Ватандин ЧIехи дяведи, уьлкведин вири халкьарин тарихда хьиз, Чеперин жемятдин уьмуьрдани сагъ техжедай хирер, гелер туна. Тамам тушир гьисабралди, Чепяй фронтдиз кьве вишдалай гзаф итимар рекье гьатна. Дагъустандин ва Азербайжандин военкоматрай фейибурун тIварар республикада чапдай акъуднавай ктабра гьатнава. Лугьуз кIанзавай кьетIи гаф ам я хьи, чна дяведа чанар гайи ва хирер алаз хуьруьз хтай игитар гележегдин несилри рикIел хуьн патал баркаллувилин крар авун чарасуз я. Гьа са вахтунда гьа -кьегьалрихъ галаз санал дяведин ва гуьгъуьнин йисарани кьегьалвилин рехъ кьур, зегьмет чIугур диде-бубаяр, жаванар, жегьилар рикIел хвена кIанда. Къенин юкъуз лагьайтIа, дяведа иштиракайбурукай чан аламай сад-кьвед я амайди.
Ирид кас, кьуд хвани пуд хтул (Гьажикъули, Межмедин, Мегьамед, Жалил, Лукьман, Сефибег, Гьажимет) дяведиз фена, анжах пуд кас кIвализ саламатдиз ахкъатай Азизхан бубадин тухумдиз гьикI икрамдач чна! Къенин зи суьгьбет Азизхан бубадин хтул Азизханов Мегьамед Гьажи-Къулиевичакай я. Дяве башламиш хьайила, Мегьамедан гьеле 16 йисни хьанвачир. Дяведин сифте йикъарилай жегьил-жаванарни гьазур тир фронтдиз физ, душман терг ийиз. Абурун арада Мегьамедни авай. Яшар гъвечIизмайвиляй ам дяведиз тухузвачир. ЯтIани Мегьамед вичин фикирдилай алатнач. Ада рикIел хканай: “Вун гьиниз физва, бала? Вун гьеле аял я”, лугьуз, диде шехьнай. За жаваб ганай: Душман тергда, Берлиндиз кьван фида!”.
Сифте ам Бакудин ПВО-дин частуниз ракъурна. Ина абуруз душмандин самолетриз аксина женг чIугваз чирна. Вичин дяведин рехъ ада икI рикIел хканай: “1945-йисан 12-январдиз чун Горховецкий лагердиз ракъурна (Горькийдин область). Ина вердишвилер къачурла, химротадиз акъатна. Кьве вацралай чун, са десте аскерар, Белоруссиядин фронтдин минометный полкуниз рекье туна. Женгер чIугваз-чIугваз, Варшавадин патарив акъатна. Душман кьулухъди катзавай.
2-майдиз Бранденбургдин варариз мукьва хьана — Берлиндиз. Хер алай, цIай кьунвай немсерин аскерар, гъилер хкажиз, кузвай рейхстагдай катдай. Рейхстагдал гъалибвилин пайдах хкажайла, зи рикIел дидедиз “Зун Берлиндиз кьван фида!” лагьай гафар хтана ва за и кар кьилизни акъудна. Хурудал алай шабагьрикай виридалайни зи багьади “Берлин къачунай” медаль хьана. 9-Майдилай кьулухъ чи полк Бисмарк шегьердиз ракъурна. Армиядай ахъай хъувунин приказ хьайидалай кьулухъ сифтени-сифте Ватандиз рахкурзавайбур хер алайбур, яшлубур ва фадлай дяведа авайбур тир. Гьавиляй за 1949-йисалди немсерин шегьерда къуллугъна”.
Дяведилай гуьгъуьниз Мегьамеда хайи хуьре кIвалахна. Адаз жемятди хуьруьн архитектор лугьудай. Адан иштираквал аваз хуьре кьве булах кардик кутуна. Вини булах саки хуьруьн юкьвал алай. Жемятди пара яд гьанай ишле-мишзавай. Яд тIимил хьуниз килигна, Азизханов кьиле аваз , ЧIехи таргъамай 10 километрдин мензилдиз турбаяр вегьена, яд гъана. Къенин юкъузни жемятди гьадакай дад аквазва. Жемят патал ада авур крар гзаф хьана. Кар алакьдай инсан хьуниз килигна ам гьамиша колхоздин правленидин член тир. Уьмуьрдин эхиримжи йисара ветеран Дербент райондин Хазар поселокда вичин веледрихъ галаз яшамиш хьана.
Кьегьал аскер Ватандин дяведин II дережадин ордендин, “Берлин къачунай”, “Германиядал гъалиб хьунай”, “Кавказ хуьнай” медалрин сагьиб тир.
Алирза Азизханов
