Чпи милли медениятда мягькем чка кьазвай ва халкьдин арада фадлай сейли хьанвай манийрин патахъай делилар гъун паталди зун мукьвал-мукьвал къелем гъиле кьуниз мажбур жезва. ИкI, за къенин юкъуз авторвилин ихтиярар чIурнавай кьуд мани дуьздал ахкъуд хъувунва. Кьилди къачуртIа, винидихъ лагьанвай кар себеб яз, «Лезги газетдин» чинриз «Гьахъвал хъсан я» («Фатима» — чIалар Алирза Саидо­ван, гьава Омар Аюбован)­, «Куьчейра тван тийин» («Вун заз акур куьчеярни…» — чIалар — Ханбиче Хаметовадин, гьава — Халил Халилован), «Гьар са мани вичин иесидал» («Кьурагь дагълар» — чIалар — Шамсудин Исаеван, гьава — ТIайиб Мегьамедован), «Нинбур ятIа раиж ийин» (Мани лагь, эй ашукь» — чIалар Кьуьчхуьр Саидан, — гьава Мурад Саидован) макъалаяр чапдай акъатна. Гьахъсузвилин вилик пад жувавай жедайвал кьунин карда зи макъалаяр милли газетдин чинра чап авуналди екез куьмек гузвай «Лезги газетдин» редакциядин коллективдиз заз рикIин сидкьидай чухсагъул лугьуз кIанзава.

Гьайиф къвезвай кар ам я хьи, ав­тор­вилин ихтиярар чIурна масабурун кIва­чихъ язавай манияр къенин юкъуз тIимил авач ва абур йикъалай-къуз гзаф жезва. Жуван ­нубатдин макъалада заз Шихнесир Къафланован чIалариз Къагьриман Ибрагьимова кхьенвай, амма, чи патара «адет хьанвайвал» Падишагь Киберован тIварцIихъ янавай «Дидедиз» манидикай рахаз кIан­зава.

Йикъарикай са юкъуз зал чи бажа­рагълу композитор, вич зи муаллимрикай сад тир Къагьриман Меликович Ибрагьимов дуьшуьш хьана. Жузун-качузун авурдалай­ гуьгъуьниз чи арада манийрин авторвилин ихтиярар чIуруникай ихтилат фена. Гьуьр­метлу муаллимди заз вич и кардилай нарази тирди ва гьар са мани вичин иесидал агакьарунин кIвалахда гьамиша вичивай жедай куьмек гуз гьазур тирди лагьана.

— Куьне кхьенвай манийрин сиягьда масадан кIвачихъ янавайбур авани? — жузуна за Къагьриман муаллимдивай.

— Дуьз лагьайтIа, захъни гьахьтин са мани авазва, — жаваб гана ада.

За Къагьриман Меликовичаз и месэладикайни кхьин хиве кьуна. А мани арадиз атунин тарих, гьакIни ам Падишагь Киберован кIвачихъ гьикI акъатнатIа, суьгьбет авун тIалабна.

— Алатай асирдин 80-йисара, малум тирвал, за сифте «Ая кам» кIватIал тешкилна, — суьгьбетна Къагьриман муаллимди. — Адалай гуьгъуьниз са йис арадай фейила, за «КИМ» тIвар алай кьвед лагьай кIватIални арадиз гъана. А вахтара хуьрериз мехъер­рал тухудай ихьтин кIватIалар кьит хьуниз килигна чаз мукьвал-мукьвал мехъе­рар ягъун паталди теклифзавай. ГьикI ятIани, са сеферда чун Докъузпара райондин Миграгърин хуьруьз акъатна. Гьа чIавуз заз бажарагълу шаир Шихнесир Къафланован кIвализ мугьман хьун кьисмет хьана. Им 1983-йис тир. Захъ композиторвилин алакьунар авайди чир хьайила, Шихнесир муаллимди зав вичи теснифнавай «Гьалимат» шиирдин текст алай чар вугана. КIвализ хтана, шиирдихъ галаз таниш хьайи­ла, заз, шиирдин бязи цIарар дегишарна, «Гьалиматан» чкадал «Дидедиз» тIвар эцигна, и шиирдиз аваз кхьиз кIан хьана ва и кардин патахъай Шихнесир муаллимдиз чар кхьена. Са акьван вахт арадай тефенмаз, зал шаирдин жаваб авай чар ахгакьна. Ана икI кхьенвай: «Играми Къагьриман! Ви рикIиз кIанивал дегишиз зун гьазур я. Гьи чка гьикI кIандатIа, тадиз кхьихь, тадиз жавабни ахгакьда вав. Чими саламралди Шихнесир». (И гафар, композитордин ихтиярдалди, гьа чарче кхьенвайвал гафба-гаф тикрар хъийиз­ва). Гьа и чарчихъ галаз санал зал Шихнесир муаллимди, вичин гъилелди бязи чкаяр дегишарна, «Дидедиз» тIварни эцигна, кхьенвай текстни агакьна. Гьа и тIвар алаз за и шиирдиз авазни теснифна.

Къагьриман Меликовичан гафарай малум жезвайвал, «Дидедиз» мани 1983-йисуз арадал атана. Тамам са йис кьван арадай фейила, 1984-йисуз а мани сегьнедилай бажарагълу композитор Насир Бабаевич Шагьмурадован оркестрдихъ галаз манидар Суьлгьуьят Гьажиевади сифте сефер яз тамамарна. Адалай гуьгъуьниз — КцIар пата кардик квай «Кард» кIватIалди. И вакъи­айрилай гуьгъуьниз «Дагъустан» ГТРК-ди композиторрин эсерри­кай ибарат концерт арадал гъидай чIавуз Къагьри­ман Меликовичан «Дидедиз» манини а концертдик­ кутуна.­ А концертдал «Ди­­де­диз» мани Балабег Ба­лаева тамамар­най. Концерт гьа­зурай касди манидин тIварцIин кIа­­никай автор­рин тIварар кхьи­­дайла, чIа­лар Шихнесир Къафланованбур ва гьавани Падишагь Киберованди яз къа­лурнавай. Къагьриман муаллимдихъ галаз хьайи винидихъ галай суьгьбетдилай гуьгъуьниз за и кардай кьил акъудун паталди Падишагь Фезлидино­вичан хва Рамеш Кибероваз зенг авуна. Ада вичин нубатда бубадин эсеррин сиягьда а мани авачирди тестикьарна. И делилди а мани Падишагь Киберованди туширдан гьакъиндай шагьидвалзава. Мани Къагьриман Меликовичанди тирди тести­кьарзавай мад са делил ава. Амни композитордин гьеле 1995-йисуз Махачкъалада чапдай акъа­тай «КIанда вун» тIвар алай манийрин кIватIал я. А кIватIалдин 89-92-чинра Шихнесир Къафланован чIалариз теснифнавай «Дидедиз» тIвар алай мани нотаярни галаз ганва. Эгер мани вичинди туширтIа, кIвалахдин рекье еке тежриба авай ва вичин эсеррин сиягьда саки 500-дав агакьна манийри чка кьазвай композиторди чарадан эсер вичин ктабда твадачир.

Винидихъ чна гъанвай делилрай ва Къагьриман Ибрагьимован вичин гафарай чаз аквазвайвал, «Дидедиз» манидин авторар Шихнесир Къафлановни Къагьриман Ибрагьимов тирдал шак алач. Гаф ­кватай чкадал лугьун лазим я хьи, Шихнесир Къафланован чIалариз Къагьриман муаллимди вири санлай ирид мани теснифнава: «Дидедиз», «Июнь 30 лагьай», «Эльмира», «Эхиримжи зенг», «Хабар авач ваз», «РикIел къведа вун» ва аялар патал теснифнавай «Дарих хьанва Бах­тияр».

Гьуьрметлу дустар! Чи медениятда авторвилин ихтиярар чIурунин кIвалах са къатда виликди физва. И гьахъсузвилин вилик пад кьун патал гьар са манидарди, сегьнедиз экъечIайла, чIаларин ва гьавадин авторрин тIварар раижиз хьайитIа, хъсан кар жеда.

Эдуард  Ашурагъаев