24-июлдиз Сергей Меликова ВКС-дин къайдада (интернетдин куьмекдалди) совещание кьиле тухвана. «Лезги газетдиз» РД-дин Кьилин пресс-къуллугъди хабар гайивал, мярекатда республикадин министерствойринни ведомствойрин ва шегьерринни районрин кьилери иштиракна. Абуру регионда туризмдин сезон кьиле физвай гьалдиз, аялрин ва чIехи яшара авайбурун гьакъиндай кьиле тухузвай диспансеризациядиз ва ярарин, паротит азаррин вилик пад кьун патал кьабулзавай серенжемриз талукь месэлаяр веревирдна.
Сад лагьай месэладай доклад РД-дин туризмдин ва халкьдин художественный сеняткарвилерин (Минтуризм) министр Эмин Мерданова авуна. Адан гафарай малум хьайивал, йисан сад лагьай паюна Дагъустандиз къецепатан уьлквейрай ва чи уьлкведин регионрай атанвайбурун кьадар 745 агъзурдалай алатнава. Алатай йисан сад лагьай паюнив гекъигайтIа, и рекъем 10 процентдин гзаф хьанва.
«Республикадин туризмдин хиле кIвалахдалди таъминарнавайбурун кьадар 11 агъзурдав агакьдалди хкаж хьанва. 2023-йисан 1-июлдин делилралди, Дагъустанда 49 туроператорди, 76 турагентди официальнидаказ кIвалах кьиле тухузва. 89 беледди (гид, проводник), абурун арада жуьреба-жуьре чIалар чизвай таржумачиярни ава, чпин пешедай федеральный дережадин аттестация вахкана», — лагьана Минтуризмдин кьили.
Адан гафарай гьакIни малум хьайивал, Урусатдин жуьреба-жуьре регионрай Дагъустандиз къвезвай авиарейсеррин кьадарни гзаф хьанва. И карди туристрин кьадарни артух хьуниз таъсирда.
Республикадин туризмдин хиле кар алай месэлайрикай сад туристар кьабулдай мугьманханайрин кьадардихъ галаз алакъалу я. Эмин Мерданован гафаралди, алай вахтунда республикадин шегьерра, районра авай вири мугьманханайрин 85 процент туристри кьунва. Къейд ийин хьи, республикадин гьукумди туризмдин къурулушар вилик тухуниз кьетIен фикир гузва. Мисал яз, мукьвара Минтуризмда туристар патал кемпингар, автокемпингар, мугьманханаяр эцигунал машгъул жезвайбуруз республикадин бюджетдай грантар чара авун патал махсус конкурс кьиле тухвана. Санлай къачурла, министерстводив 32 объектдиз талукь документар агакьна, грантар лагьайтIа, абурукай анжах 18-даз гудай къарар кьабулна.
Эмин Мерданова хабар гайивал, бязи районра тIебиатдин надир чкайриз, тарихдин имаратриз килигунай тайин тушир ксари туристривай пул къачузва. Кьилди къачуртIа, Хунзах райондин Тобот чарчардин патав эцигнавай майдандал, «Лунь» экранопландин мулкунал, гьакIни Буйнакский районда ихьтин дуьшуьшар винел акъуднава.
И месэладин патахъай баянар гудайла, Сергей Меликова талукь органрал туризмдин объектрин мулкарал улакьар акъвазарунай пул къачузвай пенар (стоянка) кардик кутунай ахтармишунар кьиле тухун тапшурмишна. Адан фикирдалди, туристривай пул къачузвай гьар са дуьшуьш къанун-къайдадихъ галаз кьазвайди хьун герек я. И кардал гьам МВД-дин векилри, гьамни муниципалитетрин кьилери гуьзчивал тухвана кIанда.
«Къайдасузвилер сад-кьве чкада ваъ, виринра ава. Ни ва гьихьтин бинеяр аваз пул къачузва? Туризмдин объектрал физвайбуру пул квехъ гузва, абур улакьра аваз санай-масаниз тухузвай чIавуз хатасузвал таъминарзавани? Шлагбаумар эцигнавай гьар са объектдин документар гъилелай авуна, абуруз къимет гун чарасуз я. Зегьмет чIугун тавуна, регьятдиз пул къазанмишиз кIандайбур пара ава», — къейдна Дагъустандин Кьили.
Ада гьакIни алава хъувурвал, эгер тайин са объектдин патав улакьар акъвазардай пен кардик кутунин игьтияж аватIа, и кIвалах официальнидаказ тамамарна кIанда. А чкадин гьакъиндай гузвай налогарни гьа муниципалитет вилик тухунин рекье харж авун лазим я.
Эмин Мерданова туризмдин «Дагъустандин риваятар» маршрутдиз милли дережа (статус) гуни республикадин туризмдин брендар вири уьлкведа машгьур авунин карда важиблу роль къугъвазвайди къейдна. ЦIийи дережадиз килигна, РФ-дин государстводин «Развитие туризма» программадин сергьятра аваз, республикадиз чара авунвай пулдин такьатрихъ «Дагъустандин риваятар» маршрутдик акатзавай туризмдин къурулушар аваданлу ийидайвал я. РикIел хкин, тIвар кьунвай маршрутдик туристрин арада машгьур вад чка акатнава: «Каспийдин къерехда авай шегьер», «Дербент – Урусатдин кьиблепатан варар», «Сулакдин гуьтIуь дере – тIебиатдин надир гуьмбет», «Кьве Къойсу вацIар сад-садак акахьзавай чка» ва «Гуниб – Дагъустандин иер пIипI».
Агьмед Магьмудов
