

Алай вахтунда Гьасен Агьмедхановича, пенсиядиз экъечIна, ял язава­. Адахъ туькIвей, чешнелу, дамахиз­ же­дай хизан ава. Гьар мумкинвал хьайи­ла, агъсакъал вичин бубайрин ватандиз — Вини Къурушдал хъфизва, хайи накьвар рикIелай алудзавач. 2006-йисуз гьаждал фена хтанвай кас яз, капI-тIеат ийизва, Аллагьдин рекьизни къуллугъзава.

Чна милли чIалал акъатзавай газетдин амадагрикай сад тир Гьасен Агьмедхановичаз 85 йисан юбилей рикIин сидкьидай мубаракзава. Адахъ чандин сагъвал, яргъи уьмуьр хьун чи мурад я.

Мегьамед Ибрагьимов