2020-йисалай Россияда са жерге дегишвилер жеда — гзаф кьадар законар къуватда гьатда, абурукай бязибур гьатта 1-январдилай кардик акатнава. Дегишвилер автомашинрин иесийризни, туьквенрай шей маса къачузвайбурузни, къецепатан уьлквейрин интернет-туьквенрин муьштерийризни, налогар гузвай агьалийризни ва икI мад талукь я. Абурукай бязибурукай агъадихъ рахада.
Йиса са манатдин
Идан себеб 2020-йисан 1-январдилай акцизрин (кирсеба налог) кьадар винизарун я. Ихьтин къанундал алатай сентябрдиз Президент Владимир Путина къул чIугунай. Чехир идалай кьулухъни багьа хьун давам жеда. 2020-йисалай акциздин кьадар са литрдилай 31 манатдиз барабар хьанва, 2021-йисуз — 32 манат ва 2022-йисуз 33 манат жеда. Шампанский чехирдин акциз мадни багьа жеда: 2020-йисуз — 40 манат, 2021-йисуз — 41 манат ва 2022-йисуз — 43 манат. Идалайни гъейри, законди чехир хкуддайла ишлемишзавай суьрсетдилайни налог къачун къарардиз къачунва. Къейд ийин, идалай вилик абурулай налогар къачузвайди тушир.
Акциз чехирар ва ички квай шейэр хкудун патал ишлемишзавай ципицIризни талукь я. Ам йиса са манатдин багьа жеда.
И закон ватандин производителриз куьмек гун патал кьабулнава, амма, Россиядихъ лазим суьрсетдин кьитвал аваз хьун себеб яз, цIийи къайдади чехиррин къиметар багьа хьунал гъун мумкин я, гьисабзава пешекарри.
Багьа жеда
Машинар багьа хьунин себеб утилизациядин гьакъидин кьадар гзафарун я. Утилизациядин гьакъи Россиядин мулкунал кардик кутуна са акьван гзаф вахт туш. Им вучтин налог я? РФ-дин агьалийри ихьтин гьакъи цIийи машин маса къачудайла гун лазим я. Закондин бинедаллаз, им машиндилай са сеферда гузвай кьадар пул я, ам транспортдин такьат лап куьгьне хьайила, тIебиатдиз зарар тагудай жуьреда терг авуниз, я тахьайтIа адакай маса жуьреда менфят къачуниз ишлемишзава.
Виридалайни гзаф и налогдин кьадар кьезил машинриз талукь я. Амма инани сад хьтин къимет авач, вири машиндин гужлувилелай аслу я. ИкI, двигателдин къенен кьадар (объем) са литрдилай гъвечIи тир машинрилай къачузвай гьакъи — 46,1 процентдин, 3,5 литрдилай чIехи двигатель авайбурулай 145 процентдин багьа жеда.
Гьукуматди гьисабзавайвал, утилизациядин гьакъи винизаруни къецепатан уьлквейрай гъизвай машинар таможнядилай ахъайдайла къачузвай гьакъи агъузаруни уьлкведин хазинадиз ганвай зарар эвез хъувун лазим я. И базардин иштиракчийри гьисабзавайвал, идахъ галаз алакъалу яз, автосалонар машинрин къиметар хкажуниз мажбур жеда.
Нумраяр алачиз къадагъа я
2020-йис алукьдалди маса къачунвай цIийи машиндикай делилар махсус гьисабда тун патал 10 югъ гузвай. И вахтунда машин вирида ишлемишзавай рекьерай нумраяр алачиз гьалдай ихтияр авай. Амма, гьеле сентябрдин вацра Вирироссиядин ГИБДД-дин семинардал малум хьайивал, 2020-йисалай и месэлада дегишвилер гьатнава. Абурун бинедаллаз, гила машин дилерди (санлай маса къачуз, кура-кура хгузвайди) регистрация авун лазим я: автосалонриз “пешекарламишнавай тешкилатрин” везифаяр тамамардай (гьелбетда, герек тир ахтармишунар кьиле тухвайдалай кьулухъ) ва, кьилди къачуртIа, документар ГИБДД-диз рекье твадай, нумраяр алай лишанар туькIуьрдай ва абур куьлегарни галаз муьштеридив вугудай ихтияр гузва.ИкI, автосалонрай цIийи машинар лазим тир нумраяр алаз экъечIда.
Гъиляй, яни маса касдивай къачунвай (цIийибур тушир) машинриз талукь гьалар виликдай авайбур яз амукьда — абуруз транспортдин такьат регистрация ийидай 10 югъ гуда. Себеб ам я хьи, машин маса къачунвай касдиз вичин региондив агакьарун патал вахт лазим жеда.
Гила — пулсуз
ЦIийи йисалай башламишна къуватда гьатнавай дигишвилерин бинедаллаз, вокзалрал алай гьажетханаяр гила пулсузбур жеда.И цIийивал 1-январдилай къуватда гьатнава, амма и кар а вокзалриз талукь я, гьинай яргъал мензилдиз физвай поездар рекье гьатзаватIа. ЦIийи къайдадик гьакIни Москвадин вири вокзалар акатнава.
ЦIийи жуьре
1-январдилай Россияда зегьметдин электронный книжкайрин гьакъиндай са жерге законар къуватда гьатнава. КIвалахдалди таъминарзавайбуру гила Пенсийрин фондуниз гьар са работникди тамамарзавай кIвалахдин ва стаждин гьакъиндай делилар, виликдай хьиз, почтадин куьмекдалди ваъ, онлайн-къайдада агакьарун лазим я.
Гьа са вахтунда работникдиз хкядай ихтияр амукьзава — зегьметдин электронный книжка къачудани, тахьайтIа, вердиш тир чарчин документ тадани.
ЦIийи къайдадал элячIун патал агьалиди кхьена арза вугун лазим я. Чпин къарардикай 2020-йисуз хабар гуз агакь тавурбурувай и кар гуьгъуьнлайни ийиз жеда. Амма кIвалахиз 2021-йисан 1-январдилай кьулухъ башламишай ксариз чарчин книжка къачудай мумкинвал амукьдач.
Бязибур азадда
ЦIийи закондин бинедаллаз, студентар ва я курсантар, ординаторар, ассистентар-стажерар ва аспирантар, материальный куьмек къачудайла, къазанжийрилай кьазвай налогдикай азадда, эгер ам йиса 4 агъзур манатдилай гзаф туштIа.
Идалайни гъейри, къазанжийрилай кьазвай налогдикай кьетIен гьалара (ЧС) зарар гайи ксар азадда. НДФЛ агакьаруникай гьакIни терактра, тIебиатдин бедбахтвилерикди ва я маса кьетIен гьалара зарар гайи ксариз яшайишдин кIвалер кирида вугузвай ксарни азад жеда, эгер киридин пул федеральный бюджетдай гузватIа. Тамам делилар налогрин идарадин сайтдай жагъуриз жеда.
Михьивилин лишанар
2020-йисан 1-январдилай Россияда органический (лап михьи, тIебии) суьрсет сертификация авунин къайдади кIвалахиз башламишда. Гила суьрсет гьасилзавайбурувай чпин метягьдиз ам хийирлудаказ маса гун патал “органик” лугьуз жедач.
Европадин уьлквейра ва США-да “био” ва “органик” лишанди суьрсет химикатар, пестицидар, гербицидар, антибиотикар ва набататар хуьн патал ишлемишзавай бязи маса такьатар галачиз гьасилнавайдан гьакъиндай шагьидвалзава. Россияда “био” ва “органик” суьрсет гьихьтинди ятIа закондалди къейднавачир. Гьаниз килигна, ихьтин лишанар анжах муьштерийрин фикир желб авун патал ишлемишзавай. Роскачестводи къейдзавайвал, гила уьлкведин вилик Россиядин сертификатар вири дуьньяда кьабулдайвал авунин везифа ква, гьикI лагьайтIа, ида ватандин фермерриз ва карчийриз экспорт гегьеншардай мумкинвал гуда.
Амина Муслимова
