Са шумуд югъ идалай вилик Израилдин премьер-министр Биньямин Нетаньяхудин мецелай алатай гафари дуьньядин ислягьвал кIанзавай вири инсанрик къалабулух кутуна. США-дин терефдарвал гьиссзавай чап­хун­чиди малумарна: “17-сентябрдиз жез­вай сечкийра зун гъалиб хьайитIа, за Иордан ва­цIун РагъакIидай патан чилер Изра­илдин гъилик ийида. Гьа са вахтунда зун Мертвый гьуьлуьн кьилихъ галай Иудадин ва Самаридин чилерин иесивални ийиз гьазур я”.

РикIел хкин: Иордан вацIун къваларив гвай чилер Израилди 1960-йисан ругуд йикъан чапхунчивилин дяве авуналди кьунай. Исятда ана, чилер Израилдинбур туштIани, виш агъзурралди израилвияр яшамиш жезва. ООН-ди и чилер гужуналди, чапхунчивилелди кьунвайбур яз гьисабзава.

Израилдин премьер-министрдин малумат ва иштягьар Арабрин государствойрин Лигади ва Саудовский Аравияди кьетIиви­лел­ди пислемишзава. Гьа са вахтунда, дуьньядин гзаф уьлквейрини арабар ва чувудар яшамиш жезвай чилерал Израиль мадни къизгъинвал тваз алахъзавайди къейдна. Хейлин, иллаки араб уьлквейрин, агьалияр ихьтин къастар рикIе авайбурун крари ажугъламишнава.

Эхь, чаз аквазвайвал, дуьньяда къизгъин­вал, къалмакъалар тваз, дявейрик цIай кутаз­ кIанзавайбур мад ава. США-диз демократия масанрани тваз кIан хьуни шумуд уьлкведа дяведин гьалар арадал гъанватIа килиг. Къецепатай (США-ди) идара авуник (внешное управление) акатнавай Украинада им шу­муд йис я дяведин гьалар давам жез. Идални бес тахьана, США вичин гъилибанрин куьмекни галаз санлай вири дуьньяда гьалар чIуриз алахънава, КНДР-дин, Венесу­э­ладин, Китайдин, гьакI маса государст­войрин къенепатан крарикни къаришмиш жезва.

Ислягьвал. Лап гъвечIи чIавалай и гаф зи япара гьатна. Иллаки чи дидейрин, бадейрин мецелай ам зав агакьна. Амай вири гафарилай “ислягьвал” гаф заз мукьвал-мукьвал ван жезвай. КIвалени, куьчедани, кимелни, школа­дани… Гуьгъуьнлай зун гъавурда акьурвал, Ва­тандин ЧIехи дяве акьалтIна са акьван вахтар алатнавачир, виридан рикIера а залум дя­ведин хирерни амай. Гьавиляй чи дидейри,бадейри чка-чкадал тикрардай: «Дуьньяда-ис­лягьвал, кьилел михьи, вили цав хьурай! Дя­ве чи веледрин вилеризни такурай!»

И ихтилатрихъ, ибарайрихъ еке метлеб ава. Ислягьвал гьар са зегьметчидин, дидедин, кIвалин иесидин мурад, тIалабун, дуьа я. Вири мурадарни ислягьвилин пайдахдик кваз кьилиз акъатзава эхир. Дяве лугьудай зулуматди вири крар, мурадар тахьай мисал ийизва, барбатIвилерал гъизва, къурбандрин жергеяр къалинарзава.

Вири инсаниятдиз дяве такIан я, вири дидейри дяве пислемишзава, чпин веледар ислягьвал гафунин таъсирдик кваз тербияламишзава. Амма дявейрал эхир эцигиз жезвач. Дуьньядин гагь са, гагь маса вилаятда дя­ведик цIай кутазва, шегьерар, хуьрер бар­батIзава, ислягь инсанар, аялар, жаванар къирмишзава. Вири сад хьана, дявейрин вилик пад кьун лазим я. Гьайиф хьи, инсаниятдиз хушбахтвилелди яшамиш жедай тIебии вири шартIар тешкилнавай и чилел азгъунриз, чакъалриз, вагьшийриз ухшамиш ксарни ава кьван. Дявейрин чархачиярни гьабур я.

1981-йисалай дуьньяда ООН-дин Генеральный Ассамблеядин къарардалди Виридуьньядин ислягьвилин югъ кьиле тухузва. 2001-йисалди ам сентябрдин вацран пуд лагьай гьафтедин саласа юкъуз къейдзавай. 2001-йисан 7-сентябрдиз ООН-дин Генеральный Ассамблеяди акъудай къарардилай гуьгъуьниз Международный ислягьвилин югъ 21-сентябрдиз кьиле тухузва.

И юкъуз вири уьлквейрин, вилаятрин, па­чагьлугърин кьилер, халкьар дяведин гьере­катар акъвазаруниз, зулумриз рехъ тагуниз мажбур я. Гьа са вахтунда ООН-дик акатзавай вири уьлквейри, государстводинбур тушир организацийри, кьилдин ксарини Международный ислягьвилин югъ къейд авун, халкьариз ихьтин югъ авайдакай хабар гун, ягъунар-кьиникьар акъвазарун лазим я.

Чилел алай миллионралди инсанри ислягьвилихъ гьамиша ялварзава. Куьчейра, паркара секиндиз къекъуьн, аялар школайриз рекье тун, веледриз мехъерар авун, алакьунар, бажарагъ инсаниятдиз хийирлу крарихъ элкъуьруьн… Алай вахтунда дуьньяда­, чпин уьлквейра, маканра ислягьвилин гьалар хьана кIанзавай инсанар миллионралди ава. Абур гьар юкъуз къалабулухдик ква. Абу­рун ихтиярар хуьн, ислягьвал таъминарунин мураддалди Ислягьвилин югъни тайинарнавай.

И суварик гьар са уьлкведин миллионралди инсанри иштиракзава. Общественный, жегьилрин гзаф организацийри и юкъуз жуьреба-жуьре мярекатар тешкилзава, государствойрин регьберар, башчияр ва маса ксар ислягьвал патал аквадай хьтин крар авуниз мажбурзава. ООН-дин Генеральный секретарди, анин Хатасузвилин советдин председателди и юкъуз, виридуьньядин халкьарихъ элкъвена, ислягьвал хуьниз эвер гузва.

Къейд авун лазим я хьи, гьар йисуз Ислягьвилин югъ жуьреба-жуьре лишанрик кваз кьиле тухузва. Мисал яз, “Инсандин ихтиярар ва ислягьвал хуьн”, “Жегьилар ислягьвилин терефдарар я”, “Бахтлу гележег патал мягькем ислягьвал герек я”, “Ислягь уьмуьр патал халкьарин ихтиярар”…

Ислягь уьмуьр вирибурухъ галаз санал, гьелбетда, чи республикадин агьалийризни герек я. Чи рикIелай къад йис идалай вилик хьайи вакъиаяр алатнавач. А чIавуз бязибуруз, дяведик цIай кутуналди, са тахсирни квачир инсанар ягъиз кьиналди, дараматар, автомашинар хъиткьинаруналди чпин чIулав ниятар кьилиз акъудиз кIан хьанай. Амма эвер тавур мугьманрин чIуру къастар кьилиз акъатнач. Дагъларин уьлкведин агьалияр ислягь уьмуьр, чпин азадвал, аслу туширвал патал бандитрин аксина къарагъна ва гъалибвал къазанмишна. Аферин ва баркалла чи уьтквем рухвайризни рушариз, Россиядин армиядиз ва гьукуматдиз!

Ислягьвал инсаният патал вири я: уьмуьр, яд, фу, кIвалах, жегьил несилар тербияламишун… ГьакI хьайила, ислягьвал хуьн, дявекаррин вилик пад кьун патал гьарда вичелай алакьдай крар авун лазим я.

Нариман Ибрагьимов