Ферз кпIарилай кьулухъ гьа алай
чкадал ацукьуникай авай сувабдикай ва лайихлувилерикай ихьтин баянар гуз кIанзава
Ферз кпIунилай кьулухъ гьа алай чкадал (яни капI авур чкадал) ацукьунин лайихлувилерикай рахазвай гьадисар гзаф ава. Мисал яз, са гьадисда Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьанва (мана): «(Аллагьдин) бенде кпIуна амукьзава — ам вичин капI авур чкадал аламай кьван вахтунда — (маса) капI гуьзлемишиз. Малаикри лугьузва (дуьа ийизва адаз): «Я Аллагь, адаз гъаф ая! Я Аллагь, адаз регьим ая!» — та ам (къарагъна) хъфидалди ва я та адан гъилер чуьхуьн (дастамаз) чIур жедалди» (Муслим).
Маса гьадисда лагьанва (мана): «Малаикри дуьа ийизва квекай садаз ам вичин капI авур чкадал аламай кьван вахтунда, та адан дастамаз чIур жедалди: «Я Аллагь, адаз гъаф ая! Я Аллагь, адаз регьим ая!». Гьар сад кпIуна амайдай гьисабзава, та адан кпIуни ам кьуна акъвазарнавайла, ам вичин хизандин патав хъфиникай кьуна акъвазарнавайди анжах капI тирла» (Бухарий).
Жа́бир ибн Абдуллагь асгьабди агакьарнавай гьадисда къалурнава (мана): «Дугъриданни, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) экуьнин капI авурла, ам вичи капI авур чкадал ацукьзавай, та рагъ экъечIдалди хъсандиз» (Муслим).
Ферз капI авурдалай кьулухъ са кьадар вахтунда алай чкадал ацукьун хъсан кар я — а карда еке суваб авайвиляй ва малаикри адаз дуьаяр ийизвайвиляй. Дугъриданни, мусурманар Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) девирда, капI авурла, гьасятда капI авур чкадай экъечIзавачир. Абур Пайгъамбар (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) экъечIдалди амукьзавай — адаз гьуьрметун яз!
Дугъриданни, кпIунилай гуьгъуьниз инсан вичи капI авур чкадал аламукьун лайихлу кар я — Аллагьди адаз гъаф авун патал ва кпIунилай гуьгъуьниз зикрияр, дуьаяр кIелун патал. Им, гьакъикъатдани, суваб авай кар жезва! КпIунин гуьгъуьнай кIелзавай дуьайрин мана чирна кIанда (лугьузвай гафарин гъавурда акьадайвал), вучиз лагьайтIа, адакай дуьаяр кIелзавай касдиз еке хийир ава. Гьелбетда, эгер инсандиз фад хъфинин игьтияж аватIа (мисал яз, саниз геж жезватIа), ада вичин кар авуна кIанда. Амма эгер ахьтин лазимвал авачтIа, амукьна, суваб къазанмишун хъсан я.
ГьакIни гьадисра къалурнавайвал, ферз кпIарихъ галай «ратибаяр» (суннат-кпIар) кIвалера авун лазим я. И кардай сувабарни гзаф ава, кIвалера берекатарни артух жеда ва а кар кIвалер писвилерикай хуьнни я.
Гьайиф хьи, чаз алай вахтунда аквазвай гьал масад я, саки гьар мискIинда, капI куьтягь хьайила, бязи жегьилар, тади кваз къарагъна, эхкъечIзава… Чпикни акьван тади ква хьи, гуя абур кпIунин кьвед лагьай салам сиве амаз къарагъзава. И къайдада абур чпин Раббидин суварикай катзава жал?! Гьелбетда, ам дуьз кар туш ва чун Аллагьдин куьмекдалди Шариатда къалурнавайвал ийиз алахъна кIанда.
(Макъала Ахцегь районда авай са мискIиндин имамдин тIалабуналди кхьенва).
Ямин Мегьамедов, диндин алим
