Вучиз ятIани адакай рахадайла зи вилерикай лекьер карагда. Дагъларикайни лекьерикай гзаф кхьидай Эгьмедбега. Ада, лекьре хьиз поэзиядин цавара лув гана. Кьакьан чархарилай и дуьньядиз вил вегьена. Амма гьахъсузвилерин шагьид хьана ам. Пехил ксари, буьгьтенчийри адаз дуьнья дарна…
Халкьдин рекье
А йисара, яни алатай асирдин 60-йисара, Забит Ризванов, Лезги Нямет, Теймур Алиханов, Ядуллагь Шейдаев, Иззет Шерифов, Эгьмедбег Шихкъайибов хьтин къелемэгьлийриз кьве жуьредин тIвар ганай. Гзафбуру абуруз “кIватIалар” лугьудай. Абуру халкь паталди важиблу месэлаяр къарагъарзавай, лезги чIал, меденият, адетар хуьн патал галатун тийижиз кIвалахзавай. Советдин гъилибанриз идакай хуш авачир ва абуру чи кьегьал шаирар халкьдин виляй вегьин патал “кIватIалар” хаталу ксар хьиз къалурзавай. Гуя абур гьукуматдиз, партиядиз акси экъечIзава кьван.
“КIватIалрин” гъавурда акьазвайбурни авай. Абуру чи женгчи къелемэгьлийриз «халкьдин рекье авайбур” лугьудай ва чпелай алакьдай куьмекарни гудай. Амма ихьтин ксар тIимил тир. Гьавиляй “РикIин гаф” кIватIалдиз халкьдин рекье женг чIугун къвердавай четин жезвай. Мураддив агакьун патал халкьдихъ галаз кIвалахна кIанзавай… КцIарин хуьрера и кардин кьилин тешкилатчи Эгьмедбег Шихкъайибов тир. Ада “Къизил Къусар” газетда кIвалахзавай ва гьавиляй халкьдин юкьва жезвай. Зегьметчийриз ам пара кIандай, вучиз лагьайтIа рикI ахъа, умун къилихрин, низ вуч лагьана кIанзаватIа чидай кас тир адалай инсанар вичихъ ялиз алакьдай.
Советдин гъилибанрик и карди къалабулух кутазвай ва абуру Эгьмедбег явашардай рекьер жагъурзавай. Амма Эгьмедбегни, рагьметлу Забит муаллимди лагьайвал, цIай тир.
Муаллимди садра ихьтин ихтилат авунай: “Зун, Теймур Алиханов ва Байрам Салимов Москвадиз фена кIанзавай. Чна халкьдин къулар алай чарарни тухун къарардиз къачунвай. Амма ихьтин чарар тешкилиз жезвачир, жемятриз кичIезвай. Муькуь патахъай, инсанрив чарарал къулар чIугваз тадай ксарни жагъизвачир. Эгьмедбега и кар хиве кьуна. КIвенкIве Аварандал къад касдивай къулар чIугваз туна, ахпа Вурвай, Хьиляй, Пиралдилай, ЭчIехуьряй кичI тийижир ксар жагъурна. Адан куьмекдалди цIуд йикъан къене 500-дав агакьна ксари партиядин регьберрал ракъурун патал кхьенвай чарарал къулар чIугуна. Амма Эгьмедбеган кьил тIар хьана. ЧIехи къуллугърал алай хахайри, “партиядин аксина кIвалах тухузвай” кас хьиз, ам кIвалахдилай алуд лагьана, редактордиз тапшуругъ гана. Лезги ва азербайжан чIаларал — кхьизвай ихьтин савадлу къелемэгьли кIвалахдилай алудайтIа, газет гьикI акъудда лугьуз амукьна редактор. Гьавиляй вини кьиле авайбуру вичиз гьикьван басрухар ганатIани, ада Эгьмедбегак кяначир…
Чун Москвадай хтайла, хуьрерин жемятриз ана хьайи ихтилатрикай малумат гана кIанзавай. Мадни Эгьмедбег вилик акатна. Аварандал фена, виш-кьве виш кас кIватIна, мярекат тухвана. Жемятдиз адан хатур кIандай ва гададиз лазим тир куьмекарни гудай. И тедбирдилай кьулухъ Эгьмедбегав вил ахъайиз тунач, санлай органри, санлай партиядин гъилибанри адаз басрухар гана, гьатта кьадайвал хьана, амма аваранвийри, гьа тешкилатриз фена, гададин пад хвена. И крар алатайла, за зарафатдалди адавай жузунай: “Ваз пара кичIе хьанани?” Ада сивик хъвер кваз жаваб гана: “Чаз итимар ядай аваранар лагьанвайди я, кичIе аваранар ваъ”. Гьакъикъатдани кичI тийижир кас тир Эгьмедбег…”
РикIе цIай авай шаир
Адан шаирвиликай заз хъсандиз хабар ава. 1968-йисуз «Къизил Къусар» газетдин редакцияда кIвалахал акъвазайла, зун адахъ галаз дуст хьанай, журналист хьизни, шаир хьизни заз адан алакьунар акунай. Са стха хьизни, лезги хьизни адан къайгъударвал акунай. За жуван макъалаярни шиирар эвел гьадаз, гьадани вичи кхьенвайбур заз кIелдай. Эгьмедбегахъ хъсан тежриба авай. Адан шиирарни поэмаяр газетрин чинриз кьве чIалални акъатзавай. А чIавуз Дагъустандин “Коммунист” (лезги чIалалди) газетда адан макъалаярни шиирар пара чап жедай.
За мад гъилера, жуван муаллимар рикIел хкиз, тикрарзава: хъсан шаир ва журналист хьиз сейли хьун патал заз Забит Ризванов, Лезги Нямет, Теймур Алиханов, Эгьмедбег Шихкъайибов хьтин кьегьал ксари гзаф куьмекар гайиди я. Аллагьди рагьмет гурай чпиз. Садавай гафарикай заргардин саягъда менфят къачуз чирна за. Сада вичин ялавдикай пай гана заз. Сада зак руьгь кутуна. Эгьмедбегавай лагьайтIа, кьве шей хъсандиз чирна за: кичI тийижиз кхьин ва шиирдалди фельетонар теснифун. Гуьгъуьнин йисара за Азербайжандин гьукуматдин университетдин журналистикадин факультет тафаватлувилелди акьалтIарна, “Совет кенди” газетда кIвалахдайла, гьикьван хвеши хьанай Эгьмедбегаз. За шиирдалди кхьенвай фельетонар акурла, лувар акатдай адак…
Садра кIвалахал атайла, адан кефияр чIуру яз акуна заз. “Вахъ вуч хьанва?” — лагьайла, адан чинавай цифер чкIана. Хъуьрез-хъуьрез лагьана: “Яда, къунши дуьз къвезвач чахъ галаз”. “Бес гьикI хьуй?” — жузуна за. Мад хъуьрена Эгьмедбег. Ахпа садлагьана захъ элкъвена: “Жаваб лугьун ман:
Къе вахъ галаз хъел хьайи
Къунши пака дуст я мад.
Вакай халкьди хъелайтIа,
Лагь кван, вакай вучда мад?”
Зун пагь атIана амукьна. Ада гьам шаирди хьиз, гьамни философди хьиз жаваб ганай. Гуьгъуьнлай а цIарарин бинедаллаз шаирдин “Вучда?” шиир арадиз атана.
Мад са мисал. Садра чун редакциядин тапшуругъ кьилиз акъудун патал Лацарин хуьруьз фенай. Кеф гана чаз Лацарин яйлахрини чарчарри. Булахрин къайи цикай хъвана, “ухвайш” лагьайдалай кьулухъ Эгьмедбег, вилер атIумарна, дагълариз килигна. “Яда, — лагьана, — акьван пара кIан я заз чи дагълар. Лап абурун хесет кьунва за”. Ахпа шиирдал илигна:
Къеняй зун ргазва, къецелай секин,
Гьа икI хьун уьмуьрда адет кьунва за.
Куьз лугьуз зеррени тажуб жемир куьн,
Дустар, чи дагъларин хесет кьунва за.
Муьзеффер Меликмамедов
( КьатI ама )
