Гзаф дагъвияр хьиз, Салманов Салманни Бакудин нафтIадин мяденриз акъатнай. Анра суткада 12-14 сятда кIвалахун регьят кар тушир. Вучдай, маса чара авачир, еке хизан хвена кIанзавай. Вахтни секинди тушир. Фялеяр Урусатда ва Бакуда кьиле физвай вакъиайрин таъсирдик акатнавай. Большевикри абур кар алай месэлайрин гъавурда твазвай. Салманни абурун жергейрик экечIна. Ада шегьердани, хуьруьз хтайлани “Фарук” тешкилатдин кьиле авайбурун тапшуругъдалди зегьметчияр гъавурдик кутунин кIвалахда активвилелди иштиракзавай, дагъвияр саналди тир майишатар хийирлу тирдан гъавурда твазвай. Гьайиф хьи, инкъилабдин идеяйри руьгь кутунвай, гьахълувал, азадвал патал женгиник экечIай ахнигвидин уьмуьр яргъал фенач.
Уьмуьрдин юлдаш Ханбиче гъвечIи кьуд аял галаз амукьна. Ам вичин бубадин кIвализ Хуьрелдал хъфена. Ада вичел ацалтай гьар са кIвалах тамамарна, хизандиз ризкьи къазанмишна. И четин вахтунда чIехи хва ТIежибакай Ханбичедиз куьмекчи, даях хьана. Колхозда кIвалахни ийиз, ада кIвалин майишатни идара ийизвай. ВикIегь, кар алакьдай жегьил гададал колхоздин правлениди хиперин суьруь ихтибарна. Зегьметар гзаф ацалтнатIани, Ханбичеди аялар, дарвал тагана, чIехи авуна. Гуьгъуьнлай абур Бут-Къазмайрал куьч хьана.
1940-йисуз ТIежибалай кьве йисан гъвечIи стха Батманаз Кьасумхуьруьн РВК-дай Яру Армиядин жергейриз эвер гана. Вучиз лагьайтIа, ТIежиб колхозда кар алай, герек пешекаррикай сад тир. Ам колхоздин правлениди ахъайначир.
Ватандин ЧIехи дяве башламишайла, Салманов Батмана къуллугъзавай частарни женгерик экечIна. Адаз Кавказ, Сталинград хуьдай ва ахпа гьужумдиз фидай женгера иштиракун кьисмет хьана. Хирерни хьайи аскер Германиядин чилел акъатна. 1944-йисан декабрдиз залан хирер хьуникди Батман Салманов армиядин жергейрай аххъайна. 1-группадин инвалиддин гимнастеркадал Ватандин дяведин 1-дережадин орденди, «Кавказ оборона авунай», «Германиядин винел гъалиб хьунай» медалри нур гузвай.
Сифтедай ада «Комсомол» колхозда, гуьгъуьнлайни «Комсомольский» совхозда гьакъисагъвилелди зегьмет чIугуна.
Уьлкве кIеве гьатнавайдакай, душман Грозныйдив, Махачкъаладив агакьзавайдакай хабар хьайила, вишералди дагъвияр гуьгьуьллувилелди фронтдиз фенай. Абурун арада Батманан чIехи стха ТIежибни авай. 1942-йисан январдиз, дяведин женгер яцIа авай вахтунда, аскердин партал алукIай Салманова 290-стрелковый дивизиядин частарик кваз хейлин женгера иштиракна. Яру Армия гъалиб жедалди кьве варз амаз, залан хирер хьуникди госпиталдиз аватна. Ахпа хуьруьз хтана. Гъалибвилин югъ стха Батманахъ ва хуьрунвийрихъ галаз санал хуьре къаршиламишна. Ам Ватандин дяведин II дережадин ордендин, “Женгера лайихлувилерай”, “Кавказ оборона авунай” ва маса шабагьрин сагьиб тир.
ЧIехи Гъалибвилик чпин пай кутур стхаяр ТIежиб ва Батман Бут-Къазмайрал рагьметдиз фена ва анин сурара кучукнава. Абурун рухвайри, хтулри, птулри и хуьре уьмуьр кечирмишзава.
Тамила Салманова
