Ватандин азадвал, аслу туширвал патал женгера чанар гайи игитар чи рикIелай садрани фидач. Абурун къаматар гранитдани буьруьнжда атIанва. Стхавилин сурарал гьамишалугъ кузвай ялаври лепе гузва, сурарин къванерал цуьквер шуьткьвезвач. Вири ибур игитрин вилик икрам авунин, абур рикIелай алуд тавунин лишанар я. Душман тергун патал фронтдиз рекье гьатайбурун жергеда Ахцегьай тир Къаибханов Мирзе Адамовични авай. Ада дяведа гьа сифте варцарилай эхирдал кьван активвилелди иштиракна.
— 1944-йисуз Одесса шегьер азад авурдалай кьулухъ чи частар Яссы-Кишиневский терефдихъай Днестр вацIун къерехдив агакьна, — рикIел хкидай ветеранди. — Кьулухъ чIугвазвай немсерин кьушунри Днестрдин эрчIи пата сенгерар мягькемарзавай. Душмандин къуватрин гьакъиндай делилар кIватIунин мураддалди чи командованиди ЧIехи Чебурчи тIвар алай хуьруьн къерехдихъай вацIалай йифиз луьтквейра аваз разведчикрин са десте ракъурна. И дестедик зунни квай.
Днестрдилай элячIайдалай кьулухъ муьжуьд касдикай ибарат тир разведчикрин чи десте радиостанцияни гваз нацIарин къалин кул-кусрай еке четинвилералди экъечIна, пакамахъ душмандин сенгеррив агакьна. МичIи жедалди чун душмандиз малум тахьун патал беденрин са пай це аваз нацIара чуьнуьх хьанвай ва немсерин сенгеррин кьадар, абур алай чкаяр тайинарзавай.
МичIи хьайила, чи десте чи артиллериядин куьмекдалди гьужумдиз фена ва кьве немс есирвиле кьуна (аскерни унтер-офицер). Элкъвена хкведайла, вацIун юкьвал хъиткьинна пад хьайи душмандин снаряддин кIусари пуд касдал, гьа жергедай яз зални, хирер авуна. Гайи тапшуругъ агалкьунралди кьилиз акъудунай чун командованиди “Женгина лайихлувилерай” медалралди къейднай. Чна душмандин сенгеррин гьакъиндай хкай къиметлу делилри чи аскерриз агалкьунралди гьужумдиз фидай ва и участокда немсерин кьушунар тамамвилелди тергдай мумкинвал ганай. Зи рикIелай жуван женгинин юлдашрин игитвилер садрани фидач…
Ватандин ЧIехи дяведин йисара советрин халкьди, вичин женгинин юлдашри къалурай игитвилерикай, абурун кIвалахрин метлеблувиликай рахун фидайла, адак ашкъи акатдай, амма вичин кьилел атай агьвалатрикай хабар кьурла, куьруь жавабар гудай. Им, гьелбетда, дамахсуз инсанриз хас лишан я.
Уьмуьрда вичин рикIел аламукьдай лишанлу ва шад вакъиаяр гьар са касдихъ ава. Абур М.Къаибхановахъни тIимил хьанач. Амма ада вичин уьмуьрда виридалайни шад ва рикIелай тефидай вакъиа 1945-йисан 9-Май — ЧIехи Гъалибвилин югъ яз гьисабзавай. М.Къаибханов 1943-йисалай КПСС-дин член тир. Ам партиядин жергейра саки 50 йисуз хьана. М.Къаибханова, партияди гьиниз ракъурнатIани, виринра коммунистдин тIвар вине кьуна, женгера викIегьдаказ иштиракна ва намуслудаказ зегьмет чIугуна.
Вичин женгинин рехъ Берлинда рейхстагдин цларив акьалтIарай адан баркаллу крариз Советрин гьукуматди лайихлу къиметни гана. Мирзе Адамовичан хурудал фашистрин чапхунчийрихъ галаз женгера викIегьвал, дурумлувал къалурунай ганвай Ватандин дяведин I ва II лагьай дережайрин, Яру Пайдахдин орденри, “Женгинин лайихлувилерай”, “Кавказ оборона авунай”, “Варшава азад авунай”, “Берлин къачунай”, “Ватандин ЧIехи дяведа Германиядал гъалибвал къачунай” медалри нур гузвай.
М.Къаибханован зегьметдин тарихди гзаф крар субутарзава. Ада дяведилай кьулухъ са жерге жавабдар къуллугърал — халкьдин депутатрин райсоветдин исполкомдин плановый комиссиядин председателвиле, Ахцегьрин МПМК-дин кьилин инженервиле, ахпа и карханадин председателвиле кIвалахнай. Яргъал йисара ада вичиз ихтибарнавай участокра чешнелудаказ зегьмет чIугуна. Ам гьакI общественный крарани гьамиша активвилелди тафаватлу жезвай, са шумуд йисуз партиядин райкомдин членвиле, халкьдин депутатрин райсоветдин исполкомдин, Ахцегьрин хуьруьн советдин депутатвиле хкянай.
Пенсиядиз экъечIнавай вахтундани Мирзе халу секиндиз акъвазнач. Шад мярекатар, суварар хьайила, ам гьамиша жегьилрин арада, собранийрин президиумра аквадай. Дяведин ва зегьметдин ветеран жегьилрин насигьатчини тир. М.Къаибханова кьуд руш уьмуьрдин рекьел акъудна, чешнелу инсанар яз чIехи авуна. Дяведин ва зегьметдин ветеран чи арада амачтIани, адан баркаллу крар ам чидайбуру гьамиша рикIера хуьзва. Чи къенин ислягь уьмуьр патал Ватандин ЧIехи дяведа чанар гайи вири ветеранриз рагьмет хьурай!
Нариман Мамедов, журналист
