Эминан сурун къванер
Амаханов Эмирбег
ЦицIеви я бинелу.
Крар ийиз вижевай,
Алакьзавай чешнелу.
Сур акурла Эминан,
Кул-кусрикди акIахьна,
Уьмуьрда ам сифте яз,
Хажалатдик акатна.
Гъиле-гъилди а касди,
Са тIарам къван гьазурна.
Куьмекар гваз хтана,
Сурун кьилихъ акIурна.
Зияратдиз элкъвена
Адан сур гьа чIавалай.
Дуьа тийиз фидачир
Гьич са касни къвалалай.
Амма, гьайиф, малари,
Гарданар ква хьайи кьван,
Эгя ийиз аниг чеб,
Хана сурун чIехи къван.
И сур акур Майрудин
Къарсатмишна и гьалди.
Хъукьвай мягькем къван адаз
“Заказ” ганай кьегьалди.
Хъукьва вучиз адаз къван
Ийиз тунай а касди?
Гьелек ийиз хьанай зун,
Гьар юкъуз и суалди.
Хабар кьуна касдивай,
Анихъ вуч сир авай, лагь?
— Хъукьва Эмин хьайиди
Малум тушир икьван гагь.
Яргила жерягь авай.
Эминаз и ван хьана,
Уьзуьрдиз дарман ийиз,
Ам аниз мугьман хьана.
Фидай чIавуз Хъукьварин
Хуьруьн дар са куьчедай,
Къвазнавай вичин варцел
Агъсакъал Алибутай.
Ада теклиф авуна
КIвализ рекьин мугьмандиз.
Разивал гана Эмин —
— Бубадини заландиз.
Дуьз лагьайтIа, Эминаз
Ял акъадриз кIанзавай.
Алибутай акурла,
Вичиз рикIни чанзавай.
Ваъ лагьанач мугьманди,
Рази хьана теклифдал.
Эминаз ам хуш хьанвай,
Гьеле кIвализ илифдалд.
Хъвана са истикан чай,
Ам бедендик кужумна,
Мад Эмина вичин рехъ
Араба гваз алцумна.
— Ам вуж тир я, Алибутай,
Къе ви кIвале авайди?
Хабар кьазвай хуьруьнбуру —
Эгьлидини аялди.
— Мегьамедэмин ялда,
Ялцугъ хуьряй Куьредин.
Заз акуна, валлагь, ам
Инсан яз тир жуьредин!
Камаллувал, инсанвал
АкунайтIа квез адан,
Куркур хьиз сиве авай
Ширин шекер мез адан.
Фена вахтар алатна…
Эхирдай чир хьайивал,
Ам чи Етим Эмин тир.
Артух хьана магьалра
Адаз мадни кIанивал.
Гьа и кIвалах Хъукьва, дуст,
Риваят яз амазма.
Алибутай бубад тIвар
Къе хтулдал алазва.
Амни вичин буба хьиз
Кьавалчини устIар я.
Хуьруьз атай гьар са кас
Адан сифте дустар я.
Майрудиназ и кар чиз,
Фена Хъукьваз уьзягъдиз.
Салам гана гьахьна ам
Эмин гьахьай утагъдиз.
Ам акурла Алибутай
Акъвазна са кIвачелди.
Эминаз къван гьазурун
Къачуна гьакI вичелди.
Алибутая гьисабнач
И кар залан зегьметдай,
Раган зурба мягькем къван
Гьазурна гьа гьуьрметдай.
Хкана къван Ялцугъиз,
Яна сурун кьилихъни.
Суал гана генани:
— Крар кума вилик ви?
Сурал гуьмбет эцигна,
Кул-кусрикай акъашна.
Анал фидай рехъ ийиз,
Гъилер кьуьнтел къакъажна.
Къванерикай туькIуьрна
Сур, ктабдин жуьреда.
Аквадач мад ахьтин сур,
КъекъвейтIани Куьреда.
Са чипIинин хкажна
Сур кьакьанна, руг вегьез.
И карни Майрудина
Къачуна вичин хивез.
Чи лезгияр авай кьван
Вилаятрай гъиз туна
Гьар садав са капаш руг,
Адан сурал хъивегьна.
Зияратдиз халисан,
ЛагьайтIа, ам элкъвенва,
Зун ягъалмиш туш гила,
Сурухъ хъсан гелкъвенва.
Кьуд патахъай мугьманар
Десте-десте хквезва.
Гьар сад, багърид сурухъ хьиз,
Нагъв вилеллаз гелкъвезва.
Вишни пудкъанни цIуд йис
Тамам хьайи береда
Кьил чIугунай адал за
Квез аквазвай жуьреда.
Шагьабудин Шабатов
Ашкъидин пай
ЗатIни авач агакьдай
Рагъ авай йикъав,
Зазни ада гузва жед
Вичин нурлу — цав.
Лап рикIивай кIан я заз
Экуь тир йикъар,
Мадни экуь ийизвай
Зи гъилевай чар.
Заз мукьвалай аквада
Къизилдин цуьквер,
Хушвилелди ийизвай
ТIебиатдиз хъвер.
Акур чIавуз михьи цав,
РикIиз чими рагъ,
Заз акI жеда, зи вилик
ЭкъечIзава багъ.
Са пай я зи ашкъидин
РикIиз хуш йикъар,
Артухзавай зи гьиссер,
Кхьидай гафар.
* * *
Лезги чIалан тарсуна
За къачудай вад.
Тирвиляй ам дидед чIал,
Чир жедай заз фад.
ЧIалан къуват
ЧIал къизил я,
Такьар муьрхъуь,
Уяхардай
Чилел вири.
ЧIал гьулдан я
Гьакьван хци,
Хъуьтуьлардай
Ракьни кIеви.
ЧIалан къадир
АвачтIа низ,
Жедач акьван
Яргъалди физ.
ЧIал куьлег я
Ислягьвилин,
Ахъайдай рак
И дуьньядин.
ЧIала хуьда
Гележег чи,
Дуствилелди
КIватIда вири.
ЧIала садни
Твадач кIеве,
Дегишарда
Хиял рикIе.
* * *
Заз са гъамни авачир,
Гила гъамлу хьана рикI,
Жегьилвилер гумачир,
Кьуьзуьвал бес эхда гьикI?
* * *
Гирнагъ хъийиз физва вахтар,
Зи жегьилвал алатнавай,
Гьиниз фена куьн, зи бахтар,
Гатфар хьтин цуьк акъатай?
Жув эцигдай авач чка,
Зи рикI къене дар я пара,
Чилер-цавар чухвайтIани,
Кьуьзуьвилиз авач чара.
Жегьил чIавуз акI авай заз
И дуьнья зи гъилевай хьиз
Цуькверивди безетмишай
Агакь тийир рекьевай хьиз.
Ашукьдин мани
ГьикI лугьуда зи рикIи
И дуьнья яхъ къужахда,
Дуьшуьш хьайила кIаниди
Кас авачир ужагъда.
ТIебиатдиз авач вахт,
КIантIа гад хьуй, кIантIа зул,
Инсандиз я чIехи бахт,
Хьайила магьсулар бул.
* * *
Кьилин чIарар хьайтIан рехи,
Инсандин рикI жедач рехи,
Рекьидалди амукьда гьисс,
Муьгьуьббатни адаз гайи.
Ингилжагьан
Райондикай шегьер хьанва
Тамашайла, гьич вилериз такур хьтин кIвалахар…
ЦIийи сусан расай кIвал хьиз, гвачни ажеб дамахар!
Гьар са пипIел, авахьна физ, абукевсер булахар…
Гьакъикъат я, райондикай шегьер хьанва чи!
Йисар катна, гила садра я зун аниз фейиди,
Сифте акур-такурдакай лап масад я хьайиди.
Кутаз межлис, кьуьлер авун я мад аниз кIаниди.
Азиз дустар, райондикай шегьер хьанва чи.
Якъут, мержан, къизилривни гвач а тегьер дамахар,
Зарламишна туьквенар я гьар са рекьин къерехар.
Гьайиф , рекьел кам эхцигиз — цуькведавай яйлахар…
Акваз-такваз район маса тегьер хьанва чи.
Хайи цлар гадар тавур алмас къванер гьайифдай,
Идараяр хьанва чIехи, куьревияр илифдай.
ТуькIуьр хьанвай тегьер аку — кьве вил кIанда килигдай…
Кьасумхуьруьн район — гьар пад цуьквер хьанва чи.
Агъзур йисар гьа са жуьре, къвез, кьилелай алатна,
Муьшкуьр тамай, бигер лугьуз, кири чIугваз галатна.
Игит, кьегьал, къагьриман хва ахварикай аватна…
Адан гъилихъ СтIал район шегьер хьанва чи!
Аманат
Зи бубади, аманат яз, накьвад кIус зав вугана:
“И накьвадкай зерре патаз физ тахьуй гьа! — лагьана, —
Накьв я чи фу, месни партал, накьв я кIвални некIед хур,
Тарих чIехи шумуд магьал, балаяр хьиз, хурал кьур.
Инсанвилиз жеч ярашугъ чилин хатур хайиди.
Са чIавузни жедач кьулухъ Диде-Ватан хвейиди, —
ИкI лагьана, бубади зи са чанг яна далудиз, —
Сир хвейиди жеч, — лагьана, — гьич рекьелай алудиз”.
Руьгьеризни багьа яз…
Пара йисар зун и чилел къекъвена,
Агакь тийиз зи бахтунин булахдал.
Эхир кьиляй са дамардиз элкъвена…
За, шуьрбет хьиз, хъвазва ам къе дамахдал.
Гьар югъ къведа, пуд чкадал пай хьана,
Рагъ акIайла, чилел къведа къайивал.
За, лагьайтIа, гьар вахтуниз гьай гана,
Гайивиляй зи уьмуьрдиз чIехивал.
Шумуд факъир, рикI хуруда амачиз,
Дуьньядилай фена, вилер ахъа яз.
Гьамга хьтин, зерре леке алачиз
Амазма зун руьгьеризни багьа яз…
Чирвал
Зурба я и дуьньяда чирвилин къимет.
Авайди туш са затIни чирвилихъ къведай.
Чирвал тушни гьич акьалтI тийидай девлет,
ГадрайтIани, цIапур хьиз, жувал элкъведай.
Чирвал гвачир инсан я ахваравайди,
Кьилин пата, мефтIеда нагъвар авайди.
МефтI куьз ганва инсандиз? Фагьума иер.
КIелиз-кхьиз течирдан буьркьуь я вилер…
Кар гьакI туштIа, гьар сада фагьумрай вичи,
Савдадал вич гьалтайтIа, япар я биши.
Тамашрай вич къизил-пул цIуд гана, иер,
Вич са къара шигьидкай жедатIа, эгер.
Чирвал я гьар инсандиз, къизил хьиз, багьа.
Садрани жув кIвачерик вегьедач ада.
Жуван акьул, гъифет я чирвилин дустар.
Гьар затI жуваз чирна, хьухь дуьньядин устIар!
Вилив хуьзва
Зун тарихдин луьткведаваз гьуьлелла,
Уьмуьр — вилик, гуьгъуьнава зун адан.
Ракъин нурар — бахтун зулар чилелла,
Агакьзавач гурвилихъни я адан.
Гуьзчи хьанва кIвалин къапу, акьалай,
Кьериз-цIаруз кIвачин гелер аквазвай.
Сес сесинихъ агакьзавач мукьвалай,
Сагьиб, Суна… сад-садав хуш рахазвай.
Яргъал-яргъал варарин сес галукьиз,
Перишан тир айван, пенжер секин я.
Гагь-гагь жеда варцяй ЦIарба* элуькьиз,
Адан рикIел иеси хьун мумкин я.
Рехъ вилив хуьз, дидедин рикI цIразва,
Хва геж хьана, яргъи пулар гъиз фейи.
Свас хъилелди вичин хцив рахазва:
“Куьгьне хьана “рубашкаяр”, куьз гъайи…”
____________________
* ЦIарба — кицI.
СтIал Мислимат
