За “Лезги газетдин” 32-нумрадай Сажидин муаллимдин “Тахта” ва “тахт” гафарикай” макъала кIелна. Гьуьрметлу Сажидин муаллимди вичиз и кардин патахъай газет кIелзавайбурун фикирарни чир хьанайтIа хъсан тир лугьун себеб яз, заз жуван фикирарни лугьуз кIанзава.
Валлагь, гьуьрметлу Сажидин муаллим, заз “Гьуьрметдин доска” авайвал туртIа, хъсан аквазва. Вучиз ятIа, за агъадихъ лугьуда.
Са миллетдихъни михьиз вичин кьилдин 100%-дин гафарикай ибарат чIал авайди туш. Мисал яз, къачун чна девлетлу урус чIал. Урус чIала агъа кIан 20% маса миллетрин чIаларин гафар ава. Абурукай са тIимилбул заз агъадихъ къалуриз кIанзава: автономия (грек), агрессия (латин), акция (немс), аренда (латин), биржа (немс), бюджет (ингилис), губернатор (латин), демократия (грек), импорт (ингилис), экспорт (ингилис), кредит (латин), лицензия (латин), мэр (френг), премьер-министр (френг) ва икI мад.
Гьа ихьтин урус чIала ишлемишзавай маса миллетрин гафар завай агъзурралди мад кхьиз жеда, амма гереквал авач. Акьван девлетлу урус чIала аквазвани гьикьван маса гафар ишлемишзаватIа!
Лезги чIалани, чи ата-бубайрин девиррилай атана, ишлемишзавай гафар гзаф ава. Абурун арада, лезги чIала авачиз, мажбур хьана урус чIалай къачуна, ишлемишзавай гафар гзаф я. Месела, спутник, космос, совхоз, колхоз, букварь, памятник, пирамида, бухгалтер, щетка, полиция ва икI мад. Са бязи халуяр, тIварар за кьадач, и гафарални алахънава, гьабуруз лезги тIварар туькIуьриз. Месела, елкадиз — элтен, буквардиз — гьарфалаг, алфавитдиз — сада алтабат, муькуьда элифба, щеткадиз — сада шутка, муькуьда чIварах, словардиз — гафарган, гафалаг, памятникдиз — бених, пирамидадиз — шишбар, календардиз — йикъарган, чIаварган гьа икI мад.
Ибур вири, чи бубайри лагьайвал, чIана кIане гъери авачир алахъунар яз аквазва заз. Са шумуд виш йисара, жуван хайи чIала гьатна ишлемишзавай гафар цIийикIа туькIуьр хъувун — им лезги чIал цIийиз арадал гъизвайдай я. Гьикьван хуькуьрайтIа, гьакьван гзаф чIур жедайдини рикIелай алудна виже къведач.
Гила “Доска почета” келимадал мад хквен хъийин. “Доска почета” келимада “доска” урус чIалани ам доскадихъ (тахтадихъ) галаз алакъа авай гаф туш. Вучиз лагьайтIа, “Доска почетаяр” вири тахтайрал алач эхир. Абур ракьарикай, шихерикай, къванерикайни ийизва. Виридаз “Доска почета” лугьузва, квекай авунватIани.
Эгер туькIуьр хъийизватIа, сифте гьа урус чIалан сагьибрив туькIуьр хъийиз туна кIанда, гьич тахьайтIа, “стенка почета” хъувунайтIа, лезги чIалани кIвенкIвечидин тIвар “Гьуьрметдин цлал” ала лугьуз жедай, тахтадилай икI абурлузни аквадай.
Заз чиз, а гаф сифтедилай гьа «доска» лагьана ишлемишайвиляй къени тIвар дегишарнавач. “Доска почета”, “Доска объявлений”, “Доска позора” ва икI мад.
Сажидин муаллимди “доска” “тахта” гафуниз элкъуьр хъувуртIа, са масада маса жуьре теклиф хъувун мумкин я. Алазни, алачизни хуькуьрмир чIалак, чи гафарик.
Темирхан Темирханов,
Гъепцегьрин хуьр
