Эхиримжи йисара РагъакIидай патан са бязи уьлквеяр Россиядив эгечIзавай тегьер акурла, фикирдиз лезги халкьдин акьуллу келимаяр къвезва. Къунши, багъри аваданлу, асайишлу хьурай, адавай аватнани жагъида, я ам тIалабиз, бурж кьазни ви патав къведач. Пехил къуншидикай Аллагьди вичи хуьрай. Ам гьар са камуна вун кIасиз, вай пад акъудиз алахъда. Заз США кьилеваз Рагъ­акIи­дай патан хейлин уьлквеяр гьа и пехил къуншияр хьиз жезва.

ЦIувад-къад йис вилик абуру Россиядин ва адан кьилевайбурун тарифзавай. Россиядиз жуьреба-жуьре рекьерай куьмек гузвай. Гьелбетда­, чпин итижар, ахпа жедай хийирар, къазанжияр фикирда аваз. Россиядин девлетар жезмай кьван та­раш­дай ният аваз. Дуьньяда зурбади тир уьлкведин мулкар кьунин, чкадин производствояр гуьнгуьнай акъудна, чпинбур кардик кутунин мураддалди. Россия экономикадин ва яша­йишдин жигьетдай лап зайифарна, чпин вилик метIерал акъвазариз кIан хьуналди. Гьа икI женни ийидай. Уьлкведин воен­ный ва залан промышленность барбатIна­вай, кардик кумай военный ва важиблу карханаярни Америкадин инспекторрин, инструкторрин гуьзчивилик квай. Хуьруьн майишатдин карханаяр тахьай мисалнавай. Миллионралди рабочияр, къуллугъчияр, инженерар бейкарриз элкъуьрнавай. Гьа са вахтунда виринра базардин ала­къа­яр гегьеншарзавай. Россия, Советрин Союз хьиз, чу­кIу­рун, пайи-паяр авун патал амайди са тIи­мил алахъунар хъувун тир. Гьа и четин­, гзаф хаталу чIавуз уьлкведин кьилиз Владимир Путин атана ва ада Россиядин Фе­дерациядин азадвал, аслу туширвал хуьн, къудратлувал хкажун патал вичелай алакьдай вири серенжемар кьабулна.

Гьа и гуьзлемиш тавур дегишвилери РагъакIидай пад ажугълуни, пехилни авуна. “Чун дустар я” лугьузвай уьлквейри Россия гьар патахъай кIасиз гатIунна. Са бязи крар рикIел хкун кутугнава: Украинада “хъипи инкъилаб” тешкилна, стха халкь Россиядиз акси акъвазарна. Малайзиядин “Боинг” самолет ракетадай яна, бубани руш Скрипалар агъуламишна — и тахсиркарвилер Россиядин хиве туна. Крым Россиядик эхкечIна лугьуз, чи уьлкведиз акси санкцияр кьабулна ва и алчах кар гилани давамарзава. Россиядин спортсменри “допинг ишлемишзава” лугьуз (тестикь тахьай тахсиркарвал), абур олимпиададиз ахъайнач. Чи уьлкведин къуршахар кьадай пагьливанриз США-да Дуьньядин кубок патал кьиле физвай акъажунра иштиракдай визаяр ганач. Газдин “Северный поток” акъвазариз алахъзава. Россия тахсирлу авун патал мадни багьнаяр жагъурзава, адак квачир гунагьар кутазва, ам такIанариз алахъзава…

Вири и нагьакьан, намуссуз, инсансуз гьерекатриз Владимир Путина алай йисан мартдиз РФ-дин Федеральный Собранидиз раиж авур Чарче вижевай жавабар га­на. Ада кьетIивилелди малумарна: “Ро­ссия гужуналди кIеве тваз жедай уьлкве туш. Чахъ галаз амадагвилин, дуствилин, сада-садаз гьуьрмет авунин чIалалди рахун герек я. Чна виликдайни и месэладин гьакъиндай лагьанай, амма чеб дуьньядин месэлаяр гьялзавай зурба уьлквеяр я лугьузвайбуруз ван атаначир. За лугьузва, гила кьванни ван ша”.

Бязибуруз ван атана. Идан гьакъиндай­ гьа и мукьвара Санкт-Петербургда экономикадин месэлайрай кьиле фейи международный  форумдиз жуьреба-жуьре уьлквейрай атанвай кьван мугьманри, санкцийризни тамаш тавуна, Россиядин регионрихъ, карханайрихъ, фирмайрихъ галаз амадагвилин, санал кIвалахунин икьрарар ку­тIунуни шагьидвалзава.

Имни, лугьун квез, жув Россиядин Федерациядин агьали хьунал дамахдай кар я. Ислягьвилин, дуствилин, амадагвилин, маса уьлквейрин къенепатан месэлайрик къаришмиш тахьунин сиясат тухуналди, Россияди вичин гьакъиндай къецепатан уьлквейрин халкьарин бейнида хъсан фи­кир арадал гъизва. Иллаки жуван Ватанда рехъ гузвай татугайвилер, халкьарин арада тешкилзавай гъерезвилер, экономикадин дестекар тир промышленность, хуьруьн майишат ва халкьдин къудратлувал хкажзавай ватанпеерсвилин идеология чкадал хкуни, Ватандиз зиян гузвай­ гьерекатрал эхир эцигуни гьар са ватандашдиз Россиядин Федерация тIвар алай зурба государство кIанар хъийизва, уьлкведа яшамиш жезвай цIудралди халкьарин садвал мягькемарзава. РагъакIидай патан гьукумдарри Россиядиз акси яз тухузвай гьахъсуз, кьве чин алай сиясатди  чи халкьарин садвал  мадни жанлу ийизва, ватанперсвилин руьгь хкажзава. И кар чаз къе гьар са областдин, республикадин, крайдин, шегьердин, райондин мулкара, коллективра кьиле физвай крари, алакъайри успатзава. Къе чаз газетрай,  телеканалрай “Кавказдин миллетдин чин алайбур” гафарни ахквазмач. Са халкьдин векилди масадаз тикъет язавай гьерекатарни лап тIимил хьанва.

Ашкара кар я, чна жуван диде-бубадал, тухумдал, хуьрел дамахда, са ни ятIа­­ни абурун гьакъиндай лагьай кутуг тавур гаф лап ажугъдивди, намусдал леке гъайи тегьерда кьабулда. Гьатта а касдин винел гьужумдизни фида. Гьа ихьтин кIанивилин гьиссеривди чун райондивни, республикадивни, ЧIехи Ватандивни эгечIна кIанзава. Абурал гьахълувилелди дамах авун чи буржи я.

Лугьун лазим я хьи, уьлкведин вири халкьари Ватандал дамахдай, адахъ авай кIанивал, вафалувал артухардай вакъиаяр эхиримжи йисара са шумуд хьана ва абур виридаз малумни я.  Дуьньядин майданда Россиядин ва чи уьлкведин Президент Владимир Путинан рейтинг хкаж хьуни чун мадни шадарзава ва пакадин югъ мадни хъсанди жедайдахъ инанмишарзава.

Суварин вилик квай югъ тирвиляй чи жегьил тарихни рикIел хкун чарасуз я. 1990-йисуз Советрин Союз тIвар алай государство чукIурна ва гьа и йисан 12-июндиз РСФСР-дин халкьдин депутатрин Съезддал Россиядин государстводин аслу туширвилин гьакъиндай Декларация кьабулнай. 1991-йисан 25-декабрдиз Госдумадин сессиядал, депутатри гзаф гьуьжетар авурдалай гуьгъуьниз, цIийи государстводиз Россиядин Федерация тIвар ганай. 1994-йисан 2-июндиз РФ-дин Президентдин Указдалди 12-июнь — Россиядин Федерациядин государстводин аслу туширвилин гьакъиндай Декларация кьабулай югъ — суварин  югъ яз малумарна. 2001-йисуз и сувариз “Россиядин югъ” тIвар гана.

Россия. Россиядин Федерация. Им гзаф кьадар миллетар яшамиш жезвай, 80-далай виниз регионрикай ибарат, гзаф кьадар чилералди, девлетралди машгьур, къудратлу уьлкве я. Вири регионрин арада аваз Дагъустан Республикадини виликди камар къачузва. Вири миллетрихъ галаз дагъустанвийрини экуь гележегдихъ еримишзава. И делилни дамах авуниз лайихлуди я.

Фенвай девирдиз тамашайла, дагъвийри урус ва гьакI Россияда авай маса миллетрихъ галаз халкьдин майишатдин гьар са хиле еке агалкьунар къазанмишна. Гилани абур, ацалтнавай са бязи четинвилер алудиз, виликди, гуьзел гележегдихъ физ чалишмиш жезва. Дагъустандин халкьарин векилри и кьил а кьил авачир Урусатдин областра, шегьерра, хуьрера гьакъисагъвилелди зегьметни чIугвазва, уьлкведи къейд ийидай хьтин агалкьунарни къазанмишзава. Дагъустанда вири крар къайдадик кутунин, агьалийрин яшайиш хъсанарунин, законар вини дережада аваз хуьнин, коррупциядин, тахсиркарвилерин, экстремизмдин вилик пад кьунин, республика кьулухъ галамай регионрин жергедай акъудунин мураддалди РД-дин Кьилни, Гьукуматдин Председателни дегишарна. Гьа имни РФ-дин Гьукуматди Дагъустандин ва санлай чи зурба уьлкведин садвилин гьакъиндай къайгъударвал авунин лишан я.

Россиядин Федерациядин къазанмишунрик жуван ватандашри виле акьадай пай кутунал ва абурун зегьметдиз, алахъунриз РФ-дин Президентди, Гьукуматди, талукь маса къурулушри лайихлу къимет гун мадни дамахдай кар я. Маса инсанар хаталувиликай, кьиникьикай къутармишна, вичин чан бандитрин гъиле тур, абурун вилик кьил агъуз тавур жуьрэтлу хва Зейнудин Батмановаз Россиядин Игитвилин тIвар гана. Де лагь, гьикI дамах тийин ихьтин рухвайрал ва крарал!

Халкьдин тIвар хкажзвай, чпел дамахдай крарин иесияр тир ватандашар Россиядин шегьерра, хуьрера гзаф ава. Имни акI лагьай чIал я хьи, абуруз анра къулай шартIар яратмишнава, абурув са уьлкведин веледрив хьиз эгечI­зава. Гьелбетда, яргъал, патал чкайриз фенвай инсанрал жуьреба-жуьре четинвилерни ацалтзава, абурув тахайбурув хьиз эгечIзавай дуьшуьшарни жезва, амма санлай къачурла, дуьз, намуслу, пешекар, къени хесетрин инсанрин кефи хадайбур жезвайди туш.

Садани инкардач, чаз чи кIвал, хуьр, район, республика, уьлкве хуш, кIан я. Ди­де-Ватан ширин я. Ам аваданлуди, къудратлуди, гьунарлуди яз акунни чи мурад я. Гьар са касди вич бахтлуди яз гьисабдайвал. Ихьтин гьаларни вич-вичелай арадал къведач. Ватандин къадир авайбуру ам мадни мублагьди, девлетлуди, хъсандиз яшамиш хьун патал къулай шар­­­тIар авайди хьун патал зегьмет чIуг­вада. Гьа и мурад патал вичин алакьунрикай, бажарагъдикай, мумкинвилерикай менфят къачуда. Гьукуматди вичин гьисабдай, гьар са агьалидиз, миллетдиз килиг тавуна, къени крар ийидай шартIарни яратмишун лазим я.

Россиядин югъ — им государстводин кьилин ва виридалайни же­гьил сувар я. Ада азаддаказ, демократвилин бинейраллаз вилик финин барадай хкянавай ре­кьихъ инанмишвал, ватанпересвилин, чи гзаф миллетрин векилрикай ибарат уьлкведин тарихдиз ва культурадиз гьуьрмет авунин адетрин мягькемвал лишанламишзава. Агьалийрин рикIел  Россиядин Федерациядин Конституцияди тестикьарнавай демократиядин, азадвилин ва адалатлувилин ивирар хкизва. Сувар гьакI чакай гьар сада вичихъ галаз гражданвилин буржидин, Россиядин кьадар-кьисметдин патахъай жуван хиве авай жавабдарвал аннамишунин макьсад алакъалу ийизвай югъни я.

Россиядин йикъан суварихъ чи халкьар мадни тупламишдай, садаз-сад кIа­нардай, умуми крар патал къуватар сад ийидай, дуствал авайдалайни мягькемардай, акьалтзавай несил ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишдай, чи чIехи уьлкведал дамахдай метлеб ава.

Чи республикада Россиядин югъ гьар йисуз къейдзава. Шегьерра, районра концертар, ктабрин выставкаяр, конференцияр тешкилзава, агьалийрин вилик политикар, депутатар экъечIзава, театррин кол­лективри тамашачийриз махсус композицияр къалурзава. Музейри инсанриз чпин ракIарар ачухзава. Къуй гьамиша гьакI хьурай!

Нариман Ибрагьимов