ГьикIда?1
Ребби, дуьньядикай хьанач заз вафа2,
Эхир къияматда тагайтIа гьикIда?
Чан къачудай бере — гьам я хьи жафа,
Ажугъ кваз3 малаик атайтIа гьикIда?
Дуьнья на заз ганач4, гьал зи сефил яз,
Балаламиш5 хьана, чан зи зелил6 яз,
Балаяр заз гана7 — гьабур тIимил яз,
Рагьметдикай8 зи пай атIайтIа гьикIда?
Кьиникь са затI туш хьи, илагьи9, пара10, —
Дуьньядикай эхир жедач хьи чара.
Агъадин11 къаншарда хьайтIа зун12 сура,
“Ваз вуч жаваб ава”, — лагьайтIа гьикIда?
Гьикьван хифет ийин мидам13, датIана?
Хажалатди кана, зи рикI атIана,
Шагьадат келима14 рикIел татана,
Ажал-пияла15 зи ацIайтIа гьикIда?
Етим Эмин, тIимил хажалатдани16,
Дуьньяди гъам тIимил гьавалатдани17?
Дуьнья на заз ганач, къияматдани
Зи гунагьар залан хъхьайтIа18 гьикIда?
__________________________________
1 И шиир сифте яз Гъ.Садыкъиди 1980-йисуз туькIуьрай кIватIалда 3 бендиникай ибарат тир ва “ГьикIда?” тIвар алай эсер яз ганвай. 2010-йисуз шаир С.Саидгьасанова и эсердин мад са вариант винел акъуднай, вичин гъиле гьатай латин гьарфаралди кхьенвай куьгьне дафтардай къачуна. Гила А.Шихсаидован архивдай чаз и шиирдин 5 бендиникай ибарат тир араб гьарфаралди кхьенвай цIийи, чи фикирдалди, тамам вариант гьатнава. И шиирдай чаз душман хьтин гьакъикъатда етим хьиз авай еке философдин къамат аквазва. Чаз гьат хъувунвай шиирдин вариант, герек баянарни галаз, Гъ.Садыкъиди и эсердал эцигай тIварни алаз, газетда чапзава.
2 Дуьньядикай хьанач заз вафа — инал: “дуьньядикай вичиз кIандайдаз хьиз заз са затI гайиди хьанач”. И цIар авай бенд Гъ.Садыкъиди акъудай вариантда авач.
3 Чаз гьатнавай вариантда инал кхьенвай “ажугъ кваз” келимадин чкадал “ажугълу яз” келима ала. АкI кхьини цIарцIе авай слогрин кьадар лазим кьадардилай са слогдин артухди ийизва. ГьакI хьайила чна 4 слогдин «ажугълу яз» келимадикай 3 слогдин “ажугъ кваз” келима авунва.
4 Чаз гьатнавай шиирдин вариантда инал «гана» гаф кхьенва, амма а жуьредин кIалубда авай гаф цIарцIин манадив кьазвач ва гафунин и жуьредиз акси яз шиирдин эхиримжи бендинин пуд лагьай цIарцIе икI кхьенва: “Дуьнья на заз ганач…” И крари чун рахазвай дуьшуьшда “ганач” гафунин чкадал, гъалатI яз, “гана” гаф кхьенвайдан патахъай шагьидвалзава. Чна и гъалатI туькIуьр хъувунва.
5 Бала — рикIиз ва бедендиз тIарвал гудай кар. Балаламиш хьана — инал: “балайрив ацIана”.
6 Зелил — зайиф.
7 Чаз гьатнавай шиирдин вариантда и чкадал “бала на заз гана” келима ала, амма цIарцIин кьвед лагьай паюна и келимадихъ галаз алакъада авай гзафвилин кьадардин кIалуб тир “гьабур” гаф кхьенваз акуна, чна “бала на заз гана” келима гзафвилин кьадар къалурзавай “балаяр заз гана” келима хьиз кхьенва.
8 Рагьмет — инал: “Эхиратда гудай няметар”.
9 Илагьи — гъуц, урус чIалал: “бог”, “божество”.
10 И бенд Гъ.Садыкъиди акъудай вариантда авач.
11 Агъа — Аллагьдин са тIвар.
12 И гаф А.Шихсаидован архивдай гьатнавай вариантда авач. Ам цIарцIе герек кьадар слогар хьун патал гьа цIарцIин манади истемишзавайвал чна кхьин хъувунва.
13 Мидам (мидаим) — эхир авачиз.
14 Шагьадат келима — Аллагь сад я ва Мегьамед (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) чилерал адан илчи я лагьана тестикьарзавай гафар яз инсанди мусурман дин кьабулдайла лугьудай келима. Эгер инсан вичин чан вахчузвай легьзеда “шагьадат келима” тикрар ийиз агакьайтIа, гьадисда къалурнавайвал, Эхиратда ам Женнетдиз фида. И дуьшуьшдикай я Эмина ихтилат ийизвайди, шагьадат келимадикай рахадайла.
15 Пияла — къаб. Ажал-пияла — шаирдин фикирда образ яз авай инсандин уьмуьрдин хьайи йисар кIватIзавай къаб, вич ацIайла инсан рекьидай.
16 Инал шаирди вичи вичивай хабар кьазва: “ТIимил хажалат авун хъсан тушни, дуьньяди инсандал гьалдарзавай гъамунин кьадар ада тIимилардачни?”
17 Гьавалатдани — инал: “гьалдардани”.
18 Чаз гьатнавай шиирдин вариантда инал “хьайтIа” гаф кхьенва. И гаф авайвал туртIа, ам авай цIарцIе са слог бес жезвач. Муькуь патахъай, вилик квай цIарцIе авай “къияматдани” гафуни инал атIа дуьньяда и дуьньяда авай са кар тикрар хьун мумкин тирдакай ихтилат физвайди къалурзава. Чи фикирдалди, авторди инал, и дуьньяда шаирдиз чеб патал жаза ганвай гунагьар, атIа дуьньядани Реббидиз залан яз ахкуна мад садра жаза хгайтIа, вуч ийида, лугьузва. ГьакI хьайила, чна инал “хьайтIа” гаф “хъхьайтIа” гафуналди эвез авунва.
(Етим Эминан и шиир чапдиз гьазурайди
ва адаз баянар гайиди Мансур Куьреви я)
