ЦIийи ктабар
И мукьвара лезгийрин машгьур писатель, сиясатдинни жемиятдин зурба векил, илимрин доктор, профессор, Дагъустандин халкьдин писатель-энциклопедист Къурбан Халикьович Акимова кIелдайбуруз цIийи ктаб багъишнава – «ЦIай квай цIарар».
«Вучиз цIай квайбур?» лугьун мумкин я. Ктабда санал кIватIнавайбур авторди жуьреба-жуьре йисара жуьреба-жуьре вакъиайрихъ галаз алакъалу яз кхьенвай макъалаяр я. Лезги ва урус чIаларалди.
Чна фикирдай, шиирра автордин руьгьдин цIай – ялав жеда. Вич лугьумир, макъалайрани чIехи гьиссерин звал, ифин аваз жеда кьван! Гьавиляй сифте гаф кхьенвай илимрин кандидат, писатель ва юрист Сардар Абилани, ктабдин автордин тереф хвена, лагьанва: «ЦIай квай цIарар» ктабдик акатнавай эсеррай кIелзавайдаз Гьаким Къурбанан жанлу къамат (хайи Ватан ва халкь кIан хьун, халкьдин къайгъу чIугун, дидедин чIал хуьн, аялриз тIебии ва илимдин тербия гун) ачухдаказ аквазва…».
Гьар са эсерда къарагъарнавай месэлайрай шаирдин, писателдин руьгьдин кесерлувални аквазвайдал шак алач. Ктабдихъ галаз таниш хьайила, аквазва хьи, адан гьар са макъалади – эсседи (абур 21 ава) Ватандинни халкьдин, къенин йикъанни гележегдин къайгъуда авай гьар са къагьримандин рикIик, дугъриданни, руьгь, гъалаба, къастунал кIевивал, жуьрэтлувал кутазва. ИкI, чаз Гьаким Къурбанан вичин руьгьдин къаматни гьихьтинди ятIа раиж жезва: ам датIана женгина ава, руьгьда къал-звал ава, рикIик «цIай» ква! А нев ада кхьенвай цIарарай кIелзавайбурувни агакьзава.
За фикирзавайвал, и ктабдалди Гьаким Къурбана мад сеферда вич (икьван чIавалди чапдай акъудай «Лезгистан», «Лезги литература» хьтин энциклопедийрилай гуьгъуьниз) алай аямдин Дагъустандин публицистикада лап къуватлубурукай сад тирди субутнава.
За ктабда гьатнавай эсерриз анализ гузвач, абурукай бязибурун тIварар кьазва. Абурай чаз автордин рикIин цIай чир жезва. «К конфликтам ведет неравенство прав и свобод» (урус чIалал), «Шарвилияр хьурай бул!», «Лезгистан не идея, а наша Родина», «Огрехи «Всемирной истории» (урус чIалал), «Мирзебег Ахундов – дамах гвачир инсан», «Тайная продажа реки Самур» (урус чIалал), «Мердали Жалилован «Шарвили», «Фейруз Беделован Шагьдагъ», «Лезгинцеваз – кьакьан гуьмбет», «Еще раз о сохранении родных языков» ва масабур.
Зи фикирдалди, материалар урус ва лезги чIаларал кьилди-кьилди ганвайтIа, ктабдин тартиб хъсан жедай. Гьар гьикI ятIани, гьар са макъала кIелзавайбурун рикIери кужумдайдал шак алач.
Ктаб муаллимриз, алимриз – тарихчийриз, эдебиятдал, медениятдал рикI алай вирибуруз герекди я. И фикир ктабдиз сифте гаф кхьей критикдини лагьанва.
Мердали Жалилов,
РФ-дин писателрин ва журналистрин союзрин член
