Кьурагьрин дере неинки тIебиатдин гуьзелвилелди, гьакIни анай акъатнавай, чпин тIварар республикада, гьакI адалай къецени дамахдивди кьазвай рухвайралди машгьур я: революционер Мегьамед Гьуьсейнов (Михаил Лезгинцев), адан хва геолог ва писатель Георгий Лезгинцев, Советрин Союздин Игит Араз Алиев, бажарагълу музыкант-чIагъанчи Исамудин Агьмедов, писатель ва журналист Нариман Ибрагьимов, шаирар Гелхен Мухтар ва Шамсудин Исаев, композиторар тир Зейнал Гьажиевни Къагьриман Ибрагьимов… Ихьтин зар алай тIварар акъатнавай макандиз бахшнавай шиирарни манияр тIимил авач. Ахьтинбурукай сад Кьурагь дередин гимндиз элкъвенвай ва фадлай халкьдин арада сейли хьанвай «Кьурагь дагълар» мани я.
Тахминан алатай асирдин 70-йисара арадал атай и шиир, са акьван гзаф вахт алат тавунмаз, манидиз элкъвена. Ам гзаф мехъеррални межлисрал, гьакIни сегьнейрилай тамамариз башламишна. Гьайиф хьи, сегьнедилай тамамардай чIавуз я чIаларин, я гьавадин авторрин тIварар гьамиша кьазвач. Ам халкьдин мани я лугьудайбур пайда хьанва. Милли медениятдихъ рикI кузвай инсан яз, заз ихьтин гьахъсузвал давам хьун дуьз акунач ва за и кардин патахъай ахтармишун башламишун кьетIна. И мураддалди зун писатель ва журналист, «Лезги газетдин» политикадин отделдин редактор Нариман Ибрагьимовахъ галаз алакъадиз экъечIна. Месэладин патахъай ихтилат куьтягь хьайидалай кьулухъ Нариман Меликовича зал вичин (ам 2009-йисуз Махачкъалада чапдай акъатна) «Кьурагь райондин 80 йис» ктабда чапнавай «Кьурагь дагълар» манидин чIаларни нотаяр рекье туна. А кхьинрай малум хьайивал, винидихъ тIвар кьунвай манидин чIалар шаир ва журналист Шамсудин Исаеван, гьава ТIайиб Мегьамедован къелемдикай хкатнава. Жув гъалатI тежедайвал, зун а манидихъ, 1970-йисуз Айбике Гъаниевади гьазурна, чапдиз акъудай «Лезги халкьдин манияр» ва бажарагълу композиторар Ширвани Чалаевани Мегьамед Гьуьсейнова кIватIна, 2006-йисуз чапдай акъудай «Лезги халкьдин 100 мани» ктабра къекъвена. Эгер «Кьурагь дагълар» халкьдин мани тиртIа, за винидихъ тIварар кьунвай ктабрикай сада кьванни ам гьат тавуна амукьдачир. Винидихъ гъанвай делилрилай гъейри, манидин авторар Шамсудин Исаевни ТIайиб Мегьамедов тирди Къагьриман Ибрагьимов, Маина Абдулмуталибова, Насир Шагьмурадов, Мурад Саид, Мавлудин Хаиров хьтин композиторри ва гзаф маса пешейрин векилрини тестикьарзава. ГьакI ятIани, чи манидарри ам сегьнедал халкьдин мани хьиз тамамарун давам жезва. Чпи музыка кхьинин рекье бегьерлудаказ кIвалахзавай ксари тестикьарзавай ва гьакIни и рекье са кьадар тежриба авай писателди вичин ктабда чапнавай делилрихъ галаз алакъалу яз къенин йикъалай, «Кьурагь дагълар» мани сегьнедилай тамамардайла, чIаларинни гьавадин авторрин тIварар къалурнайтIа, лап хъсан кар жедай. Идани гьар са композитордин «квахьнавай» эсерар жагъур хъувуниз екез куьмек гудай. Авторрин тIварар раиж тийизвайвиляй Сейфуллагь Керимов, Омар Аюбов, Падишагь Киберов, Гьасанагъа Мурсалов, Халил Халилов хьтин бажарагълу композиторри кхьенвай маниярни авазар маса авторрин, гьакI халкьдин «кIвачихъ» язавай вахтар гзаф жезва.
Гьуьрметлу манидарар! Сегьнедилай гьи мани тамамариз хьайитIани, халкьдинди хьуй, я тахьайтIа, и ва я маса автординди, чIаларинни гьавадин авторрин тIварар раиж авун рикIелай ракъурмир.
Эдуард Ашурагъаев
