(Эвел – 45-47-нумрайра)

Къияматдин йикъан лишанар къейднавай текстер гьакъикъатдихъ галаз алакъалу ийидай къайдаяр

Мисалар гъин:

1. Имам Муслима агакьарна. Асма бинт Аби Бакра (абурулай кьведалайни Аллагь рази хьурай) вичин хва Абдулла бин аз-Зубейрадин кьиникьикай рахадайла, вичин хва кьейи кьушундиз регьбервал гузвай аль-Хажжаджу бин Юсуф ас-Сакъафидихъ элкъвена лагьана: Гьа­­къикъатда, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) чаз сакъиф тайифада тапархъан, телефдайди (мубир)1 жеда лагьана. Тапархъандикай лагьайтIа, чаз ам акуна, телефдайдакай рахайтIа, за фикирзавайвал, вун гьам я». Ам (аль-Хажжаджу бин Юсуф ас-Сакъафи) къарагъна ва мад садрани адан патав хтанач.

Ан-Нававиди лагьана: «Тапархъанди­кай ада лагьай «чаз ам акуна» гафар гзаф тапарар авур Мухтар ибн Аби Убейда ас-Сакъафидиз талукьбур я. Адан ихтилатрикай виридалайни писди Жибрил гуя вичин патав къвезвай лугьун я. Тапархъандикай рахайла, гьакъикъатдани­, ихтилат Мухтар ибн Аби Убейда ас-Са­къафидикай тирдан гьакъиндай алимрин фикир сад я. Телефдайди яз абуру аль-Хажжадж ибн Юсуф яз гьисабзава, амма Аллагьдиз хъсан чида»2.

2. Абу Гьурейрадилай имам Муслима агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Гьижазадин чиляй Бусрада авай девейрин гарданар ишигълаван ийидай цIай акъат тавунмаз, Къияматдин югъ алукьдай вахт алукьдач»3.

И цIай акъатнава, лугьузвайвал, ам пуд вацран къене кана ва Мединадин дишегьлийри адан экуьнал чхрадал сун гъалар ийизвай.

Абу Шама, и вакъиадикай суьгьбетдай­ла, лагьана: «654-йисан4 пуд лагьай жу­мада-ль-ахирадин арбе йикъан йифиз Нурлу Мединада зегьле ракъурдай ван гьатна, гуьгъуьнлай вири чил, цлар, къавар, тахтаяр, ракIарар зурзурай залзала хьана. И кар тIвар кьунвай вацран жуьмя йикъалди гьар са сятда тикрар хьана. Ахпа бану Къурейзадин патарив гвай чкадай цIай акъатна. Ам чаз Мединадин къене авай чи кIвалерай акуна. На лугьуди, ам чи патара чIехи цIай тир – дерейрай­ цIай авахьзавай – Шаза-дередиз яд авахьдай хьиз ва адай еке имаратриз ухшар цIелхемар акъатзавай»5.

Ан-Нававиди лагьана: «Чи девирда­, 654-йисуз, Мединада цIай акъатна, ам Мединадин шаркь патан паюнилай эге­чIай чIехи цIай тир – аль-Гьаррадин кьулухъай. Ам экъечIуникай вири жемятдиз чирвал, хабар хьана»6.

Аль-Гьафиз Ибн Гьажара лагьана: «Заз якъин хьайивал, гьадисда тIвар кьунвай цIай, аль-Къуртубиди ва масабу­ру гьисабайвал, Мединадин къерехрив пайда хьайи цIай я»7.

3. Имам Агьмада гъанвай Абу Гьурейра асгьабдилай агакьай гьадисда къейднавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана): «Фитнеяр (бунтар, шулугъар) пай­да тахьанмаз, таб гегьеншдиз чу­кIун тавунмаз, базарар сад-садаз мукьва та­хьанмаз, заманаяр сад-са­даз мукьвал­ тахьанмаз, гьарж гзаф тахьанмаз­ Къияматдин югъ алукьдач». Адавай хабар кьуна: «Гьарж вуч я?». Ада жаваб хгана: «Кьиникьар»8.

Шейх Ибн База «Фатх аль-Бари» ктабдиз ганвай баянра къейднава: «И гьадисда къалурнавай «заманаяр мукьвал хьун» гафариз виридалайни (гьахъдиз) мукьвал баян – ам чи девирда уьлквейрин, шегьеррин арада авай мензилар мукьвал ва а мензилриз фидай вахтар куьруь хьун я. Самолетар, поездар, жуьреба-жуьре маса улакьар… туькIуьрун ва абур виринра чукIун себеб яз. Аллагьдиз хъсан чида!».

Кьвед лагьай къайда: Къияматдин югъ мукьва жезвайди къалурзавай лишанар Къияматдин йикъаз лап мукьвал тир девирда хьун чарасуз туш. Абур Къияматдин югъ алукьдалди хейлин вахт амаз пайда хьунни мумкин я.

Къияматдин йикъан лишанар а Югъ мукьва жезвайдакай хабар гузвай ишараяр я. Чебни а Йикъаз мукьвал хьун, яргъа хьун – тафават авач.

Мисал яз, Пайгъамбарди (Аллагьдин­ салават ва салам хьуй вичиз) лагьана­ (ма­­на): «Къияматдин югъ алукьдай вахту­­­­нив гекъигайтIа, зун ракъур­на­ва­ расул яз и кьвед хьиз», — ва ада вичин кьве тIуб къалурна: къалурдайди ва юкьван­ди9. И карди Пайгъамбар (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) атун ва адан кьиникь10 Къияматдин югъ мукьвал алайдакай хабар­ гузвай лишанар я. Гьатта адалай кьулухъ хьайи ва Къияматдин югъ алукьдай вахтуниз адалайни мукьвал маса лишанар аватIани.

Къияматдин йикъан лишанар кьилиз акъатдай вахтунин патахъай абур чавай са шумуд патал пайиз жеда:

1. Чеб ачухдаказ ва тамамдиз кьилиз акъатнавайбур. Мисал яз, Пайгъамбар (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) расул яз ракъурун, адан кьиникь ва тапан пайгъамбарар хьун.
2. Чпин эвел кьилер алукьнавайбур ва артух хьун давам жезвайбур. Абурукай яз базарар сад-садаз мукьва хьун, кхьинар гегьеншдиз машгьур хьун, кьиникьрин кьадар артух хьун11 къейд ийиз жеда.
3. Гьеле кьиле тефенвайбур, амма кьиле фидайбур. Мисал яз, ад-Дабба (гьайван) ва ад-Дажжал пайда хьун12.

Пуд лагьай къайда: Къияматдин йикъан лишанриз талукь гьадисар гьакъи­къатдихъ галаз дуьз тушир (гъалатI) жуьреда алакъалу авунин хаталувал.

1. Ам я – делилсуз гаф лугьун ва субутсуз гиман авун (гъайб кардикай). Вучиз лагьайтIа, эгер вуна гьадисда къейднавай лишан флан вахтунда флан къайдада кьиле фенва лугьуз кьетIивилелди тестикьарайтIа, а кар делилдиз, ва я Шариатдай тир ишарадиз, ва я ахтармишуниз муьгьтеж я; амма а кардиз делил ва я ахтармишун авач! Вичиз гьар са малуматдин якъинвал ахтармишун, чирун буйругънавай дугъри, иманлу касдиз Шариатдин крара ва малуматра чирвал авачиз вичин мецелай гафар лугьун кутугнавач.

(КьатI ама)

Гьазурайди — диндин алим

Ямин  Мегьамедов

______________________________

1  Мубир – къанлу, гзафбур рекьизвайди.

2  Хашпарайрин календардай, 1256-йисан

9-29-май.

3  Гьадис Бухарийди ва Муслима гъана.

4  ГъвечIи лишанра ам гьикI къведа №1 ва №2.

5  Килиг: ГъвечIи керематар №68,55 ва 16.

6  Килиг: ЧIехи керематар №8 ва №1.

7  «Фатх аль-Бари», 20/128.

8  Яни, гзаф кьадар кьиникьар хьун, гзаф

ивияр экъичун.

9  Гьадис Бухарийди ва Муслима гъана.

10  ГъвечIи лишанра ам гьикI къведа №1 ва №2.

11  Килиг: ГъвечIи керематар №68,55 ва 16.

12  Килиг: ЧIехи керематар №8 ва №1.