…Эхиримжи вири йикъар дидеди театрда акъудзавай. Адак къалабулух квай. ГьикI лагьайтIа, сифте яз Золушкадин роль тамамарзавай. Гьада хьиз кьуьл авун лазим тир. А тамашадиз дидеди Петровнани, Машани тухун хиве кьунвай.
Тамаша къалуриз кьве югъ амаз дидеди сандухдай вичиз са мус ятIа бубади багъишай михьи гьамгадикай туькIуьрнавай цуькверин бицIи кIунчI акъудна, столдал, аквадай чкадал, эцигна…
…Йифиз цуькверин кIунчI столдал, дидеди эцигайвал аламай. Ада секин кIвале нур чукIурнавай. Вири ксанвай, са Маша дакIардив гвай. Адаз ахвар къвезвачир.
Къецел жив къвазва. Икьван чIулав цавай лацу пилтеяр гьикI аватзавайди ятIа лугьуз, Маша хиялри кьунвай. Мад тажуб жедай са кар авай: къаю кьунвай къецел, тарцин кьакьан хилелай Машадиз са кьуьзуь рехи пехъ, вилер алуд тийиз, килигзавай. Ада Петровна халади, кIвалин гьава дегишариз, дакIар ахъаюн вилив хуьзвай. Гьа геренда кIвализ гьахьна, вичин кIуфа вуч гьатайтIани тухудай. Адак тади жедай, гьавиляй къекъвей чкайрал вичин кьацIай кикерин гелер тадай. Петровнадай гьарай акъатдай: “Агь, угъри! Мадни са вуч ятIа тухвана жеди…”
Пехъре къецел вижевай чкада вичиз муг туькIуьрнавай. Гатуз морожнияр маса гудай кIарасин гъвечIи кIвал-дехме хъуьтIуьз агалзавай. Пехъре аниз вичиз кьадар тIеквен ачухнавай. Вуч вичиз жагъайтIани, гьаниз тухвана, кIевирдай. Пара къаних угъри тир. И кар хуьруьн нуькIериз ерли хуш тушир. Абуру мукьвал-мукьвал пехърен хазинайрал гьужумардай. Ахпа ана, гъвечIи дехмеда, жедайди са мусибат тир. НуькIерин цIакул цава къугъвадай. Инин гьарай-эверди гагь-гагь гьа патав къаравулда акъвазнавай участокдин милиционердикни къалубулух кутадай. Рехи пехъре нуькIер чукурзавай тегьердал гьамни тажуб жедай…
Са сеферда пехърез вичин дехмедиз цIакул саки аламачир бицIи нуькI — чухвай атайвал аквада. Пашка тир адан тIвар. Факъир хуьруьн нуькIер хъуьтIуьн вахтунда лап азабрик акатзавай, твар гьатзавачир. Шегьерда машинрин гъиляй твар жагъидани? БалкIанар амач, мух, гергер недай. Абурун виликай нуькIериз затI-матI гьатдайди тир…
Ингье Пашкани, гишинвили гьелекнаваз, рехи пехърен кIвализ акъудна. Гьа атайвалди пехъре адан кьилиз кIуф чуькьвена. АкI чуькьвена хьи, Пашкадин кьиляй иви акъатна, ам кьейиди хьиз ярх хьана.
Пехъре ам, кIуфа кьуна, дакIардай къецел гадарна, гуьгъуьниз, къарр-р-на, экъуьгъни авуна.
Милиционердиз и кар акуна, ада дехмедин виликай саки чан аламачиз ярх хьанвай язух нуькI Пашка вахчуна, вичин чими бегьледиз вегьена, шинелдин жибиндиз чуькьвена.
* * *
…Пакамахъ Петровнани Маша, михьи гьава къачуз, куьчедал эвичIнавай. И арада участокдин милиционерди Машадиз вичин патав эвер гана, гражданочка, ваз хуьруьн нуькI кIандачни лагьана, жибиндай акъудна, нуькI къалурна.
Гьелбетда, рушаз нуькIер пара кIандай. Милиционерди вичин бегьлени галаз нуькI Машадиз багъишна…
КIвале Пашкадик бегьем юзун-гьерекат ахкатна. Тварни тIуьна, чимини хъхьай ада ина бегьем концертар къурмишна… НуькIрекай кIвалинди хьана. Куьчедай ада пехъре чуьнуьхнавай хейлин затIар Машадиз хкана: къенфетрин чарар, тIунутIдин хъукъвай кIусар, рекъер, дуьгмеяр…
* * *
И йифиз, Петровна ахварал фейивалди, Машади дакIар ахъайна, вич шкафдин кьулухъ чуьнуьх хьана. Ада кIвализ пехъ гьикI гьахьдатIа, ада вуч тухудатIа вилив хуьзвай.
Са арадилай угъри кIвализ гьахьна, гьамгадин цуькверин кIунчI алай столдал хкадарна. Вичин саягъда са сеферда къар-р-ни авуна. Столдилай нур гузвай кIунчI кIуфа кьуна, гьа атайвал, лув гана, кат хъувуна. Машади гьарайна, Петровна ахварай аватна. Вуч хьанватIа чин тийиз, хъел кваз мурмурна, ам мад ксун хъувуна…
* * *
Диде театрдай хтайла, хьайи кардикай чир хьайила, ам яргъалди шехьна, адахъ галаз — Машани.
— Мад вучда? — Петровнади абур секинарна. — Рекьимир куьне куьн. Белки, кIунчI гьат хъийин. Эгер угъриди ам живерик вегьин тавуртIа…
Пашка нуькIрезни и кар акуна, гъавурда акьуна: гьамгадин цуькверин кIунчI пехъре чуьнуьхнава. Бубадин савкьат амач. Театрдизни диде а гуьзел нехиш гвачиз гьикI фида? Золушкадин кьуьл гьихьтинди жеда?..
* * *
Пака диде, Машани, Петровнани къачуна, театрдиз фена. Пашка нуькIрени абур, гьа чкадал кьван лув гуз, рекье туна. Ахпа хтана, пехърен муг авай дехмедин патав вири нуькIериз эвер гана. Гьамгадин цуькверин кIунчI дехмеда чуьнуьхнавай. Къушари, вири сад хьана, пехърен мукал гьужумна. Ина акъатайди са тIурфан я.
Гьарай-эвердал патав гвай милиционерни атана акъатна. Адаз акуна хьи, хуьруьн нуькIери пехърез инадзава. Чпин цIакуларни цава къугъвазва…
* * *
Театрда тамаша башламишнава. Золушкадин парталар алаз диде сегьнедиз атайвалди Машади гьейранвализ башламишна. Адан вилер сегьнедилай алатзавачир. Золушка кьуьлуьник ква…
Машади хьиз, вири залдини, сегьнедал вилер алаз, гьейранвалзавай. Зал музыкадин гужлу сесери къарсурнавай…
Кьуьл куьтягь хьана, вирибуру капар язава. Амма Золушка шехьзавай, вилерилай накъварин сел авахьзавай.
Гьа и геренда чIехи сегьнедиз, цавай лув гана, Пашка нуькI атана. Ам, цIакулар саки аламачиз, гьакьван уюнсуз аквазвай. ЯтIани ада кIуфа нур гудай са шей кьунвай. Ам накь пехъре чуьнуьхай гьамгадин бицIи кIунчI тир. Вири кис хьана. Гьатта оркестрдин кьилихъ галай дирижердини вири акъвазарна. Сегьнедиз, лув гана, атанвай нуькI Золушкадиз мукьва хьана, кIуфа кьунвай цуькверин кIунчI адан гъилерал вегьена, вич катна хъфена… Залди, кIвачел къарагъна, капар яна…
Машадиз акуна хьи, вилера ракъар куькIуьн хъувур дидеди зурзазвай тупIаривди цуькверин кIунчI вичин хурудик кукIурна… Дирижерди тIвал юзурзамазди, оркестрди мад зал шад сесерив ахцIурна.
Дидеди бахтавардаказ, сегьнедилай залдиз — тамашачийриз сагърай лугьуз, юкь алгъурзавай. Теменар рекье твазвай…
* * *
КIвале Машади дидедивай хабар кьуна: — Вуна хурудик цуькверин кIунчI кукIурдайла, буба рикIел хканани?
— Эхь, — жаваб гана дидеди, са кIус ял яна хьиз,
— Бес вун вучиз шехьзавай?
— Вучиз лагьайтIа, авазва дуьньяда ви буба, вун, Петровна хьтин гуьзел инсанар. Ава Пашка хьтин акьуллу къушарни…
— Шад хьана кIанзавайди я, диде! Шехьна ваъ, — лугьузва руша…
Маша и йифиз ширин ахварал фена, ана генани гуьзел затIар, инсанар аквазвай…
Константин Паустовский
Урус чIалай. Таржума — Мерд Алидин.
