(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-33, 35-40, 47, 48-нумрайра, 2025-йисан 2, 7, 13-15, 17-19, 21-24, 27, 31-32-нумрайра)
ГъвечIи лишан №131
Мегьти (Магьди) загьир хьун
Аль-Магьдидикай раханвай гьадисар:
(…) 1.Абу Саид аль-Худрий асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Зи уьмметдин эхиримжи йикъара аль-Магьди пайда жеда. Аллагьди ам паталди марф рекье твада ва чили вичин набататар (няметар) винел акъудда. Ада мал гуда (пайда) сад хьиз инсанрин арада, мал-лапагдин (кIвалин гьайванрин) кьадар артух жеда, уьммет — зурба жеда. Ам ирид ва я муьжуьд (регьбер яз) яшамиш жеда», — яни ирид ва я муьжуьд йисуз1.
- Адалай гьакIни агакьнавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«За квез аль-Магьдидикай муштулух гузва. Ам инсанрин арада фикиррин чаравални залзалаяр авай чIавуз ракъурда. Чил, гьикI ам къведалди зулумривни гужарив ацIанвайтIа, гьа къайдада гьахъдив ва адалатлувилив ацIуда. Адалай цаварин ва чилин эгьлияр рази жеда. Эменни дуьз къайдада (сагъ паяралди) пайда»…
Са инсанди хабар кьуна: «Дуьз къайдада гьикI я?». Ада жаваб хгана:
«Инсанрин арада барабардиз».
Ада [Пайгъамбарди (Аллагьдин салам ва салават хьуй вичиз)] гьакIни лагьана (мана):
«Аллагьди Мугьаммадан уьмметдин рикIер адалатлувилив ацIурда. Аль-Магьдиди чавушдиз буйругъ гуда ва ада лугьуда: «Нихъ эменнидин игьтияж ава?». Инсанрин арадай анжах са кас къарагъда ва аль-Магьдиди лугьуда: «Алад хазиначидин патав ва лагь адаз, «дугъриданни, Мегьтиди ваз эмирзава заз мал (девлет) гун». Бес, ада [хазиначиди] идаз лугьуда: «Къачу жуван гъапалди, сан-гьисаб галачиз» Та ада [игьтияж авай касди] ам кIватIна, тайинарна, гьазурайла, вахчун патал жувахъ галаз ам пашман жеда ва лугьуда: «Зун Мугьаммадан уьмметдикай нефсиниз виридалайни къанихди хьана, бес зун ажуз хьанани акъвазиз абуруз [амай мусурманриз] бес хьайидал?!».
Ахпа ада лагьана (мана):
«Адаз вичи къачурди элкъвена вахкуз кIан жеда, амма адавай кьабул хъийидач ва адаз лугьуда: «Вуч чна гузватIа, элкъвена вахчузвач». Ирид, муьжуьд ва я кIуьд йисуз гьа икI жеда. Ахпа адалай кьулухъ яшайишда хушбахтвал (хийир) хъжедач»2. Ва я ада лагьана: «…ахпа хийир амукьдач (дуьньядин) уьмуьрда адалай кьулухъ».
- Али халифади (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Аль-Магьди чакай я, Пайгъамбардин хизандай. Аллагьди ам са йифен къене дуьз (гьазур) ийида»3.
Мумкин я и гьадисда къалурнавай «Аллагьди ам са йифен къене дуьз (гьазур) ийида» келимада Аллагьди ам халифат патал виже къведайди авуникай ихтилат физва, яни ам халифат патал гьазурун, и карда адаз агалкьунар гун, дуьз рекье тун ва адахъ виликдай авачир регьбердиз хас вири ериярни камаллувал гун.
Мумкин я «Аллагьди ам са йифен къене гьазурда» гафарин мана: яни адан кар, гьал дуьзарда, адан дережа хкажда са йифен къене ва я са сятинин къене йифекай (йифен са паюнин къене) — аниз килигна, ам халифа хьунал рази жеда вири «мусурманрин чIехи ксар».
Им акI лагьай чIал я хьи, сифте кьиляй аль-Магьди Мугьаммад ибн Абдулладиз, вич инсанри вичиз «байгьат» (кьин) таганмаз ва вири вич халифа хьунал кIватI (сад) тахьанмаз, гьадисра ихтилат физвай аль-Магьди тирди чир жедач. Ада вичиз халифавал тIалабдач, ада вич адаз лайихлу, гьазур я лагьана фикирни ийидач. Гьавиляй инсанри адаз а кар кIан тийиз «байгьат» (кьин) гуда.
«Аллагьди ам са йифен къене виже къведайди ийида (гьазурда)» гафарихъ икьван чIавалди ам дуьз рекьелай алатнавайди ва гунагькар тирди ва Аллагьди ам са йифен къене дуьз рекьел эцигда ва ада вичин гуьгъуьна аваз инсанар тухуда лугьудай метлеб авач. Аксина! Аль-Магьдиди инсанар вичин гуьгъуьнаваз Шариатдин асуллу чирвилерин куьмекдалди тухуда: ада абурун арада дуванар ийида, абуруз фетваяр [шариатдин къарар] гуда, абурун гьуьжет алай крар гьялда ва гьакIни ада абуруз женгера регьбервал гуда… Ихьтин чирвилер, эгер ам вагьй туштIа, са йифен къене кIватIиз жедач. Вагьй лагьайтIа, анжах пайгъамбарриз къвезвай, аль-Магьди пайгъамбар туш.
Гьа икI, «Аллагьди ам са йифен къене виже къведайди ийида» гафарин метлеб акI лагьай чIал я хьи, Аллагьди ам гьадисра ихтилат физвай аль-Магьди вич тирдахъ инанмиш жедайвал ийида ва адаз виликдай вичихъ авачир регьбердиз хас ерияр гуда.
- Умм Саляма асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Аль-Магьди зи хизандай, Фатимадин веледрикай я»4.
Яни аль-Магьди Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) кIвалинэгьлийрикай, адан несилрикай сад я.
- Жабир асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Иса ибн Марьям эвичIда ва абурун амир аль-Магьдиди лугьуда: «Ша чахъ галаз (имам яз) капI ая!». АтIада лугьуда: «Ваъ, гьакъикъатда, квекай садбур масадбур патал амирар я», — Аллагьдин патай и уьмметдиз авунвай гьуьрмет яз»5.
_____________________
1 Аль-Гьакиман «Аль-Мустадрак», 4/557-558.
2 «Аль-Муснад», 3/37 ва гьадис агакьарнавайбур ихтибар авуниз лайихлу я.
3 «Аль-Муснад», 2/48, гьадисдин иснад якъинди я.
4 Абу Даудан «Ас-Сунан», 11/733, гьадисдин иснад якъинди я.
5 Ибн аль-Къаййима «аль-Манар аль-Муниф»-да лагьанвайвал (147-148-чинар), гьадис аль-Гьарис ибн Аби Усама вичин «Муснад»-да хъсан иснадни галаз гъанва.
(КьатI ама. Мугьаммад ибн Абдуррагьман аль-Арифидин ктабдай)
Гьазурайди — диндин алим
Ямин Мегьамедов
