(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-33, 35-40-нумрайра)
ГъвечIи лишанар: №№ 87, 88 ва 89
Маса гьалдиз элкъуьрун, чил пад хьана,
туькьуьнун ва къванерин марф къурун пайда хьун
ЧIехи табиинрикай тир Нафиъа лагьана: «Чун Абдулла ибн Умар асгьабдихъ галаз санал ацукьнавайла, чи патав са инсан атана ва ада флан касди (ам Шамдин агьалийрикай сад тир) ваз саламар ракъурнава лагьана. Абдуллади лагьана: «Заз ван хьайивал, ада динда цIийивилер тунва (бидят авунва). Эгер акI яз хьайитIа, вуна адав зи патай саламар агакьармир. Заз Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) икI лугьудайла ван атана (мана):
«Зи уьмметда жеда (гунагькарар гьайванриз) элкъуьрун ва къванер къурун — а кар жеда «зиндикьриз» (мунафикьриз, имансузриз) ва «къадаритриз» (Аллагьдин патай кьадар-кьисмет инкарзавайбуруз)»1.
Маса гьадисра хабар ганвайвал, эхиримжи заманада Кябедал гьужумиз физвай кьушундин кьилел, чил пад хьана, туькьуьнун къведа. Аллагьди абур вири — сифтегьандалай гатIунна, эхиримжидал къведалди — чилин кIаник акатдайвал ийида.
Бакъиради, аль-Къаъкъаъ ибн Аби Гьадрадан уьмуьрдин юлдашди, лагьана: «Заз Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз), минбардал акъвазна, икI лугьудайла ван хьана (мана):
«Эгер квез са кьушун адан патарив чилин кIаник акатна лагьана ван хьайитIа, Къияматдин югъ алукьун лап мукьвал хьанва а чIавуз»2.
И кьушун Мединадин патарив чилик акатда. И вакъиадикай гегьеншдиз гуьгъуьнай ахъайда 3.
Ва эхиримжиди… И жазаяр гунагькаррин ва гунагьар айиб (туьгьмет) тийиз, кисна акъвазнавайбурун кьилел къведайдал са шакни алач. Гьавиляй кьатIунар авай мусурман ихьтин крарикай къерех хьана кIанда.
ГъвечIи лишан №90
Накьвадин керпичрин кIвалер саламатдиз тан тийидай марф
Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) чаз хабар ганвай Къияматдин йикъан лишанрикай сад вич къвайидалай кьулухъ чепедикай ва къванерикай эцигнавай кIвалер сагъдиз амукь тийидай, амма гьа са вахтунда деведин сарикай авунвай алачухар саламатдиз амукьдай цаварилай ракъурдай марф я.
Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) хабар ганвайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Къияматдин югъ алукьдач, та цавай (къати) марфар къурдалди вичикай накьвадин кIвалер хуьз тежедай, амма хуьз жеда адакай анжах чIарарикай (лидикай) авунвай кIвалер» 4.
ГъвечIи лишан №91
Ахьтин марф къвада хьи, амма чилел са затIни эхкъечIдач
Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) чаз хабар ганвай Къияматдин лишанрикай я умумидаказ марф къун цавай, амма чиляй я набататар, я майваяр экъечIдач.
Анас асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Къияматдин югъ алукьдач, та инсанриз умуми (виринра къвадай) марф къурдалди, амма чиляй са шейни экъечIдач»5.
Са шакни алач а кар чилин берекат квахьайла жезвайди, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьайвал (мана):
«Гьакъикъатда, кьурагьвал — ам марф тахьун туш виче, амма кьурагьвал — инсанриз марфар къурун, амма чиляй са шейни экъечI тавун я»6.
ГъвечIи лишан № 92
Арабар кьадай (телефдай) фитне кар (шулугъар)
Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) хабар ганвай Къияматдин лишанрик мад арабрин кьилел къведай чIехи фитне карни акатзава. Абурун арада гзаф телефвилер, кьиникьар жеда7.
Абдулла ибн Амр асгьабди (къуй абурулай кьведалайни Аллагь рази хьуй) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Вири арабар кьадай фитне-кар (пайда жеда), а фитне-карди яна кьейибур ЦIа жеда. А фитне-карда мецин (гафунин) таъсир гапурдин ягъунилайни къуватлу жеда»8.
«Арабар кьада» лагьайла, им абуруз вирибуруз еке телефвилер кьисмет жеда лагьай чIал я.
«Яна кьейибур ЦIа жеда», вучиз лагьайтIа, абуру и дуьнья патал женг тухузвай, шейтIандиз ва чпин гьевесри табий жезвай. Яни абуру гьа и женг тухуналди, абур а жазадиз лайихлу жеда ва эгер абур Сад Аллагьдихъ агъазвай мусурманар яз кьейитIа, абур мидаим яз ЦIа амукьдач, ана абуруз жаза гайитIани.
Гьадисда ихтилат физвай яна кьейибур гьа и дяведа-шулугъда рекьидайбур я. Вучиз абуруз гьакьван атIугъай гьелягьар кьазва? Вучиз лагьайтIа, абурухъ чпи тухузвай женгера Дин хкаждай, зулумкаррикай хуьдай, гьахълудаз куьмек гудай къаст авачир. Абурун къаст тир сада-садаз зулум авун, сада-садахъ галаз гьуьжетун — малдин ва гьакимвилин менфятар къачуз кIанз.
«Мез» — яни адан къуват, гафаралди эцягъун, себ, дяведиз эвер гун, гьиссерик цIай кутун гапурдин ягъунилайни къуватлу жеда. А кар гьадисдин маса риваятдини къалурзава (мана): «Ва мез яргъи авун а карда, гапурдин ягъунилай къуватлу жеда»8.
ГъвечIи лишанар №№ 93, 94 ва 95
Тарар рахун, къванер рахун — мусурманриз куьмек яз.
Мусурманри ягьудрихъ галаз дяве тухун
И дяве Къияматдин югъ алукьдай вахтуниз мукьва девирда кьиле фида ва ана мусурманар гъалиб жеда. А чIавуз гьатта тарарни, къванерни рахада, лугьуз: «Я мусурман! Я Аллагьдин бенде! Зи кьулухъ ягьуд гала — алад, яна йикь ам!». Тараризни къванериз мусурманар хуш жеда ва абуруз куьмек гуда, Аллагьдин патай нуьсрет яз.
Ибн Умар асгьабди (абурулай кьведалайни Аллагь рази хьурай) хабар гузвайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Ягьудри квехъ галаз дяве тухуда ва куьн абурал гъалиб жеда. А чIавуз гьатта къванерни кваз рахада ва лугьуда: «Я мусурман! Ингье зи кьулухъ ягьуд гала — алад, йикь ам» 9.
Тарарни къванер рахун Къияматдин югъ алукьдай вахт мукьвал хьун къалурзавай лишанрикай сад я, анжах гъаркъад (къвакъвадин вал, тIелгьят) жинсинин тарар квачиз, ам ягьудрин тар яз гьисабзава, ам рахадач (кисда).
_____________________
1 Гьадис Агьмада гъана ва Агьмад Шакира ам якъинди я лагьана.
2 Гьадис Агьмада гъана ва аль-Альбаниди ам «ас-Сильсиля ас-сахиха»-да якъинди я лагьана, №1355.
3 Килиг: 122-нумрадин гъвечIи лишан.
4 Гьадис Агьмада гъана ва шейх аль-Арнаута лагьанвайвал, и гьадисдихъ, Муслиман шартIаралди, якъин иснад ава.
5 Гьадис Агьмада ва Абу Яъляди гъана.
6 Гьадис Агьмада гъана.
7 Гьадис Агьмада, Абу Дауда, ат-Тирмизиди ва Ибн Мажа гъана.
8 «Миркъатуль-мафатигь» ктаб (15/369).
9 Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъана.
(Мугьаммад ибн Абдуррагьман аль-Арифидин ктабдай. КьатI ама).
Гьазурайди — диндин алим
Ямин Мегьамедов
