Гьабиб муаллимдин дафтаррин, блокнотрин, адаз жуьреба-жуьре авторри ганвай ктабрин хара акьван екеди я хьи, абурай кьил акъудун патал са бегьем вахт герек жеда. Къе лагьайтIа, чна муаллимдин дафтаррин бинедаллаз адан рикI алай дуст хьайи Бахтияракай суьгьбетзава.
ЦIийи фаф
Уьмуьрда сифте сефер яз санаторийдиз фена кIвализ хтай сифте декьикьайра телефонди зенг авуна. Бахтияр! Зи нефес кьуна. И кардин себеб ам тир хьи, аял вахтарилай санал чIехи хьайи, чирвилер къачур, кIвалахарни авур дуст Бахтияра теклифна зун са шумуд йис идалай вилик адан цIийи хизандиз мугьман хьанай. РакIарин кьве пата гъил туна, зи къаршидиз экъечIай цIийи фафа (чи патара цIийи сусаз икI лугьузвайди я)лугьуда: “Де гьан, хийирар! Дуст авач, жедач, закай чинеба кIвале кIватI жез, куьне наши амалар мус бесарда?!” Зи чинай цIайлапандин ялавар фена. Бахтияра, кIвалин аслан лугьузвай каци, вич алай чкадилай къарагъна, зи кIвачеривай кьил гуьцIиз, махни ахъайзава… Кьве капашдив чин кьуна катай зун ингье 3-4 йисуз зи рикI алай дустунивай хата хьайиди хьиз, чара хьанва.
Телефондай сес: Фаф амач, зун гъвечIи велед Рамизан патав гва…
Малаикдин гъил
Зи кьил акунмазди меселай къарагъай Бахтияра зун къужахламишзава. Ада суьгьбет башламишна.
— Ингье чун ихьтин дустар я ман, зун ажалдин къармахра гьатнавайлани ваз хабар хьанач. Реанимацияда хьайи пуд лагьай юкъуз заз ахварай чIехи буба аквазва. Ам гъиле асани аваз, гьамиша къуьнерихъ жедай чухвани галачиз акъвазнава. Ада лугьузва: “Теспача жемир, бала, ви пелел алай гъил малаикдинди я. За вилер ахъайна. Кьилихъ чIехи велед Гьафиз ацукьнава. Ада лугьузва: “Секин хьухь, къе вун общий палатадиз ахкъудда. И пуд юкъуз вири багърияр вун авай палатадиз килигиз куьчедал къекъвезвай…” Духтурханада цIуд юкъуз захъ гъвечIи велед Рамиз гелкъвез хьана. Ада духтурвилин, санитарвилин вири везифаяр кьилиз акъудна, гьатта кьил зи хурал эцигна, йиферни зи патав акъудна…
Ингье къе зун, кьве стхадин арада меслят хьана, Рамиза вичиз захъ гелкъведай тежриба хьанва лугьуз, вичин патав кIвализ хканва…
Уьзуькъара
Зун Бахтияран кьилихъ галай диктофондиз ва къизилдин сятдиз килигзава. За адавай ибур гьихьтин аманатар ятIа хабар кьазва. Бахтияра жаваб гузва: “Къизилдин сят, ваз ам чIагурнавай жуьре аквазва хьи, вазни таниш профессор Захаридинди я”. Зун гьар жуьредин гьалкъаяр ва уьнуьгар галай къизилдин сятдин кьватидиз килигзава. Ина кхьинар ава кьван. “9.12.79 была, есть, буду Г.Ж.” За Бахтияравай и сятдин сир, адал кхьинар авунин себеб чирзава. Лугьумир кьван, и сят профессордиз илимдин рекье къазанмишнавай агалкьунрай ганвайди тир. Ада сят ядигар яз Гуьлжевгьераз пишкеш авунай. Адани сят, профессор рагьметдиз фейила, зи дуст Бахтияраз чеб гуьруьшмиш хьайи юкъуз пишкеш яз ганай. Амма зи дустуни чарадан шей вичиз кIандач лагьана…
— Вун гъавурда акьурай, садра а диктофонда авай рахунрихъ яб акала! — лугьузва Бахтияра.
Диктофондай рахунар:
Бахтияр! Аквазвани ваз, саки 35 йисан чи уьмуьрдин женг гьикI пашмандаказ куьтягь хьанатIа?! И вири йисара за жув гьикI тухвана кIандатIа чиз, зи буржи вуч ятIа аннамишна, намуслудаказ уьмуьр кечирмишнач. За вири ваз акси яз, вуна зун рикIин рикI хьиз, атирлу цуьк хьиз кьабулнатIани, инсафсуздаказ, вафасуздаказ тухвана. Ви уьмуьрдин сифте паюна хьайи дердисервал гьакьван екеди тирни?! Вучиз вуна эхиримжи нефесдалди заз вафалу жеда лагьана намусдалди кьин кьуна?! Ви къужахда малаик хьиз гьахьиз, за ви хурал хер авуна. Садрани, санални вуна бейкефвал, наразивал къалурнач. Вун еке кьуршах, къилих авай инсан я, Бахтияр!
За, Бахтияр, вун веледрикай, ярар-дустарикай, гъиле авай илимдин кIвалахдикай, гьукуматди гаражни галаз гузвай кIвалерикай, хейлин маса къулайвилерикайни магьрумна. Гьинава къе вун умудлу хьайи, ваз хъсан акур зи къаш-къамат?! Вири кьурана, цIрана хьи! Вун къе ви веледри кьабулни хъувунва. Зун, лагьайтIа, тIурфанризни, чайгъунриз акъатай, цуьк акъудна бегьер тагай тар хьиз, баябан чуьлдин юкьвал алама…
Вун больницада дарда авай пуд юкъузни зун чIехи духтурдин патав атанай. Ада заз суал гана: “Вун Бахтияран вуж я? Адан багърияр им пуд суткада больницадин гьаятда ава эхир?”
За жаваб ганай: “Зун Бахтияран ва Бахтияр зи вири я, гьа са вахтунда гьич са касни…”
Бахтияр! Зи къамат мичIни чIулав хьана, ви вилик метIерал акъвазна, зун уьзуькъара тирди тестикьарзава…
— Гьабиб, ваз и столдал алай ядигарар аквазва хьи! Сад Аллагьди заз гьич тахьайтIа а вуна къизилдин сятдай кIелай йикъалди цIуд югъ яшамиш хъхьанайтIа кIандай. А чIавуз зи уьмуьрдин 80 йис, Гуьлжевгьеран 70 йис, чун гуьруьшмиш хьана, 35 йис тамам жезвай…
— Вуна акI вучиз лугьузва, Бахтияр, вун яргъалди яшамиш жеда…
— Дуст кас Гьабиб, зи беденда вуч аватIа заз чизва. Къизилдин сятни диктофон за вал ихтибарзава. Профессордин ядигар етим аялрин кIвализ куьмек яз це…
(КьатI ама)
Мегьамед Шариф
