2021-йисни тарихдиз хъфена. Вуч туна ада? Йисан гьахъ-гьисаб кьун акьван регьят карни туш. Республикадин ва гьакI чи чIехи Ватандинни уьмуьрда — экономикада, культурада, инсанрин алакъайра хъсанвилихъ виликди къачур камар, гъвечIибур-чIехибур лугьун тавуна, тIимил хьанач. Гьич тахьайтIа, вири дуьньядал элкъвенвай инсафсуз тIугъвалдин шартIара чи инсанрикай, маса уьлквейрив гекъигайла, Аллагьдиз шукур, хкатунар тIимил я.
Чи алимри, духтурри гьасилна, кардик кутунвай тIугъвалдиз акси дарманар (вакцинаяр) виридалайни вини дережадинбур тирди субут хьанва. Чи гзаф духтурри, медсестрайри, волонтерри (начагъбурухъ галаз кIвалахзавайбуру) халисан игитвалзава.
Маса рекьерайни чахъ хъсан нетижаяр тIимил хьанач.
Дагъустан Республикадини хейлин хъсан камар къачуна. Сифте нубатда а кар къейдна кIанда хьи, йис чина вагьши терактрин са дуьшуьшни тахьана алатна. Ахьтин, инсаниятдиз акси идеологиядиз чна ваъ лугьузва…
Дагъустандин халкьари чпин Автономиядин 100 йис тамам хьун, чIехи ва-къиа хьиз, йисан кьиляй-кьилиз къейдна. Гзаф чIехи тIварар, крар рикIел хкана, жегьил несилрив чIехи бубайрин баркаллу ирс агакьариз хейлин крарик кьил кутуна.
Жуван багъри газетдин 100 йис тамам хьунин сувар, рикIиз кIанивал гегьеншдиз хьаначтIани, кьиле тухуз алакьна. Газетдин 100 йисан тарихдиз талукь яз тарихда сифте яз монография хьиз акъуднавай ктаб, чи фикирдалди, вири несилриз кутугай савкьат я.
Лезги халкьдин меденият, эдебият, чIал, хъсан адетар, журналистика виликди фена. Лап хъсан гьикаятдинни шииратдин, драмадинни публицистикадин хейлин цIийи ктабар кIелдайбурув агакьна. Абурук Дагъустандин халкьдин шаирар тир Майрудин Бабаханован, Арбен Къардашан хкягъай эсерар, Дагъустандин халкьдин писатель Абдуселим Исмаилован “Терг хьайибур” (повестринни гьикаяйрин ктаб), писатель ва публицист Нариман Ибрагьимован “Кьисметдин къекъуьнрал”, писатель ва юрист Сардар Абилан “Кьве дидедин хва” романар и цIарарин автордин шииррикай ибарат “Уьмуьрдин тарсар”, “Акьуллу савкьат” (аялар патал), “Чна вуч тазва?”, публицист ва шаир Пакизат Фатуллаевадин “Пси-пси псайди” (аялар патал), публицист ва таржумачи Куьре Мансуран “СукIра” (Омар Хайяман рубаияр), маса ктабар кIелдайбурун фикир желбдайбур я.
“Лезги газетди” чи классикадай ва гилан аямдин авторрин (Низами Генжеви, Рухун Али, Къияс Межидов, Расим Гьа-жи, Нариман Ибрагьимов, Фейзудин Нагъиев, Арбен Къардаш ва масабур) юбилеяр къейдна. Абурукай хейлин цIийи малуматар ва чпин эсеррикай кIелзавайбуруз теклифна.
Литературадин отделди хейлин цIийи тIварарни (Н.Исмаилов, И.Жалалов, Х.Жамил, Р.Жамирзоев ва масабур) дуьздал акъудна, газетдин чинилай абуруз чпин гаф лугьудай мумкинвал гана.
Аялрин чпин ва абур чеб патал кхьенвай хейлин цIийи эсерар “Чубарукар” чина чапна. Муаллим Абдул Ашурагъаеван кIвалах кьилди къейдун кутугнава. Сагърай вич. Им лагьай чIал я хьи, уьмуьр давам жезва, тарихдин тарцин дувулар дерин, хилер-путар гужлу жезва. И карди чаз гележег мадни истеклу крарив ацIайди жедайдан умудар гузва.
Лезги районрай чи мухбирри лап гзаф цIийи крарикай (хуьрерив газдин линияр агакьарунин, рекьер гегьеншарунин, цIийи мектебар ва бахчаяр эцигунин, цIийи багълар ва уьзуьмлухар кутунин ва икI мадни) шад хабарар агакьарна, абуруз газетда лайихлу чкани гана. (Мухбирар — Х.Кьасумов, Р.Набиев, А.Агьмедпашаев, Т.Салманова, Ш.Багъиров, Ф.Абасова ва масабур). Чи хъсан адетар (ватандашвилин, хва0нахвавилин, чIал хуьнин, халкьдин сеняткарвилерал чан хкунин, хуьрер аваданламишунин ва хуьнин…) раиж авуниз талукь хейлин хъсан материалар чапна. Лезги гамарикай, безекрикай, хъенчIин къапарикай, кьуьлерикайни манийрикай кхьенвай материалар фикир желбдай важиблубур я. (Ш.Мирзоев, М.Магьсубов, Гь.Къазиев, Ш.Пашаева, З.Закарьяев ва мсб).
Газетда ЧIехи Гъалибвилин, ДАССР-дин, “Лезги газетдин” 100 йисан юбилейриз, хайи чIал хуьниз ва ам виликди тухуниз талукь яз тешкилай конкурсрани гзафбуру иштиракна. Лап хъсан хейлин шиирарни, очеркарни, къейдерни, шикиларни газетдин чинрал атана. Куьрелди, чун уьмуьрдихъ галаз кам-камуна аваз виликди физ алахъна, и кар чалай алакьайдални шак алач.
Газетдин тиражни, лугьудайвал, акьван зайиф хьанач. Маса газетрив гекъигайла, чун генани вилик квайди вирибуру къейдзава.
Вилик 2022-йис ква. Ада чаз мадни цIийи имтигьанар, суалар, везифаяр, авуна кIани крар гъизва. Алукьзавай йис чи лап нуфузлу рухвайрикай тир Нажмудин Самурскийдин 130 йисан, Гьажибег Гьажибегован 120 йисан, мад ва мад маса ксарин юбилейринди я. Гьар са вакъиади чавай хъсан гьазурлухвал, уяхвал къалурун истемишзава.
Гьелелиг алат тавунвай тIугъвалдин шартIари чавай чи вирибурун саламатвал, уьмуьрдин къулайвал, халкьдиз вафалувилелди къуллугъ авунин мумкинвилер хуьн, виликди тухун истемишзава.
Хайи чIал ва адан девлетар, халкьдин хъсан адетар, Ватандин тарих, эдебият ва меденият хуьн, виликди тухун, абурун чIехи мумкинвилер ва тарих кIелдайбуруз раиж авун чи публицистрини литераторрин, тарихчийринни политологрин, философринни педагогрин, алимринни муаллимрин кьетIен везифа яз вилик квайди гьар сада аннамишна кIанда. Заз чиз, чи тупламишвал артух жеда, къелемар — хци…
Халкьдин ирсиниз, асайишдизни яшайишдиз зиян гузвай коррупция, наркомания, ичкибазвал, чалкечирвал, миллетчивал ва экстремизм хьтин чIуру гьерекатриз, крариз, фикирриз ваъ лугьун чи кар алай везифайрикай я. Чун сад тир Дагъустанда, чIехи Россияда санал тупламиш хьанвай чIехи хизандин векилар тирди садани садрани рикIелай алудна кIандач…
Ингье гьихьтин месэлайри, фикирри, веревирдери ЦIийи йисан варцел чак къалабулух кутазватIа… Йис вилик ква, ада чаз рекьерни гегьеншдаказ ачухардайдал шак алач…
Мердали Жалилов,
литературадин отделдин редактор
